Viêm tuyến giáp tự miễn là tình trạng hệ miễn dịch nhầm lẫn và tấn công chính tuyến giáp, khiến cơ quan này bị viêm, suy yếu và dẫn đến suy giáp hoặc cường giáp. Đây là bệnh lý mạn tính, tiến triển chậm và dễ bị bỏ qua ở giai đoạn đầu. Cùng Bệnh viện Đa khoa Phương Đông tìm hiểu về nguyên nhân, yếu tố nguy cơ, dấu hiệu nhận biết và phương pháp chẩn đoán bệnh.
Nguyên nhân gây ra viêm tuyến giáp tự miễn
Viêm tuyến giáp tự miễn là một bệnh giáp mạn tính do sự tự miễn của hệ thống miễn dịch, đặc biệt xuất hiện ở người trưởng thành.
Trong bệnh viêm giáp tự miễn (Hashimoto), hệ miễn dịch tạo ra các kháng thể như anti-TPO, anti-Tg và kháng thể chống thụ thể TSH. Các kháng thể này tấn công trực tiếp tế bào tuyến giáp, gây viêm và phá hủy cấu trúc bình thường của tuyến.
Tổn thương tuyến giáp và viêm mạn tính
- Các phản ứng tự miễn khiến mô giáp bị viêm kéo dài.
- Viêm khiến tế bào tuyến giáp dần bị hủy hoại, làm giảm khả năng sản xuất hormone giáp.
Dẫn đến tình trạng suy giáp khi số lượng tế bào tuyến giáp hoạt động giảm mạnh, cơ thể không còn đủ hormone giáp để duy trì chuyển hóa. Từ đó dẫn đến suy giáp, gây mệt mỏi, tăng cân và nhiều rối loạn toàn thân.
Người bệnh có thể bị suy giáp khi mắc bệnh
Yếu tố nguy cơ gây viêm tuyến giáp tự miễn
Bên cạnh các nguyên nhân gây ra viêm tuyến giáp tự miễn, có một số yếu tố nguy cơ tăng khả năng bị bệnh có thể kể đến như:
- Di truyền: Viêm tuyến giáp tự miễn thường xuất hiện ở những người có tiền sử gia đình mắc bệnh tuyến giáp, đặc biệt trong thế hệ cha mẹ, ông bà.
- Giới tính: Phụ nữ có nguy cơ mắc cao hơn nam giới khoảng 10 lần, được cho là liên quan đến nội tiết tố nữ.
- Tuổi tác: Tỷ lệ mắc bệnh tăng theo tuổi, đặc biệt từ trung niên trở đi.
- Các bệnh tự miễn đi kèm: Hashimoto thường đi kèm lupus, bệnh Celiac, viêm khớp dạng thấp, Addison, thiếu máu ác tính hoặc tiểu đường type 1.
- Thay đổi nội tiết tố: Estrogen có khả năng ảnh hưởng hệ miễn dịch, làm tăng nguy cơ mắc bệnh; Thai kỳ, sau sinh cũng là giai đoạn hormonal bất ổn, dễ kích hoạt bệnh tuyến giáp.
- Tiểu đường type 1: Những người mắc type 1 có nguy cơ cao hơn bởi cơ chế rối loạn miễn dịch tương tự.
- Các yếu tố môi trường: Tiếp xúc độc tố, stress kéo dài, thay đổi môi trường sống cũng có thể kích hoạt phản ứng tự miễn.
Dấu hiệu viêm tuyến giáp tự miễn
Giai đoạn đầu: Cường giáp - bướu cổ
Cường giáp:
- Một số bệnh nhân xuất hiện triệu chứng tăng chuyển hóa như hồi hộp, giảm cân, lo âu, tăng nhịp tim.
- Nhiều trường hợp không có dấu hiệu rõ ràng.
Bướu cổ:
- Tuyến giáp có thể phình to, gây cảm giác nặng ở cổ.
- Thường không đau nhưng dễ gây khó chịu khi nuốt.
Bướu cổ là một trong những biểu hiện thường gặp khi mắc bệnh
Giai đoạn chuyển tiếp: Từ cường giáp sang suy giáp
Khi tế bào tuyến giáp bị phá hủy nhiều hơn, bệnh nhân chuyển sang suy giáp với loạt triệu chứng điển hình:
- Mệt mỏi, giảm năng lượng
- Tăng cân không rõ nguyên nhân
- Táo bón do giảm nhu động ruột
- Da khô, tóc gãy rụng
- Nhạy cảm với lạnh
- Nhịp tim chậm
- Đau cơ, cứng khớp
- Trầm cảm, khó tập trung
- Mặt sưng húp
- Rối loạn kinh nguyệt ở phụ nữ
- Trẻ em có thể chậm phát triển chiều cao
Xem thêm:
Chẩn đoán viêm tuyến giáp Hashimoto
Xét nghiệm hormone kích thích tuyến giáp (TSH)
- TSH là hormone do tuyến yên tiết ra nhằm kích hoạt tuyến giáp sản xuất hormone.
- Khi chỉ số TSH tăng cao, điều đó thường cho thấy tuyến giáp hoạt động kém, không tạo đủ T4 - dấu hiệu của suy giáp hoặc suy giáp dưới lâm sàng.
Xét nghiệm hormone T4 (Thyroxine)
- T4 là hormone quan trọng nhất do tuyến giáp sản xuất.
- Mức T4 thấp thường phản ánh sự suy giảm chức năng giáp, là biểu hiện đặc trưng của suy giáp.
Xét nghiệm kháng thể tuyến giáp
- Ở bệnh tự miễn, cơ thể tạo ra các kháng thể tấn công tuyến giáp, phổ biến nhất là kháng thể anti-TPO.
- Kiểm tra nồng độ các kháng thể này giúp xác định việc hệ miễn dịch đang gây tổn thương lên tuyến giáp.
Siêu âm tuyến giáp
- Siêu âm cho phép quan sát trực tiếp kích thước và cấu trúc tuyến giáp.
- Bác sĩ có thể phát hiện bướu cổ, sự thay đổi mô giáp hoặc các bất thường khác.
- Dù không phải xét nghiệm xác định bệnh, siêu âm vẫn đóng vai trò quan trọng trong đánh giá tổng thể.
Siêu âm tuyến giáp là phương pháp chẩn đoán phổ biến
Xét nghiệm máu tổng quát
- Bao gồm kiểm tra các chỉ số viêm như ESR và CRP.
- Nếu các chỉ số này tăng, đó có thể là dấu hiệu cho thấy cơ thể đang có tình trạng viêm.
Đánh giá chức năng gan và thận
Vì gan và thận ảnh hưởng trực tiếp đến chuyển hóa hormone giáp, việc kiểm tra hai cơ quan này giúp bác sĩ có thêm dữ liệu để định hướng chẩn đoán chính xác hơn.
Cách điều trị viêm tuyến giáp tự miễn
Viêm tuyến giáp tự miễn là bệnh lý mạn tính, không thể chữa khỏi hoàn toàn nhưng có thể kiểm soát tốt nếu điều trị đúng cách. Mục tiêu điều trị là ổn định hormone giáp, cải thiện triệu chứng và ngăn biến chứng lâu dài.
Điều trị suy giáp bằng hormone thay thế
Đây là phương pháp phổ biến nhất trong bệnh Hashimoto khi tuyến giáp không còn đủ khả năng sản xuất hormone.
- Thuốc thường dùng: Levothyroxine giúp bổ sung hormone giáp tổng hợp, duy trì mức TSH về ngưỡng bình thường.
- Nguyên tắc sử dụng: Uống buổi sáng lúc đói để hấp thu tối ưu; Dùng đúng liều bác sĩ chỉ định, không tự ý tăng - giảm; Tái khám định kỳ để theo dõi TSH và điều chỉnh liều
- Hiệu quả:Giảm mệt mỏi, cải thiện trao đổi chất, phục hồi ổn định chức năng giáp.
Kiểm soát giai đoạn cường giáp
Một số bệnh nhân Hashimoto xuất hiện cơn cường giáp thoáng qua. Khi đó, bác sĩ có thể chỉ định:
- Thuốc chẹn beta: giảm nhịp tim nhanh, hồi hộp
- Theo dõi sát vì cường giáp thường chỉ kéo dài ngắn hạn và tự ổn định
Điều trị triệu chứng và hỗ trợ
Chế độ ăn
- Ưu tiên thực phẩm giàu kẽm, selen (hải sản, hạt Brazil, trứng)
- Hạn chế đồ ăn nhiều đường, chất béo bão hòa
- Không tự ý bổ sung i-ốt khi chưa có chỉ định
Sinh hoạt
- Ngủ đủ giấc, tránh căng thẳng kéo dài
- Tập luyện nhẹ nhàng: yoga, đi bộ, giãn cơ
- Kiểm soát cân nặng, hỗ trợ trao đổi chất
Theo dõi định kỳ
Người bệnh Hashimoto cần:
- Xét nghiệm TSH, FT4 mỗi 3-6 tháng
- Siêu âm tuyến giáp khi có dấu hiệu bướu to nhanh
- Báo ngay cho bác sĩ nếu xuất hiện triệu chứng bất thường như nhịp tim chậm, phù nhiều, rối loạn hành vi…
- Theo dõi đều đặn giúp phát hiện sớm rối loạn hormone và điều chỉnh phù hợp, hạn chế biến chứng tim mạch, thần kinh và sinh sản.
Theo dõi định kỳ giúp phát hiện sớm những bất thường
Viêm tuyến giáp tự miễn là bệnh lý mạn tính do hệ miễn dịch tấn công tuyến giáp, dẫn đến rối loạn hormone và nhiều triệu chứng toàn thân. Nhận biết sớm các dấu hiệu, thăm khám đúng lúc và điều trị bằng hormone thay thế giúp kiểm soát bệnh lâu dài và hạn chế biến chứng.
Qua bài viết này của Bệnh viện Đa khoa Phương Đông, hy vọng đã cung cấp những thông tin hữu ích về viêm tuyến giáp tự miễn. Nếu Quý khách có dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh có thể liên hệ BVĐK Phương Đông qua Hotline 1900 1806 và để được nhân viên tư vấn và hỗ trợ nhanh chóng.
