Gan nhiễm độc do đâu? 6 nguyên nhân phổ biến bạn dễ mắc phải

Nhận biết dấu hiệu gan đang bị nhiễm độc

Nhiễm độc gan là tình trạng gan bị tổn thương do tiếp xúc với các chất gây hại, chẳng hạn như một số loại thuốc, hóa chất, độc tố,...làm suy giảm chức năng gan hay thậm chí là dẫn đến suy gan. 

Khi gan bị nhiễm độc, cơ thể có thể xuất hiện nhiều dấu hiệu cảnh báo

Các dấu hiệu có thể nhận biết gan nhiễm độc bao gồm: 

• Rối loạn hệ tiêu hoá: Có tới 60–80% ca bệnh đều mắc triệu chứng này. Người bệnh sẽ cảm thấy chán ăn, đầy hơi, chướng bụng, khó tiêu dẫn tới đau bụng thường xuyên, buồn nôn, nôn, sợ thịt, tiêu chảy,...dẫn đến cơ thể bị suy nhược và trì trệ.   
• Nổi mụn nhọt, mẩn ngứa, mề đay: Khi gan suy yếu, chất độc sẽ tích tụ trong cơ thể và gây kích ứng, bùng phát qua da. Nhiều người bệnh sẽ cảm thấy khó chịu, ngứa âm ỉ về đêm hoặc sau khi ăn uống không hợp lý.
• Đau tức sườn phải: Người bị gan nhiễm độc sẽ có cảm giác đau tại mạn sườn phải hay vùng thượng vị. Lúc này, tế bào gan bị sưng khiến cho lớp vỏ Gibson’s Capsule bao quanh mô gan (nơi có nhiều dây thần kinh) bị kéo căng, gây đau đớn. Ngoài ra, nhiễm độc gan còn khiến cho chức năng túi mật bị rối loạn, vùng bụng khi ấn nhẹ có cảm giác đau tức. 
• Hơi thở có mùi hôi: Mặc dù đã vệ sinh răng miệng sạch sẽ nhưng hơi thở có mùi hôi là biểu hiện cảnh báo sức khỏe lá gan đang bất ổn. Vùng gan bị tổn thương làm ứ đọng các khí có trong khoang miệng như khí dimethyl sulfide, 2-butanone và 2-pentanone, acetone,...gây ra mùi hôi khó chịu.  
• Bệnh giả cúm: Bao gồm các triệu chứng như đau đầu, sốt, đau cơ, khớp,...làm cho người bệnh dễ bị lầm tưởng với bệnh cúm thông thường, nhưng thực chất là cảnh báo về tổn thương giai đoạn đầu ở gan. 
• Vàng da, vàng mắt: Màu da và mắt chuyển vàng là do sự tích tụ bilirubin trong máu - dấu hiệu rõ ràng cho thấy gan không còn đảm nhất tốt vai trò lọc và xử lý độc tố. 
• Đổ mồ hôi: Khi bị nhiễm độc gan, chức năng hoạt động của gan sẽ bị suy yếu gây ra tình trạng nóng gan. Người bệnh sẽ thường xuyên cảm thấy nóng trong người, đổ nhiều mồ hôi dù thời tiết mát mẻ. 
• Giảm khả năng tình dục: Khi gan bị nhiễm độc, hệ bài tiết có thể bị rối loạn, ảnh hưởng không nhỏ đến khả năng tình dục. Khi hàm lượng hormone sinh dục giảm, sẽ gây mất cân bằng tỷ lệ hormone sinh dục nam và nữ. Từ đó, dẫn đến suy giảm ham muốn và liệt dương. 

Những đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh gan nhiễm độc

• Người có tiền sử uống nhiều bia rượu; 
• Người lạm dụng thuốc trầm cảm, rối loạn tâm lý,..; 
• Người đang điều trị lao, hóa chất ung thư,...; 
• Người tự ý dùng thuốc không kê đơn, không có nguồn gốc rõ ràng (bao gồm cả thuốc bắc, thuốc nam, thực phẩm chức năng).

Nguyên nhân dẫn đến nhiễm độc gan 

Gan đóng vai trò then chốt trong việc thanh lọc độc tố ra khỏi cơ thể. Khi gan khỏe, các chức năng như chuyển hoá chất. lọc máu và loại bỏ độc tố sẽ được thực hiện hiệu quả. Tuy nhiên, gan nhiễm độc xảy ra sẽ làm cho khả năng giải độc của gan bị suy giảm, dẫn đến nhiều hệ luỵ cho sức khỏe. 

Uống rượu bia quá mức 

Khi lượng rượu vượt quá khả năng xử lý của gan, các tế bào gan sẽ bị tổn thương.

Rượu chính là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất khiến cho gan bị tổn thương và nhiễm độc. Khi cơ thể hấp thu ethanol, gan sẽ chuyển hoá nó thành acetaldehyde – một chất cực độc có khả năng phá huỷ màng tế bào gan và kích thích phản ứng viêm. Việc uống rượu thường xuyên hoặc uống nhiều trong thời gian ngắn khiến gan không kịp giải độc, dẫn đến gan nhiễm mỡ, viêm gan do rượu và lâu dài là xơ gan, ung thư gan. 

Tại Việt Nam, WHO xếp rượu bia là nguyên nhân chính gây bệnh gan mạn tính ở nam giới độ tuổi từ 30–55.

Lạm dụng thuốc và thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc 

Gan là cơ quan chính chịu trách nhiệm chuyển hoá thuốc. Khi sử dụng thuốc quá liều hoặc kéo dài, đặc biệt là nhóm paracetamol, thuốc kháng sinh, thuốc chống viêm NSAIDs, thuốc hạ mỡ máu,..các hoạt chất này có thể gây độc cho tế bào gan. 

Ngoài ra, nhiều người hiện nay có thói quen dùng thực phẩm chức năng “thải độc gan”, “tăng cường chức năng gan” hoặc thuốc nam không rõ thành phần. Nhiều sản phẩm trong số đó chứa kim loại nặng, alkaloid hoặc steroid tự nhiên, có thể gây hoại tử gan nếu dùng lâu dài. 

Tiếp xúc lâu dài với hoá chất độc hại trong môi trường sống và làm việc

Các chất độc, ô nhiễm không khí có thể tích tụ trong tại gan, nơi đóng vai trò quan trọng trong việc chuyển hóa và thải độc

Những người làm việc trong ngành sơn, in ấn, công nghiệp hoá chất, nông nghiệp hoặc tái chế kim loại thường xuyên tiếp xúc với thuốc trừ sâu, dung môi hữu cơ, asen, chì, thủy ngân. Các chất này có thể xâm nhập vào cơ thể qua đường hít, da, hoặc tiêu hoá, gây tổn thương oxy hóa cho tế bào gan và làm rối loạn hệ enzym chuyển hoá. 

Theo WHO cho biết, ước tính có tới 20% các ca bệnh gan nghề nghiệp liên quan tới phơi nhiễm hóa chất độc hại. Ngoài ra, một số hợp chất công nghiệp như carbon tetrachloride, vinyl chloride còn được chứng minh có khả năng gây ung thư biểu mô tế bào gan. 

Chế độ ăn nhiều chất béo, đường và thực phẩm chế biến sẵn

Một trong những nguyên nhân âm thầm gây nhiễm độc gan là gan nhiễm mỡ không do rượu – hậu quả của việc ăn quá nhiều thực phẩm chứa chất béo bão hoà, đồ chiên rán, nước ngọt có gas và thực phẩm chế biến sẵn. Khi lượng calo dư thừa tích tụ, gan buộc phải dự trữ mỡ, khiến tế bào gan bị viêm và mất khả năng giải độc. 

Ở Việt Nam, tỷ lệ người bị gan nhiễm mỡ không do rượu cũng đang tăng nhanh, đặc biệt là người trẻ tuổi, dân văn phòng, người béo phì. 

Nhiễm virus viêm gan (A, B, C, D, E) 

Các loại virus như viêm gan A, B, C, D và E

Các loại virus viêm gan có khả năng tấn công trực tiếp vào tế bào gan, gây viêm và hoại tử. Trong đó, virus viêm gan B (HBV) và viêm gan C (HCV) là nguyên nhân chính gây viêm gan mạn tính, dẫn đến xơ gan và ung thư gan nguyên phát. Theo báo cáo của WHO năm 2024, có khoảng 296 triệu người nhiễm HBV mạn tính và 58 triệu người nhiễm HCV trên toàn cầu. Những người mắc bệnh lâu năm nhưng không được điều trị có nguy cơ cao bị suy giảm chức năng gan và nhiễm độc gan mạn tính do tổn thương tế bào liên tục. 

Căng thẳng kéo dài, thiếu ngủ và lối sống kém lành mạnh

Ít người biết rằng stress và thiếu ngủ cũng có thể khiến gan bị nhiễm độc. Khi cơ thể căng thẳng, tuyến thượng thận tăng tiết cortisol và adrenaline, làm rối loạn chuyển hóa lipid và glucose trong gan. Đồng thời, mất ngủ kéo dài khiến quá trình tái tạo tế bào gan bị gián đoạn, dẫn đến ứ đọng độc tố. Ngoài ra, lối sống thiếu vận động, hút thuốc lá, ăn uống bất thường càng làm cho tình trạng gan nhiễm độc trầm trọng hơn. 

Cách phòng ngừa gan nhiễm độc 

Để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh gan nhiễm độc, bạn cần lưu ý một số điều sau đây: 

• Xây dựng chế độ ăn uống khoa học. Bổ sung nhiều thực phẩm giàu đạm như trứng, cá, thịt nạc, mực, các loại đỗ và chế phẩm từ đậu. Thực phẩm giàu vitamin B1 (đậu, lạc, rau xanh, hoa quả), vitamin A (gan động vật, tỏi tây. bắp cải, sữa bò, lòng đỏ trứng). Hạn chế sử dụng các thực phẩm nhiều đường công nghiệp để tránh ảnh hưởng xấu đến gan. 
• Không sử dụng thuốc bừa bãi, không có chỉ định rõ ràng. 
• Hạn chế bia rượu, tránh tiếp xúc với môi trường ô nhiễm hay các chất độc hại trong không khí thời gian dài. 
• Thường xuyên vận động thể dục thể thao để nâng cao sức khỏe toàn diện, bảo vệ gan và các cơ quan khác trong cơ thể. 

Kết luận

Gan nhiễm độc không xảy ra trong ngày một ngày hai mà là kết quả của quá trình tích tụ độc chất lâu dài, bắt nguồn từ chính lối sống và thói quen sinh hoạt. Việc nhận diện sớm 6 nguyên nhân phổ biến là bước đầu tiên để bạn bảo vệ lá gan và sức khỏe toàn thân. Hãy bắt đầu từ những thay đổi nhỏ: ăn uống lành mạnh, hạn chế rượu bia, ngủ đủ giấc và kiểm tra định kỳ để bảo vệ sức khỏe của gan tốt nhất.