Liệt mặt trung ương và liệt mặt ngoại biên là hai dạng rối loạn vận động mặt phổ biến, nhưng rất dễ bị nhầm lẫn. Việc phân biệt chính xác hai tình trạng này không chỉ giúp xác định nguyên nhân mà còn quyết định hướng điều trị hiệu quả. Vậy làm thế nào để nhận biết sự khác biệt? Bài viết này sẽ giúp bạn có cái nhìn rõ ràng, trực quan về hai dạng liệt mặt, từ đó chủ động hơn trong việc bảo vệ sức khỏe.
Liệt mặt trung ương (Central facial palsy) là triệu chứng hoặc phát hiện đặc trưng bởi tình trạng liệt hoặc liệt nửa dưới của một bên mặt . Tình trạng này thường là kết quả của tổn thương các tế bào thần kinh vận động trên của dây thần kinh mặt .
Nhân vận động mặt có các phân chia lưng và bụng chứa các tế bào thần kinh vận động dưới cung cấp các cơ của mặt trên và mặt dưới tương ứng. Phân chia lưng nhận đầu vào của tế bào thần kinh vận động trên song phương (tức là từ cả hai bên não) trong khi phân chia bụng chỉ nhận đầu vào đối diện (tức là từ bên đối diện của não).
Do đó, các tổn thương của đường corticobulbar giữa vỏ não và cầu não và nhân vận động mặt phá hủy hoặc làm giảm đầu vào đến phân chia bụng, nhưng đầu vào cùng bên (tức là từ cùng một bên) đến phân chia lưng vẫn được giữ lại. Do đó, liệt mặt trung tâm được đặc trưng bởi tình trạng liệt nửa người hoặc liệt nửa người của các cơ biểu hiện khuôn mặt đối bên , nhưng không phải các cơ trán.
Liệt dây thần kinh mặt ngoại biên bên trái và bằng chứng tổn thương neuron vận động trên
Ghi chú:
Do đó, việc phân biệt liệt mặt trung ương với liệt mặt ngoại biên rất quan trọng trong chẩn đoán và điều trị, do nguyên nhân và mức độ tổn thương khác nhau.
Xem thêm:
Liệt mặt trung ương và liệt mặt ngoại biên đều là tình trạng rối loạn vận động do tổn thương dây thần kinh mặt (dây VII), gây ra méo miệng, mất đối xứng khuôn mặt, khó khăn trong ăn uống, giao tiếp và ảnh hưởng đến tâm lý, thẩm mỹ. Cả hai dạng liệt này đều có khả năng phục hồi nếu được điều trị kịp thời và đúng cách.
Điểm giống và khác nhau giữa liệt mặt trung ương và liệt mặt ngoại biên
Dưới đây là bảng so sánh chi tiết giữa liệt mặt trung ương và liệt mặt ngoại biên:
|
Liệt mặt trung ương |
||
|
Nguyên nhân |
Do tổn thương hệ thần kinh trung ương (thường do đột quỵ, u não, chấn thương sọ não, bệnh lý mạch máu não, viêm não, xơ cứng rải rác). |
Do tổn thương dây thần kinh mặt (dây VII) ngoại biên, thường gặp do nhiễm virus (Herpes simplex), lạnh đột ngột, chấn thương, viêm tai giữa, bệnh tự miễn (Hội chứng Guillain-Barré, Sarcoidosis), đái tháo đường. |
|
Mức độ tổn thương |
Ảnh hưởng một phần dây thần kinh mặt do tổn thương trên nhân dây VII ở bán cầu não đối diện. - Phạm vi liệt: Chỉ liệt nửa dưới mặt (cằm, môi), do vùng trán và mí mắt vẫn nhận được sự chi phối từ cả hai bán cầu não. |
Ảnh hưởng toàn bộ dây thần kinh mặt cùng bên. - Phạm vi liệt: Liệt toàn bộ nửa mặt cùng bên với tổn thương, bao gồm cả cơ vùng trán, mí mắt, miệng. |
|
Dấu hiệu điển hình |
- Vẫn nhăn trán, nhắm mắt được nhưng miệng méo về bên lành. - Thường kèm theo liệt nửa người cùng bên tổn thương nếu do đột quỵ. - Miệng méo lệch về bên lành. - Lưỡi có thể bị lệch nếu tổn thương vùng vận động liên quan. - Nhắm mắt bình thường. Phản xạ chớp mắt còn nguyên. |
- Mất hoàn toàn vận động một bên mặt, không thể nhăn trán, nhắm mắt kín, méo miệng rõ rệt. - Có thể kèm theo rối loạn cảm giác, giảm tiết nước mắt, mất vị giác 2/3 trước lưỡi, tăng nhạy cảm với âm thanh (hyperacusis). - Miệng méo lệch về bên lành. - Không thể thổi sáo, chu môi, cười méo rõ rệt. - Không thể nhắm kín mắt, dễ gây khô giác mạc, loét giác mạc do mất phản xạ bảo vệ mắt. |
|
Các triệu chứng đi kèm |
- Thường có liệt nửa người, rối loạn ngôn ngữ nếu do đột quỵ. - Có thể kèm theo đau đầu, chóng mặt, co giật nếu có khối u hoặc viêm não. |
- Đau sau tai, ù tai nếu do nhiễm virus. - Giảm tiết nước bọt, mất vị giác. |
|
Diễn tiến bệnh |
Ít hồi phục hoàn toàn nếu do đột quỵ hoặc tổn thương não nặng. Cần phục hồi chức năng lâu dài. |
Có thể hồi phục sau 3-6 tháng nếu điều trị đúng cách. Tỷ lệ phục hồi cao hơn nếu phát hiện sớm. |
Dù có một số điểm giống nhau, nhưng liệt mặt trung ương và liệt mặt ngoại biên có cơ chế bệnh sinh, biểu hiện và cách điều trị hoàn toàn khác biệt. Nhận biết đúng loại liệt mặt sẽ giúp người bệnh tiếp cận phương pháp điều trị phù hợp, hạn chế biến chứng nguy hiểm. Khi có dấu hiệu bất thường như méo miệng, khó nhắm mắt hoặc yếu liệt nửa mặt, việc thăm khám sớm là yếu tố quan trọng giúp cải thiện khả năng hồi phục.
BỆNH VIỆN ĐA KHOA PHƯƠNG ĐÔNG
Địa chỉ: Số 9, Phố Viên, Cổ Nhuế 2, Bắc Từ Liêm, Hà Nội
Tổng đài tư vấn: 19001806
Website: https://benhvienphuongdong.vn
Lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể.
Bệnh đơn dây thần kinh chi dưới là tình trạng một dây thần kinh ngoại biên ở vùng chân, dẫn đến các vấn đề về vận động và cảm giác.
