Đứt gân bánh chè: Triệu chứng, nguyên nhân và hướng điều trị

Đứt gân bánh chè là gì?

Đứt gân bánh chè là tình trạng gân bị rách bán phần hoặc hoàn toàn, tính từ cực dưới của xương bánh chè đến lồi củ chày. Dạng chấn thương này thường gặp ở nam giới trong độ tuổi 30 - 40, xảy ra khi gân phải chịu lực kéo căng quá mức.

Đứt gân bánh chè là tình trạng gân nối từ xương bánh chè đến lồi củ chày bị rách

Gân bánh chè bị đứt cần được chẩn đoán và phẫu thuật kịp thời, nhằm bảo toàn chức năng của chi dưới. Hướng can thiệp sẽ phụ thuộc vào thời điểm, vị trí và mức độ tổn thương, ví như đứt cấp tính thường chỉ định khâu nối trực tiếp, còn đứt mạn tính đòi hỏi cần tái tạo gân.

Các mức độ đứt gân bánh chè

Gân bánh chè thực chế là một dây chằng, nối hai xương bánh chè và lồi củ chày. Kích thước trung bình của gân vào khoảng 30mm chiều rộng, 50mm chiều dài và dày 5 - 7mmm.

Khi gân bánh chè bị đứt, xương bánh chè mất điểm neo cố định với xương chày khiến người bệnh không thể duỗi thẳng gối, khớp gối cũng dễ bị khuỵu khi đứng dậy. Ngoài ra, bạn có thể gặp các triệu chứng như đau nhức, sưng, bầm tím hoặc co rút cơ.

Tuy nhiên, tùy theo mức độ chấn thương mà nạn nhân sẽ gặp những triệu chứng khác nhau. Cụ thể:

• Rách bán phần: Một số sợi gân bị rách nhưng mô mềm vẫn còn nguyên vẹn. Nạn nhân gặp khó khăn trong việc duỗi gối, không thể duỗi hết cỡ và hoạt động mạnh mẽ như bình thường.
• Rách toàn phần: Là tình trạng mô mềm bị đứt rời thành hai phần riêng biệt, thậm chí bong một phần sụn. Bệnh nhân mất hoàn toàn khả năng duỗi gối, gân có khả năng co về hai hướng khác nhau.

Phân độ tình trạng gân bánh chè bị đứt hoặc rách

Nguyên nhân gân bánh chè bị đứt

Gân bánh chè bị đứt do nhiều nguyên nhân khác nhau, từ chấn thương cơ học hoặc bệnh lý xương khớp tiềm ẩn. Cụ thể:

• Ngã hoặc va chạm: Gân bánh chè chịu lực mạnh từ một số tình huống như ngã, tác động trực tiếp lên phần trước gối.
• Nhảy cao: Động tác bật nhảy và tiếp đất mạnh trong tình trạng đầu gối gập, bàn chân giãn khiến gân bánh chè dễ bị tổn thương.
• Viêm gân bánh chè: Bệnh lý thường khởi phát ở người thường xuyên chạy, nhảy, tần suất lặp đi lặp lại nhiều. Hoặc ảnh hưởng từ việc dùng thuốc corticoid trị viêm gân bánh chè, khiến gân suy yếu và làm tăng nguy cơ đứt.
• Bệnh lý mạn tính: Một số bệnh lý mạn tính làm suy giảm lưu lượng máu vận chuyển đến gân, khiến gân yếu đi và dễ bị tổn thương. Ví dụ như suy thận mạn tính, tiểu đường, nhiễm trùng, rối loạn chuyển hóa và viêm khớp gối.

Xem thêm: Phác đồ điều trị viêm khớp gối chuẩn hướng dẫn Bộ Y tế

Nhóm nguyên nhân khiến gân bánh chè bị đứt

Dấu hiệu nhận biết

Ngay khi xảy ra chấn thương, bệnh nhân sẽ cảm nhận ngay tình trạng đau đớn kèm theo sưng tấy phần đầu gối. Ngoài ra còn có một số triệu chứng đi kèm khác như:

• Lõm phần dưới cùng xương bánh chè.
• Da quanh vùng đầu gối chấn thương bị bầm tím.
• Xuất hiện tình trạng co thắt cơ hoặc chuột rút.
• Vị trí xương bánh chè cao hơn mức bình thường.
• Người bệnh gặp khó khăn khi duỗi thẳng gối hết cơ.
• Việc đi lại khi này trở nên khó khăn.

Điều trị rách gân bánh chè

Quyết định phương pháp điều trị rách gân bánh chè phụ thuộc bởi những yếu tố như mức độ nghiêm trọng, bản chất chấn thương, độ tuổi và khả năng hoạt động thường ngày. Dựa vào các thông tin cơ bản và chuyên sâu, bác sĩ sẽ đưa quyết định phù hợp, tối ưu hiệu quả hồi phục.

Điều trị bảo tồn

Đối với những trường hợp gân bánh chè rách nhẹ, bán phần, hướng điều trị thông thường tập trung bảo tồn thay vì phẫu thuật. Quy trình điều trị thông thường bao gồm hai giai đoạn:

• Bất động bên chân bị thương trong khoảng 3 - 6 tuần, chú ý giữ ở tư thế duỗi thẳng và dùng nẹp. Bệnh nhân có thể di chuyển bằng cách dùng nẹp hỗ trợ, giúp giảm áp lực lên bên chân bị rách gân bánh chè.
• Vật lý trị liệu với các động tác co giãn cơ đơn giản như nâng chân khỏi mặt giường, không cong gối trong giai đoạn mang nẹp. Sau khi tháo nẹp, bệnh nhân bắt đầu chuyển sang các động tác gấp, duỗi gối từ từ.

Hướng điều trị bảo tồn đối với trường hợp rách nhẹ, rách bán phần

Phẫu thuật

Phần lớn các trường hợp đứt gân bánh chè cần được phẫu thuật, nhằm lấy lại khả năng vận động bình thường của khớp gối. Đặc biệt với những trường hợp gân bánh chè bị rách nặng, đứt hoàn toàn, cần can thiệp ngoại khoa trong thời gian sớm nhất.

Nếu người bệnh kéo dài thời gian điều trị, mô xơ sẽ hình thành và đầu gân co rút lại, khiến quá trình làm lành trở nên khó khăn. Người bệnh khi này bắt buộc phải phẫu thuật chuyển gân, sử dụng chính gân cơ bán gân và gân cơ thon tự thân.

Hậu phẫu bệnh nhân được dùng thuốc giảm đau, thuyên giảm các triệu chứng khó chịu. Đồng thời chú ý quá trình chăm sóc phục hồi, trong 3 - 6 tuần đầu nên giữ chân ở tư thế duỗi, dùng nạng khi đi lại do đầu gối chưa thể chịu đựng toàn bộ trọng lượng cơ thể.

Phòng ngừa đứt gân bánh chè

Để hạn chế nguy rách gân bánh chè, bệnh nhân cần chủ động duy trì sức mạnh và độ dẻo dai cho hệ cơ gân quanh khớp gối. Cụ thể:

• Khởi động kỹ trước khi tập luyện chính thức, tăng cường độ đàn hồi của cơ và gân, giảm ngừa nguy cơ chấn thương.
• Tránh tập luyện thể thao quá mức, khiến cơ đùi căng cứng dẫn đến tổn thương.
• Tránh những động tác khó, nguy hiểm gây áp lực lên gân bánh chè.
• Thể dục thể thao đúng kỹ thuật, giảm thiểu các nguy cơ chấn thương có thể xảy ra.
• Trong khi chơi thể thao nếu cảm thấy đầu gối đau nhức, cần dừng tập luyện và chườm lạnh để giảm đau.
• Lựa chọn giày dép phù hợp với hình dạng bàn chân, giúp phân bổ trọng lượng hợp lý.
• Chỉ dùng thuốc theo đơn kê, hướng dẫn của bác sĩ, không tự ý dùng hay tăng giảm liều lượng.

Phương pháp phòng ngừa gân bánh chè bị đứt rời

Đứt gân bánh chè là chấn thương cần được xử trí bởi đội ngũ y tế chuyên môn trong thời gian sớm nhất, giúp khôi phục cơ chế duỗi gối và hạn chế nguy cơ biến chứng về sau. Hậu điều trị, bệnh nhân cần tuân thủ nghiêm ngặt các chương trình vật lý trị liệu để hồi phục sức mạnh cơ và biên độ vận động khớp.