Chỏm xương quay bị gãy cần làm gì? Dấu hiệu và nguyên nhân

Chỏm xương quay là gì?

Chỏm xương quay là phần đầu trên của xương quay, là bộ phận quan trọng cấu tạo nên khớp khuỷu tay. Khớp này đảm bảo khả năng quanh xung quanh xương trụ, giúp khuỷu tay xoay, lật sấp, ngửa, co duỗi và chịu lực cánh tay.

Chỏm xương quay là một bộ phận cấu tạo nên khớp khuỷu tay

Khi ngã nếu dùng tay chống đỡ, tức tư thế duỗi khuỷu dễ dàng dẫn đến gãy chỏm xương quay. Đây là dạng chấn thương phổ biến, chiếm 20 % tổng số các ca chấn thương vùng khuỷu và 1 - 4% trường hợp gãy xương ở người lớn.

Gãy chỏm quay có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi và giới tính. Song với người trưởng thành, tỷ lệ tập trung cao ở nữ giới 30 - 40 tuổi. Trẻ nhỏ trong độ tuổi hiếu động cũng có thể gặp chấn thương khi đang vui chơi, do cấu trúc xương khi này chưa thực sự hoàn thiện.

Nguyên nhân gãy chỏm xương quay

Gãy chỏm quay chủ yếu bắt nguồn từ những tai nạn có lực tác động mạnh lên khuỷu tay và cánh tay. Trong đó phổ biến nhất cần đề cập đến:

• Người bệnh ngã xuống nền đất cứng, khi ngã dùng tay chống đỡ.
• Khi xảy ra xô xát, xung đột người bệnh dùng tay tự vệ, dẫn đến cánh tay phải chịu lực tác động mạnh.
• Tai nạn lao động, tai nạn lao động bất ngờ xảy ra khiến bệnh nhân ngã trong tư thế chống tay, lực nén dọc trục khiến chỏm quay bị ép vào lồi cầu ngoài dẫn đến gãy.

Các dạng chấn thương có thể làm gãy chỏm quay

Phân độ gãy chỏm xương quay

Khi xảy ra va đập gãy xương, người bệnh cảm nhận rõ rệt tình trạng khó chịu và đau nhức khuỷu tay. Thậm chí bệnh nhân có thể nghe được tiếng xương lạo xạo, khó khăn khi duỗi thẳng hoặc gập tay.

Nhằm tối ưu hiệu quả điều trị, việc phân loại chấn thương chỏm quay vô cùng quay trọng:

• Mức 1: Chỏm xương quay bị gãy nhưng không làm lệch khớp, bệnh nhân vẫn cửa động được khớp khuỷu tay.
• Mức 2: Chỏm xương gãy di lệch 2mm, người bệnh khi này không cử động được khớp khuỷu tay.
• Mức 3: Vùng chỏm xương quay gãy thành nhiều mảnh phức tạp, khớp khuỷu bị lệch hoàn toàn.
• Mức 4: Chấn thương chỏm xương quay nặng trong bốn phân độ, kèm theo tình trạng trật khuỷu khớp.

Phân loại mức độ gãy chỏm xương quay

Dấu hiệu nhận biết gãy chỏm xương

Khi chỏm xương quay bị gãy, người bệnh có thể dễ dàng nhận biết thông qua các biểu hiện lâm sàng dưới đây:

• Khu vực khuỷu tay đau nhói khi ấn vào, cơn đau tăng lên nếu tác động trực tiếp vào chỏm xương.
• Khớp khuỷu sưng nề, bấm tím kèm theo tình trạng căng tức, nóng rát.
• Khuỷu tay bị lệch trục, vẹo ra ngoài nếu xương gãy di lệch nhiều.
• Khi cử động khớp tay xuất hiện các âm thành lạo xạo.
• Khả năng vận động bị hạn chế hoặc mất hoàn toàn, khó thực hiện các động tác đơn giản như ngửa tay, lật sấp, gập và duỗi.
• Trường hợp nặng, khuỷu tay có xu hướng cong rõ rệt ra bên ngoài.

Triệu chứng lâm sàng khi gãy chỏm quay

Trong trường hợp không được thăm khám và điều trị kịp thời, người bệnh có thể đối mặt với các biến chứng nguy hiểm:

• Biến chứng sớm thường diễn ra ngay sau khi gãy chỏm quay, lực tác động mạnh có thể chèn ép khoàng và dây thần kinh, khiến các mảnh gãy chọc thủng ngoài da.
• Biến chứng muộn xảy ra do quá trình điều trị chủ quan hoặc không đúng khác, khi này bệnh nhân có thể đối mặt với chứng rối loạn dinh dưỡng, ca lệch hoặc khớp giả.

Hướng điều trị chỏm xương quay

Sơ cứu là việc đầu tiên người bệnh cần làm sau khi gãy chỏm xương quay, nhanh chóng cố định khuỷu tay bệnh nhân bằng nẹp, giảm bớt nguy cơ xô lệch. Tiếp đến nhanh chóng di chuyển đến cơ sở y tế để có hướng can thiệp phù hợp.

Hướng điều trị sẽ căn cứ trên mức độ di lệch, số lượng mảnh gãy hay phân loại độ gãy. Cụ thể:

Gãy xương loại I

Gãy xương loại I chỉ làm xuất hiện các vết nứt nhỏ, các mảnh xương chưa đứt liền. Hướng điều trị bảo tồn bằng băng đeo, thanh nẹp được khuyến nghị hơn cả, không tiến hành phẫu thuật ngoại khoa.

Điều trị bảo tồn bằng băng đeo, thanh nẹp với gãy độ I

Bệnh nhân cần kết hợp vận động cổ tay, khuỷu tay nhẹ nhàng, lựa theo mức độ cơn đau. Song không cố gắng cử động nhiều và nhanh trong thời gian đầu, dễ khiến xương bị di lệch.

Gãy xương loại II

Gãy xương loại II đã xuất hiện tình trạng di lệch ở mảnh xương lớn. Trong trường hợp biên độ di lệch thấp bệnh nhân thường được bó bột, đeo đai trong 1 - 2 tuần, kết hợp với các bài tập vận động khuỷu tay.

Nếu gãy xương ảnh hưởng đến khả năng vận động thông thường, can thiệp ngoại khoa vẫn được ưu tiên. Bác sĩ sẽ tiến hành lấy bỏ những mảnh xương gãy nhỏ, tiến hành sắp xếp xương di lệch về vị trí giải phẫu ban đầu.

Gãy xương loại III & IV

Với phân độ gãy III và IV, không chỉ xuất hiện tình trạng di lệch mà còn tổn thương đến dây chằng bao phủ bên ngoài. Trường hợp này cần được phẫu thuật loại sắp xếp các mảnh gãy, sữa chữa những tổn thương ở mô mềm.

Can thiệp phẫu thuật đối với gãy chỏm quay độ 3 và 4

Hạn chế nguy cơ cứng khớp khuỷu, bệnh nhân sẽ được hướng dẫn gấp duỗi khớp khuỷu. Đồng thời tránh mang vác đồ vật nặng trong 6 - 12 tuần hậu phẫu, giảm tải trọng áp lực lên xương và mô mềm.

Lưu ý khi sơ cứu gãy chỏm xương quay

Sơ cứu là bước cần thiết và quan trọng khi xảy ra chấn thương, giúp hạn chế các tổn thương phát sinh về sau. Khi thao tác cần lưu ý nhóm nguyên tắc dưới đây:

• Nhanh chóng đưa bệnh nhân ra khỏi khu vực nguy hiểm.
• Nẹp cố định cần đủ dài để giữa cố định khớp trên và dưới ổ gãy.
• Dây cố định phải được buộc ở khớp trên và khớp dưới vị trí gãy.
• Khi sơ cứu không cố gắng cởi quần áo nạn nhân, nếu cần để lộ vết thương hãy cắt hoặc xé dọc quần áo theo đường chỉ.
• Cần lót bông tại các mấu đầu lồi xương, vùng tỳ đề trước khi nẹp, tuyệt đối không đặt trực tiếp vào da người bệnh.

Những lưu ý khi sơ cứu gãy chỏm xương quay

Chỏm xương quay là cấu tạo quan trọng hình thành nên khớp khuỷu tay, giúp việc co duỗi, lật sấp trở nên dễ dàng và đơn giản. Nếu vị trí này bị chấn thương dẫn đến gãy, bệnh nhân có thể đối mặt với các cơn đau khó chịu và hạn chế khả năng vận động thông thường.