Vi khuẩn Hp – Những điều cần biết

Thực trạng bệnh tật

Tỷ lệ nhiễm Hp: khoảng 50% dân số thế giới, ở Việt Nam tới 87,7% (2019).

Hp liên quan chặt chẽ đến:

• Viêm loét dạ dày – tá tràng
• Viêm dạ dày mạn teo, dị sản – loạn sản niêm mạc
• Ung thư dạ dày (nguy cơ gấp 3–6 lần người không nhiễm)

Tỷ lệ kháng kháng sinh nguyên phát ở Việt Nam cao: Clarithromycin >30%, Metronidazole >70%, Amoxicillin & Levofloxacin ngày càng tăng.

Đặc điểm và đường lây

Vi khuẩn Hp gram âm, hình xoắn, tồn tại nhờ men urease phân giải ure thành amoniac → trung hòa acid.

Đường lây:

• Miệng – miệng (ăn uống chung, hôn hít)
• Phân – miệng (tay bẩn, vệ sinh kém)
• Thiết bị y tế (nội soi) chưa tiệt trùng đúng quy trình.

Tái nhiễm và tái phát Hp khá phổ biến tại Việt Nam.

Vi khuẩn Hp gram âm, hình xoắn

Chẩn đoán Hp (Khuyến cáo VNAGE 2024)

Chỉ test khi có ý định điều trị.

Chỉ định:

• Loét dạ dày – tá tràng (hiện tại hoặc tiền sử)
• Khó tiêu chưa rõ nguyên nhân
• Viêm dạ dày teo, dị sản, loạn sản
• Sau điều trị ung thư dạ dày giai đoạn sớm
• Lymphoma MALT dạ dày độ thấp
• Người thân trực hệ có ung thư dạ dày
• Trước khi dùng NSAID, Aspirin dài hạn
• Thiếu máu thiếu sắt không rõ nguyên nhân
• Xuất huyết giám tiểu câu cô căn(ITP)

Phương pháp:

• Nội soi + CLO-test/sinh thiết: Test hơi thở Ure (C13/C14); Test phân tìm kháng nguyên Hp

Lưu ý: Ngưng kháng sinh/bismuth ≥4 tuần, ngưng PPI ≥2 tuần trước test.

4. Điều trị Hp (Khuyến cáo VNAGE 2024)

• Nguyên tắc: Điều trị tiệt căn, không phải điều trị triệu chứng.
• Chỉ khuyến cáo phác đồ có hiệu quả ≥80%.
• Phác đồ hàng đầu: PTMB = PPI + Tetracycline + Metronidazole + Bismuth
• Phác đồ thay thế: PALB = PPI + Amoxicillin + Levofloxacin + Bismuth
• Không khuyến cáo: phác đồ 3 thuốc có Clarithromycin.
• Thời gian: 14 ngày.
• Sau điều trị: bắt buộc test lại Hp.
• Phác đồ cứu vãn: sau 2 lần thất bại → làm kháng sinh đồ.

Phòng ngừa tái nhiễm

• Giáo dục bệnh nhân về nguồn lây và đường lây.
• Thay đổi thói quen ăn uống: Dùng muỗng đũa gắp thức ăn riêng; Không dùng chung thìa nếm canh
• Ăn chín, uống sôi, rửa tay thường xuyên.
• Gia đình có người nhiễm Hp: cần tư vấn, theo dõi và test khi có triệu chứng.
• Người có teo niêm mạc, dị sản, loạn sản: cần nội soi định kỳ.

Thông điệp cho thầy thuốc

• Chỉ định test và điều trị rõ ràng, phù hợp.
• Lựa chọn phác đồ dựa trên tình hình kháng thuốc tại Việt Nam.
• Giải thích kỹ tác dụng phụ, cách dùng thuốc, thời gian điều trị 14 ngày.
• Sau điều trị: luôn kiểm tra lại Hp.
• Vai trò bác sĩ: kê đơn – kiểm đơn – giáo dục bệnh nhân.

Tư vấn cho bệnh nhân

• Uống thuốc: Đúng liều – đủ ngày (14 ngày) và đúng cách.
• Cách dùng: PPI, Bismuth uống trước ăn 30–60 phút; Kháng sinh uống ngay sau ăn; Ăn có đạm để PPI phát huy tác dụng
• Không hút thuốc, không uống rượu bia trong điều trị.
• Sau điều trị: tái khám, test lại Hp sau 45 ngày.
• Giữ vệ sinh ăn uống, hạn chế dùng chung đũa muỗng.

Thông điệp chính

Vi khuẩn Hp rất phổ biến tại Việt Nam, là nguyên nhân quan trọng của ung thư dạ dày. Chẩn đoán – điều trị – theo dõi đúng khuyến cáo VNAGE 2024 giúp diệt trừ triệt căn, giảm kháng thuốc và dự phòng ung thư dạ dày.