Thuyên tắc huyết khối tĩnh mạch ở bệnh nhân nội khoa nhập viện

Khái niệm

Thuyên tắc huyết khối tĩnh mạch (TTHKTM) là tình trạng hình thành cục máu đông trong lòng tĩnh mạch sâu, thường ở chi dưới.
Cục máu đông có thể bong ra, trôi lên phổi gây thuyên tắc phổi – một biến chứng nguy hiểm, có thể tử vong đột ngột.

Thực trạng bệnh

• Mỗi năm tại Mỹ có ~900.000 ca TTHKTM, gây 60.000 – 300.000 ca tử vong. 
• Nghiên cứu tại Việt Nam cho thấy 22% bệnh nhân nội khoa nhập viện có huyết khối tĩnh mạch sâu không triệu chứng khi siêu âm. 
• 2/3 ca TTHKTM xảy ra trong 3 tháng đầu sau nhập viện và 60% xuất hiện ngay trong thời gian nằm viện hoặc ngay sau khi ra viện. 

Điều này khẳng định: Bệnh nhân nội khoa nhập viện, dù không phẫu thuật, vẫn có nguy cơ rất cao bị huyết khối tĩnh mạch sâu.

Yếu tố nguy cơ

• Bất động lâu (nằm viện, sau tai biến, sau phẫu thuật, ngồi lâu). 
• Ung thư tiến triển. 
• Tuổi ≥70, béo phì, suy tim, suy hô hấp. 
• Nhiễm khuẩn cấp, bệnh lý tăng đông. 
• Tiền sử huyết khối tĩnh mạch sâu hoặc thuyên tắc phổi.

Dấu hiệu cảnh báo

• Đau, căng tức, nặng chân.  
• Sưng một bên chân, da căng bóng, đỏ nóng. 
• Khó thở đột ngột, đau ngực, ho ra máu (gợi ý thuyên tắc phổi). 

Nhiều trường hợp hoàn toàn không có triệu chứng cho đến khi biến chứng nặng xảy ra.

Người bệnh có thể xuất hiện tình trạng ho ra máu

Biến chứng

• Thuyên tắc phổi: nguy cơ tử vong cao. 
• Hội chứng sau huyết khối: loét chân, phù mạn tính. 
• Tái phát huyết khối nhiều lần, ảnh hưởng nặng nề đến chất lượng cuộc sống.

Khuyến cáo dành cho thầy thuốc

• Đánh giá nguy cơ TTHKTM cho mọi bệnh nhân nội khoa nhập viện bằng thang điểm PADUA: PADUA ≥4 → Nguy cơ cao → cần dự phòng. 
• Đánh giá nguy cơ chảy máu bằng thang điểm IMPROVE. Nếu <7 và không có chống chỉ định → dùng chống đông.
• Phương pháp dự phòng: Thuốc chống đông: LMWH (Enoxaparin 40 mg/ngày), Heparin không phân đoạn, Fondaparinux; Dự phòng cơ học (tất áp lực, bơm hơi áp lực ngắt quãng) khi có chống chỉ định thuốc. 
• Thời gian dự phòng: đến khi bệnh nhân vận động được hoặc xuất viện.

Tư vấn dành cho bệnh nhân

• Hiểu rõ: nằm viện nội khoa cũng có thể bị huyết khối tĩnh mạch sâu. 
• Tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ khi dùng thuốc hoặc mang tất áp lực.
• Vận động sớm khi có thể, tránh nằm lâu bất động. 
• Uống đủ nước, kiểm soát cân nặng, không hút thuốc lá. 
• Báo ngay cho bác sĩ nếu có dấu hiệu sưng chân, đau ngực, khó thở.

Thông điệp chính

• Thuyên tắc huyết khối tĩnh mạch là mối nguy hiểm âm thầm ở bệnh nhân nội khoa nhập viện. 
• Mọi thầy thuốc cần chủ động đánh giá và dự phòng. 
• Mọi bệnh nhân cần hợp tác với bác sĩ để giảm thiểu nguy cơ tử vong và biến chứng lâu dài.