Bệnh thủy đậu (tiếng Anh: Varicella hoặc Chickenpox) hay còn được gọi là trái rạ là bệnh truyền nhiễm do vi rút Varicella-zoster (VZV) gây ra. Đối tượng mắc bệnh chủ yếu là trẻ em, đặc biệt ở lứa tuổi học đường. Bệnh thường tập trung vào cuối mùa đông và đầu mùa xuân.
Biểu hiện bệnh chủ yếu tại da qua các sang thương dạng bóng nước với đa số diễn tiến lành tính và tự giới hạn; nhưng một số người bệnh có thể xuất hiện các biến chứng như bội nhiễm, viêm phổi, viêm não,....
Người sau khi khỏi bệnh sẽ không bị thủy đậu nữa trong suốt cuộc đời nhưng phải đối diện với nguy cơ diễn tiến bệnh zona thần kinh khi về già (do sự tái hoạt của virus Varicella zoster ở dây thần kinh).
Bệnh phát triển trong vòng 10-21 ngày sau khi tiếp xúc với người bị nhiễm bệnh và diễn tiến qua bốn thời kỳ là ủ bệnh, khởi phát, toàn phát và hồi phục.
Bệnh thủy đậu có thể lây từ 1-2 ngày trước khi nổi ban ngứa cho đến khi tất cả những vết phồng đã đóng vảy (thông thường trong vòng 5 ngày từ khi những vết phồng nổi lên). Đây là bệnh truyền nhiễm cấp tính, lây trực tiếp qua đường hô hấp như ho khan, hắt xì và lây gián tiếp khi tiếp xúc với nước miếng, dịch tiết, chất lỏng từ mụn nước. Vi rút gây bệnh bằng cách xâm nhập vào niêm mạc đường hô hấp trên (miệng, hầu họng) và cũng có thể là đường tiêu hoá, kết mạc mắt nhưng hiếm gặp. Khoảng 90% những người nào chưa từng bị thủy đậu trong gia đình sẽ mắc bệnh, nếu tiếp xúc với một người thân bị nhiễm bệnh.
Ở đối tượng suy giảm miễn dịch, thủy đậu thường nặng hơn, biểu hiện rầm rộ hơn, có nguy cơ xuất hiện biến chứng cao hơn, tỷ lệ tử vong cao hơn và thời gian hồi phục lâu hơn so với người bình thường.
Mặc dù đây là một bệnh lành tính, không có triệu chứng nặng nề ngoài những hồng ban mụn nước lan tràn. Tuy nhiên, bệnh có nhiều biến chúng và có thể có những biến chứng rất nặng. Biến chứng nhẹ của bệnh là nhiễm trùng da nơi mụn nước, nặng hơn vi trùng có thể xâm nhập từ mụn nước vào máu gây nhiễm trùng huyết. Các biến chứng nặng như viêm phổi, viêm não, viêm tiểu não... là các biến chứng có thể nguy hiểm đến tính mạng, hay để lại di chứng sau này.
Đặc biệt, thậm chí sau khi bệnh nhân đã khỏi bệnh, siêu vi thủy đậu vẫn còn tồn tại trong các hạch thần kinh dưới dạng bất hoạt (ngủ đông). Nhiều năm sau đó, có thể là 10, 20, hay 30 năm sau, khi có điều kiện thuận tiện như sức đề kháng cơ thể kém hay có yếu tố gì khác, thì siêu vi này sẽ tái hoạt động trở lại và gây ra sang thương của bệnh zona, có người còn gọi là giời leo.
Phụ nữ mang thai nếu mắc bệnh thủy đậu sẽ rất nguy hiểm vì sẽ dễ bị biến chứng nặng, đặc biệt là viêm phổi. Khi phụ nữ mang thai bị thủy đậu ở 3 tháng đầu của thai kỳ, virus sẽ gây sảy thai, hay khi sinh ra trẻ sẽ bị thủy đậu bẩm sinh với nhiều dị tật như đầu nhỏ, co gồng tay chân, bại não, sẹo bẩm sinh... Còn nếu bị trong những ngày sắp sinh hay sau sinh trẻ bị lây bệnh sẽ bệnh rất nặng với mụn nước nổi rất nhiều và dễ bị biến chứng viêm phổi, viêm đường hô hấp.
Tiêm chủng là phương pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa bệnh thủy đậu và vắc xin thủy đậu được chứng minh là an toàn và hiệu quả. Vắc Xin thủy đậu có bản chất là vacxin sống giảm độc lực (live-attenuated vaccine), tức vắcxin chế tạo từ virus Varicella-Zoster đã bị làm suy yếu để không gây bệnh (chứ chưa chết hoàn toàn) nhưng vẫn có khả năng hình thành miễn dịch mạnh nên tạo được miễn dịch bền vững (tiêm đủ mũi có khả năng bảo vệ trọn đời), nhưng chống chỉ định ở phụ nữ mang thai, một số cơ địa suy giảm miễn dịch như nhiễm HIV/AIDS (có số lượng tế bào TCD4 dưới 200 tế bào/mm3), đang điều trị bằng corticosteroid liều cao kéo dài (prednisone 20mg/ngày hoặc liều tương đương từ hai tuần trở lên), một số bệnh lý huyết học (suy tủy xương, bệnh bạch cầu, đau tủy xương, v.v
Vắc Xin thủy đậu đang lưu hành tại Bệnh viện Đa khoa Phương Đông hiện nay gồm Varilrix (Bỉ), Varivax (Mỹ) và Barycela( Hàn Quốc) ở dạng bột và dung dịch pha 0,5 mililít, có thể tiêm bắp hoặc tiêm dưới da. Đối tượng có thể tiêm ngừa vắc xin là trẻ từ 12 tháng tuổi trở lên và người lớn (trong đó vắc xin Varilrix chỉ định cho trẻ từ 9 tháng tuổi trở lên). Khả năng dự phòng thủy đậu sau chủng ngừa là rất cao với tỷ lệ miễn dịch sau chủng ngừa 94 - 100% và kéo dài, trong đó dự phòng bệnh cảnh diễn tiến nặng là 90-100%.
Bệnh thủy đậu hay còn được gọi là trái rạ là bệnh truyền nhiễm do vi rút Varicella-zoster (VZV) gây ra.
