Gãy cổ lồi cầu xương hàm dưới: Phân loại, triệu chứng và điều trị

Gãy cổ lồi cầu xương hàm dưới là gì?

Gãy cổ lồi cầu xương hàm là một dạng chấn thương lâm sàng thường gặp, xảy ra tại phần cổ cầu lồi - bộ phận cấu tạo nên khớp thái dương hàm. Khu vực này có chức năng hỗ trợ hoạt động há, ngậm miệng, nhai và phát âm.

Hình ảnh gãy cổ lồi cầu xương hàm dưới

Khi gãy xương xảy ra, cấu trúc giải phẫu của khớp có thể bị phá vỡ và ảnh hưởng đến việc ăn uống, nói chuyện và biểu cảm khuôn mặt. Loại chấn thương này được ghi nhận tập trung ở nam giới trẻ tuổi, do đặc thù về tần suất tham gia giao thông bằng xe máy.

Hướng xử trí, khắc phục gãy xương lồi cầu phụ thuộc phần lớn vào hình thái tổn thương như mức độ di lệch, vị trí gãy. Các yếu tố khác như tuổi tác, tình trạng sức khoẻ cũng được cân nhắc trước khi điều trị bảo tồn hay can thiệp phẫu thuật.

Phân loại gãy xương hàm dưới

Xương hàm dưới sở hữu tính di động đặc biệt nhưng lại nhiều điểm yếu, khiến tỷ lệ gãy cao hơn xương hàm trên. Để phục vụ công tác điều trị, có thể chia dạng chấn thương hàm dưới thành gãy một phần hoặc gãy toàn bộ.

Gãy một phần xương hàm dưới

Gãy một phần xương hàm dưới là tình trạng tổn thương không làm đứt gãy toàn bộ thân xương, chỉ ảnh hưởng đến một bộ phận trên tổng thể cấu trúc xương hàm. Các dạng gãy thường gặp:

• Gãy xương ổ răng khi mảnh xương ổ răng gập ngược vào trong hoặc bị kéo lệch cùng răng, dẫn đến đau và lỏng lẻo răng.
• Gãy mỏm vẹt rất hiếm gặp, một số trường hợp xuất hiện cùng với gãy cổ lồi cầu và gãy xương gò má.
• Thủng xương hàm dưới do chịu tác động của vật sắc nhọn, diện tích tiếp xúc nhỏ nhưng lực truyền tốc độ cao.

Ba dạng gãy một phần xương hàm dưới

Gãy toàn bộ xương hàm dưới

Gãy toàn bộ xương hàm dưới chủ yếu gặp ở các ca tai nạn giao thông tốc độ cao, chấn thương do bạo lực hoặc tai nạn lao động. Dựa trên số lượng đường gãy và vị trí tổn thương, có thể phân loại dạng gãy này như sau:

• Gãy một đường gồm gãy vùng giữa, vùng góc hàm, cành lên, lồi cầu hoặc vùng bên.
• Gãy hai đường xác định khi gãy đối xứng hoặc không đối xứng.
• Gãy ba đường là tình trạng gãy phức tạp, độ khó xử lý cao.

Triệu chứng gãy lồi cầu xương hàm dưới

Sau khi gãy cổ lồi cầu xương hàm dưới, người bệnh có thể cảm nhận ngay những biểu hiện lâm sàng dưới đây như:

• Đau nhức vùng khớp thái dương hàm, tăng lên khi nói chuyện, há miệng hoặc nhai.
• Khả năng há miệng bị hạn chế, thông thường chỉ há được rất ít hoặc cảm nhận rõ tình trạng cứng hàm.
• Sưng phù vùng trước tai, vùng góc hàm bên chấn thương, nhìn thấy rõ ràng sự mất cân xứng giữa hai bên mặt.
• Khi ấn vào khớp thái dương hàm, điểm trước nếp tai cảm nhận được cơn đau nhói do gãy xương.
• Lồi cầu hoạt động bất thường hoặc mất hoàn toàn khả năng vận động, cảm nhận lâm sàng rõ rệt.
• Trật khớp cắn là tình trạng hai bên hàm không ăn khớp như bình thường, nhìn thấy được đường lệch giữa hoặc khi ngậm miệng răng hàm không chạm vào nhau.
• Khớp cắn hai thì là khi người bệnh bắt buộc phải đưa hàm dưới bên gãy sang bên lành, mới có thể cắn được răng.
• Miệng tụ máu hoặc bầm tím bên trong, nên quan sát kỹ hơn vị trí vùng cắn sau hoặc niêm mạc má để khẳng định chắc chắn.
• Khi cố gắng cử động nghe thấy tiếng lạo xạo hoặc lách cách tại khớp hàm.

Biểu hiện lâm sàng sau khi gãy lồi cầu xương hàm

Dựa trên các triệu chứng lâm sàng này, người bệnh cơ bản phát hiện được vấn đề gãy xương ở cổ lồi cầu hàm dưới. Để chắc chắn hơn về nghi ngờ, bạn nên đến cơ sở y tế để thăm khám lâm sàng và cận lâm sàng, đánh giá chi tiết hơn mức độ tổn thương.

Hướng điều trị gãy cổ lồi cầu xương hàm dưới

Trong tổng số ca gãy xương hàm, gãy lồi cầu chiếm tới 26% tổng số ca bệnh, đứng thứ 2 sau gãy cành ngang (29%). Hướng điều trị, khắc phục tổn thương được đánh giá khá đa dạng, bao gồm:

• Nắn chỉnh xương bằng tay hay sử dụng lực kéo là phương pháp điều trị bảo tồn được xem xét đầu tiên khi gãy xương lồi cầu hàm, đưa lồi cầu về vị trí giải phẫu ban đầu.
• Cố định xương bên ngoài miệng bằng băng cầm hoặc cố định bên trong bằng cung Tiguersted từ 4 - 6 tuần để giữ khớp cắn ổn định.
• Sử dụng thuốc giảm đau, kháng viêm, giãn cơ hỗ trợ quá trình điều trị diễn ra nhẹ nhàng, ít gây khó chịu hơn cho người bệnh.
• Phẫu thuật ngoại khoa kết hợp xương bằng nẹp vít chỉ yếu được áp dụng với tình trạng gãy lồi cầu thấp, biên độ di lệch lớn. Tuy nhiên tiềm ẩn nguy cơ liệt mặt do ảnh hưởng đến nhánh dây thần kinh số 7.

Phẫu thuật gãy cổ lồi cầu xương hàm dưới là phương pháp có hiệu quả điều trị cao nhất, thế nhưng luôn được xem xét áp dụng cuối cùng. Hướng xử lý này phù hợp với những chấn thương hàm mặt nghiêm trong, mất nhiều răng hơn so với bình thường.

Tuỳ theo tình trạng bệnh nhân, bác sĩ sẽ chỉ định phẫu thuật cố định xương bằng chỉ thép hay phẫu thuật cố định xương bằng nẹp vít. Nẹp cố định tự tiêu cũng dần được đưa vào ứng dụng trong chấn thương chỉnh hình, đảm bảo yếu tố không gây hại, giảm khả năng ăn mòn, nguy cơ biến dạng thấp và dễ tương thích sinh học với cơ thể.

Phẫu thuật gãy xương lồi cầu hàm dưới là phương pháp điều trị mang lại hiệu quả cao

Gãy cổ lồi cầu xương hàm dưới là chấn thương nghiêm trọng ở vùng hàm mặt, ảnh hưởng đến chức năng ăn nhai, nói chuyện hay biến dạng khuôn mặt. Kịp thời xác định vị trí gãy, mức độ di lệch, tình trạng khớp cắn đóng vai trò quan trọng trong điều trị, đảm bảo hiệu quả phục hồi cuối cùng.