Tư vấn dành cho người bệnh tăng huyết áp

Tăng huyết áp là gì?

Huyết áp là áp lực máu tác động lên thành mạch máu. Một người được coi là tăng huyết áp (THA) khi huyết áp tâm thu ≥140 mmHg và/hoặc huyết áp tâm trương ≥90 mmHg, đo nhiều lần, đúng quy cách. THA thường không có triệu chứng, vì vậy được gọi là “kẻ giết người thầm lặng”.

Vì sao tăng huyết áp nguy hiểm?

Nếu không kiểm soát tốt, THA gây tổn thương nhiều cơ quan:

• Não: đột quỵ, sa sút trí tuệ.
• Tim: nhồi máu cơ tim, suy tim, đau thắt ngực.
• Thận: suy thận mạn, lọc máu suốt đời.
• Mắt: mù lòa do tổn thương võng mạc.

Ai dễ bị tăng huyết áp?

Một số yếu tố không thay đổi được: tuổi cao, giới nam, tiền sử gia đình.

Các yếu tố có thể thay đổi:

• Ăn mặn, nhiều mỡ động vật, ít rau quả.
• Hút thuốc lá, uống nhiều rượu bia.
• Thừa cân, béo phì, ít vận động.
• Căng thẳng, mất ngủ.
• Bệnh lý đi kèm: đái tháo đường, bệnh thận, rối loạn mỡ máu.

Người lớn tuổi có nguy cơ bị tăng huyết áp cao

Mục tiêu kiểm soát huyết áp

• Người dưới 65 tuổi: <130/80 mmHg.
• Người từ 65 tuổi trở lên: <140/90 mmHg.
• Không hạ dưới 120/70 mmHg.

Cần nhớ: giữ huyết áp trong ngưỡng an toàn, không quá cao cũng không quá thấp.

Người bệnh cần làm gì hằng ngày?

Tuân thủ chế độ ăn uống

• Ăn nhạt: <5g muối/ngày (tương đương 1 thìa cà phê muối). Hạn chế mắm, muối, dưa cà muối, đồ kho mặn, mì ăn liền.
• Ăn nhiều rau xanh và hoa quả: 400–500g/ngày. Ăn dạng tươi, hạn chế ép lấy nước.
• Chọn chất đạm lành mạnh: cá, thịt trắng (gà, vịt bỏ da), đậu phụ, đậu nành. Ăn cá ít nhất 2–3 lần/tuần. Hạn chế thịt đỏ, phủ tạng động vật.
• Giảm chất béo bão hòa: thay mỡ động vật bằng dầu thực vật (dầu oliu, dầu đậu nành, dầu mè).
• Giảm đường, tinh bột: ăn cơm vừa phải, ưu tiên gạo lứt, ngũ cốc nguyên hạt.
• Uống đủ nước, hạn chế nước ngọt, tuyệt đối tránh rượu bia nếu có thể.
• Nguyên tắc “một nửa đĩa là rau quả, một phần tư tinh bột, một phần tư đạm”.

Duy trì cân nặng hợp lý

• BMI lý tưởng: 20–22,9 kg/m².
• Vòng bụng: nam <90 cm, nữ <80 cm.
• Giảm cân 5–10% cân nặng sẽ giúp hạ huyết áp rõ rệt.

Tập luyện thể lực

• Ít nhất 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần.
• Các môn phù hợp: đi bộ nhanh, đạp xe, bơi, yoga, cầu lông.
• Tránh: tập tạ nặng, chạy nước rút, leo núi, đấm bốc.
• Người lớn tuổi nên tập vừa sức, khởi động kỹ, giữ ấm khi trời lạnh.

Bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia

• Bỏ hoàn toàn thuốc lá, kể cả thuốc lá điện tử, thuốc lào.
• Nam: không quá 2 đơn vị cồn/ngày. Nữ: không quá 1 đơn vị. (1 đơn vị ≈ 1 lon bia nhỏ hoặc 1 ly vang nhỏ).

Giữ tinh thần thoải mái

• Ngủ đủ 7–8 giờ mỗi ngày.
• Giảm căng thẳng bằng thiền, yoga, đọc sách, sinh hoạt câu lạc bộ.
• Tránh lo âu, làm việc quá sức.

Kiểm tra sức khỏe định kỳ

• Đo huyết áp mỗi ngày hoặc ít nhất vài lần/tuần.
• Tái khám theo lịch hẹn, xét nghiệm mỡ máu, đường máu, chức năng thận.
• Đi khám ngay nếu có triệu chứng: đau ngực, khó thở, méo miệng, yếu tay chân.

Sử dụng thuốc hạ áp

• Phần lớn bệnh nhân cần uống thuốc suốt đời.
• Uống đúng liều, đúng giờ, đều đặn hằng ngày, kể cả khi huyết áp đã ổn định.
• Không tự ý bỏ thuốc vì có thể gây tăng huyết áp kịch phát, đột quỵ.
• Báo ngay cho bác sĩ khi có tác dụng phụ (chóng mặt, ho khan, phù chân…)
• Luôn mang theo danh sách thuốc đang dùng khi đi khám.

Xử trí khi huyết áp tăng cao đột ngột

• Ngồi nghỉ nơi yên tĩnh, nới lỏng quần áo, đo lại huyết áp.
• Nếu huyết áp 140–160 mmHg: nghỉ ngơi, uống thuốc theo đơn, theo dõi thêm.
• Nếu >160 mmHg: uống thuốc hạ áp nhanh theo hướng dẫn bác sĩ (nếu có sẵn), đến cơ sở y tế sớm.
• Nếu kèm triệu chứng nói khó, méo miệng, yếu tay chân, đau ngực dữ dội → gọi cấp cứu ngay.

Những điều cần nhớ

• Tăng huyết áp là bệnh mạn tính, không thể chữa khỏi hoàn toàn nhưng có thể kiểm soát tốt.
• Kiểm soát huyết áp giúp ngăn ngừa đột quỵ, nhồi máu cơ tim, suy tim, suy thận.
• Điều trị hiệu quả = thay đổi lối sống + uống thuốc đều đặn.
• Đo huyết áp thường xuyên như nhớ số tuổi của mình.
• Hãy đồng hành với bác sĩ, không tự ý thay đổi thuốc hoặc ngừng điều trị.

Thông điệp cuối cùng:

Người bệnh tăng huyết áp hoàn toàn có thể sống khỏe mạnh, bình thường nếu tuân thủ lối sống lành mạnh, uống thuốc đều đặn và kiểm soát tốt huyết áp. Mỗi ngày bạn chăm sóc huyết áp chính là mỗi ngày bạn bảo vệ trái tim, bộ não và cả cuộc sống của mình.