Rối loạn giấc ngủ: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách khắc phục

Rối loạn giấc ngủ là gì?

Rối loạn giấc ngủ thường sử dụng để chỉ tình trạng người bệnh gặp vấn đề ảnh hưởng đến chất lượng, thời lượng giấc ngủ và ảnh hưởng đến các hoạt động bình thường của người đó khi thức. Tình trạng này có thể góp phần gây ra các vấn đề sức khỏe khác, thậm chí là tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần. 

Hiện nay, có đến hơn 100 loại rối loạn giấc ngủ được phân loại dựa theo nguyên nhân, triệu chứng, các tác động của chúng đến tâm lý và sinh lý, và các tiêu chí khác. Tuy nhiên, phần lớn các trường hợp đều có những dấu hiệu của thể:

• Buồn ngủ khó vào giấc
• Khó khăn trong việc cố gắng tỉnh táo vào ban ngày. 
• Mất cân bằng nhịp sinh học thức - ngủ mỗi ngày. 
• Có hành vi bất thường khiến giấc ngủ bị gián đoạn. 

Bất kỳ dấu hiệu nào trong các dấu hiệu này đều là dấu hiệu cho thấy bị rối loạn giấc ngủ. Tùy thuộc vào triệu chứng bệnh, bác sĩ sẽ có phương pháp điều trị phù hợp nhất. 

Chứng rối loạn giấc ngủ là tình trạng khá phổ biến hiện nay

Các dạng rối loạn giấc ngủ thường gặp

Chứng rối loạn giấc ngủ được chia thành hơn 100 dạng khác nhau, tuy nhiên có một số dạng khá phổ biến, có nhiều người gặp phải bao gồm:

Mất ngủ

Mất ngủ là tình trạng người bệnh khó đi vào giấc ngủ ban đêm, thường lặp lại nhiều ngày. Người bị mất ngủ thường có cảm giác buồn ngủ quá mức vào ban ngày và dễ gặp các chứng suy giảm nhận thức khi đang thức. 

Nếu chứng mất ngủ kéo dài, diễn ra ít nhất 3 lần/tuần trong 3 tháng thì được xem là mất ngủ mãn tính. Hiện nay, theo các thống kê tổ chức nghiên cứu về giấc ngủ cho thấy có khoảng 1/3 người trưởng thành thường xuyên gặp chứng mất ngủ. 

Mất ngủ giả 

Mất ngủ giả là một dạng rối loạn giấc ngủ khá phổ biến hiện nay. Người mắc bệnh mất ngủ giả có thể có những hành vi bất thường trước khi vào giấc hoặc trong giấc ngủ. 

Mộng du, nói chuyện khi ngủ, gặp ác mộng, rên rỉ khi ngủ,... đều là những hành vi thường gặp của người mắc chứng rối loạn giấc ngủ này. Những biểu hiện của tình trạng này có gặp ở bất kỳ đối tượng nào, đặc biệt xảy ra thường xuyên ở trẻ em. 

Mất ngủ giả là hiện tượng xuất hiện hành vi bất thường khi ngủ

Hội chứng ngưng thở khi ngủ

Chứng ngưng thở khi ngủ là một dạng rối loạn giấc ngủ khiến người bệnh bị tắc nghẽn đường thở. Có 2 dạng ngưng thở khi ngủ chính là ngưng thở tắc nghẽn hoặc ngưng thở trung ương. Bên cạnh đó, còn có chứng ngưng thở hỗn hợp là tình trạng kết hợp cả 2 loại trên. 

Khi vào giấc ngủ, thanh quản hẹp lại khiến không khí lưu thông qua vùng họng trở nên khó khăn. Người bệnh sẽ có hiện tượng ngáy để chống lại hiện tượng trên hoặc có thể ngưng thở trong thời gian ngắn (khoảng 10 giây).

Chứng ngưng thở khi ngủ có thể khiến người bệnh ngưng thở nhiều lần trong khi ngủ và không nhớ gì về tình trạng này dù có thức giấc sau mỗi lần ngưng thở. Tương tự các chứng rối loạn giấc ngủ khác, tình trạng này có thể khiến người bệnh cảm thấy mệt mỏi quá mức, buồn ngủ, uể oải,... vào ban ngày. 

Chứng ngủ rũ Narcolepsy

Chứng ngủ rũ là một dạng rối loạn giấc ngủ khiến người bệnh cảm thấy mệt mỏi vào ban ngày dù nghỉ ngơi đầy đủ vào đêm hôm trước. Tình trạng này có thể khiến người bệnh luôn trong trạng thái muốn ngủ và có thể ngủ những giấc ngủ gật đột ngột vào ban ngày. 

Chứng ngủ rũ là một bệnh lý mạn tính có thể gây mất trương lực cơ bất ngờ trong thời gian ngắn. Ngủ rũ và cơn mất trương lực cơ có thể xảy ra khiến bệnh nhân bị u vùng não thất bà và thân não trên, viêm não, chấn thương sọ não,... 

Hội chứng chân không yên

Hội chứng chân không yên là một dạng rối loạn vận động liên quan đến giấc ngủ. Tình trạng này có thể khiến người bệnh ngứa ngáy, đau nhói, khó chịu ở chân và có cảm giác muốn di chuyển chân trong lúc ngủ. 

Trong một số trường hợp, người mắc bệnh có thể cảm thấy khó chịu ở các bộ phận khác. Khi mắc hội chứng không yên, người bệnh phải di chuyển chân mới có cảm giác thoải mái hơn. Tình trạng này thường có biểu hiện nhẹ vào buổi sáng và trở nên nghiêm trọng vào buổi tối. 

Hội chứng chân không yên khiến người bệnh gặp khó chịu ở chân trong khó đi vào giấc

Rối loạn ngủ nhịp sinh học

Rối loạn nhịp điệu giấc ngủ hay rối loạn giấc ngủ nhịp sinh học là tình trạng người bệnh khó vào giấc ngủ, thức dậy quá sớm nhưng không thể đi ngủ lại, thức dậy trong chu kỳ ngủ,.. Tình trạng rối loạn giấc ngủ này bao gồm các dạng như rối loạn giai đoạn ngủ muộn, rối loạn giai đoạn giấc ngủ cao, nhịp điệu ngủ thức không đều, hội chứng ngủ - thức không theo 24 giờ,... 

Ngoài những dạng rối loạn giấc ngủ kể trên, có nhiều dạng rối loạn như ngủ quá mức vô căn, hội chứng Kleine-Levin, chứng tê liệt trong giấc ngủ,...

Xem thêm:

• Rối loạn giấc ngủ ở trẻ em: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách khắc phục
  
• Chứng rối loạn giấc ngủ ở người trẻ: Tiềm ẩn nhiều nguy cơ nguy hiểm

Nguyên nhân gây ra rối loạn giấc ngủ

Có nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng rối loạn giấc ngủ, những nguyên nhân phổ biến bao gồm: 

• Căng thẳng, lo lắng, xung đột, có những thay đổi lớn trong cuộc sống,... 
• Tác nhân từ môi trường xung quanh như ánh sáng, nhiệt độ, tiếng ồn,... 
• Sử dụng thuốc gây tác dụng phụ như thuốc chống trầm cảm, thuốc hỗ trợ cai thuốc lá, thuốc tim mạch, thuốc chống động kinh,...
• Hút thuốc, uống nhiều rượu, caffeine và các loại chất kích thích khác. 
• Mắc bệnh tâm lý: Tâm thần kinh, trầm cảm, tâm thần phân liệt, nghiện rượu,... 
• Các yếu tố khác: Ăn thực phẩm khó tiêu, uống nhiều nước trước khi đi ngủ, xem phim kinh dị,... 

Các triệu chứng thường gặp khi mắc bệnh

Rối loạn giấc ngủ thường biểu hiện bằng cảm giác buồn ngủ quá mức vào ban ngày và khó khăn trong việc ngủ vào ban đêm. Mức độ và tính chất triệu chứng có thể thay đổi tùy thuộc vào từng dạng rối loạn. Một số dấu hiệu đặc trưng bao gồm:

• Ngủ gật đột ngột trong các tình huống không thích hợp như khi đang điều khiển phương tiện giao thông, làm việc hoặc tham dự cuộc họp
• Cảm giác bứt rứt, khó chịu khi cố gắng đi vào giấc ngủ
• Mất hơn 30 phút để chìm vào giấc ngủ mỗi đêm
• Giờ ngủ và thức không ổn định
• Có hiện tượng ngưng thở, thở nặng nề hoặc ngáy to trong khi ngủ
• Tiểu tiện không kiểm soát vào ban đêm
• Tỉnh giấc vào nửa đêm và không thể ngủ lại
• Giấc ngủ ngắn, thường xuyên thức dậy sớm
• Hành vi mộng du như rời khỏi giường và đi lại trong khi vẫn đang ngủ
• Xuất hiện các cơn hoảng sợ trong giấc ngủ như la hét, khóc lóc
• Cảm giác kiến bò hoặc ngứa ran ở tay chân vào buổi tối, giảm khi cử động
• Nghe thấy âm thanh lớn trong đầu khi bị đánh thức đột ngột
• Gặp ảo giác khi sắp ngủ hoặc trong giai đoạn chuyển giao giữa ngủ và tỉnh
• Không nhớ rõ hành động xảy ra trong khi ngủ
• Tình trạng tê liệt cơ thể ngay khi vừa tỉnh giấc
• Mệt mỏi triền miên, khó giữ tỉnh táo vào ban ngày
• Tâm trạng bất ổn, dễ cáu gắt, lo âu
• Suy giảm hiệu suất làm việc, học tập
• Giảm khả năng tập trung

Những triệu chứng thường gặp khi mắc bệnh

Tác hại của chứng rối loạn giấc ngủ

Nếu các biện pháp hỗ trợ không dùng thuốc không hiệu quả sau một tuần, cần cân nhắc can thiệp y tế vì rối loạn giấc ngủ kéo dài có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sống. Người mắc có nguy cơ mệt mỏi mãn tính, giảm tập trung, mất an toàn khi thực hiện công việc đòi hỏi độ chính xác cao như lái xe hoặc thao tác kỹ thuật.

Ngoài ra, tình trang rối loạn này còn liên quan đến tăng nguy cơ trầm cảm, thay đổi hành vi, suy giảm sức khỏe tinh thần và có thể dẫn tới cảm giác tuyệt vọng, mất hứng thú với cuộc sống.

Cách khắc phục rối loạn giấc ngủ

Để khắc phục tình trạng mất ngủ và khó ngủ, người bệnh có thể áp dụng một số cách sau: 

Loại bỏ yếu tố nguy cơ

• Xem xét lại các loại thuốc đang dùng có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ
• Tránh sử dụng các chất kích thích như rượu, bia, cafe, thuốc lá
• Điều trị triệt để các bệnh lý nền có liên quan
• Thực hành các kỹ thuật thư giãn như thiền, hít thở sâu, liệu pháp tâm lý

Tạo thói quen ngủ lành mạnh

• Đi ngủ trước 23 giờ, đảm bảo ngủ đủ từ 7 đến 8 giờ mỗi ngày
• Thiết lập thói quen đi ngủ và thức dậy đúng giờ
• Tránh ngủ quá nhiều vào ban ngày
• Tập thể dục đều đặn, tránh vận động mạnh vào buổi tối
• Không ăn quá no vào bữa tối và tránh xa các nội dung gây kích thích thần kinh như phim hành động, âm nhạc lớn
• Môi trường phòng ngủ lý tưởng
• Không gian yên tĩnh, nhiệt độ dễ chịu, ánh sáng dịu nhẹ
• Có thể tắm nước ấm hoặc nghe nhạc nhẹ trước khi ngủ

Xây dựng thói quen ngủ khoa học và lành mạnh

Sử dụng thuốc khi cần thiết

Trong trường hợp rối loạn giấc ngủ do bệnh lý, bác sĩ có thể chỉ định thuốc an thần, thuốc chống trầm cảm hoặc thuốc điều chỉnh chu kỳ ngủ. Việc dùng thuốc cần tuân theo hướng dẫn chuyên môn, tuyệt đối không tự ý điều trị.

Biện pháp phòng ngừa tình trạng rối loạn giấc ngủ

Một số biện pháp phòng ngừa tình trạng rối loạn giấc ngủ hiệu quả, bạn có thể tham khảo như: 

• Luôn tuân thủ chỉ dẫn điều trị của bác sĩ
• Giữ tinh thần tích cực, hạn chế căng thẳng kéo dài
• Tránh hoàn toàn các chất gây nghiện hoặc kích thích thần kinh
• Tắt các thiết bị điện tử như điện thoại, tivi, wifi trước khi ngủ khoảng 30 phút
• Tăng cường thực phẩm giàu sắt, vitamin nhóm B để hỗ trợ giấc ngủ
• Đảm bảo vệ sinh không gian ngủ sạch sẽ, thoáng mát
• Duy trì nhịp sinh hoạt ổn định và lành mạnh

Rối loạn giấc ngủ là tình trạng phổ biến, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và sức khỏe tổng thể nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Qua bài viết này của Phương Đông, hy vọng giúp người bệnh chủ động hơn trong chăm sóc sức khỏe, cải thiện giấc ngủ và phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm.

Nếu Quý khách có nhu cầu thăm khám và điều trị bệnh có thể liên hệ Bệnh viện Đa khoa Phương Đông qua Hotline 1900 1806 hoặc Đặt lịch khám để được nhân viên tư vấn, hỗ tợ nhanh chóng.