4 chỉ số tầm soát ung thư quan trọng nhất bạn không nên bỏ qua

Tầm soát ung thư là gì? Vì sao nên thực hiện tầm soát từ sớm?

Tầm soát ung thư là quá trình sử dụng các phương pháp y học nhằm phát hiện sớm tế bào ung thư hoặc các tổn thương tiền ung thư khi người bệnh chưa có triệu chứng rõ ràng. Mục tiêu của việc tầm soát là phát hiện ung thư ở giai đoạn sớm, khi khả năng điều trị khỏi cao nhất và chi phí điều trị thấp hơn nhiều so với khi bệnh đã tiến triển nặng.

Tầm soát ung thư là quá trình kiểm tra sức khỏe nhằm phát hiện sớm các dấu hiệu của bệnh ung thư trước khi có triệu chứng rõ ràng 

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tầm soát ung thư là một chiến lược y tế cộng đồng nhằm "xác định bệnh nhân có nguy cơ mắc ung thư trong cộng đồng dân cư có vẻ ngoài khỏe mạnh" để có thể can thiệp y tế sớm, cải thiện tiên lượng bệnh và giảm tỷ lệ tử vong.

Lý do bạn nên tầm soát ung thư từ sớm 

Hiện nay, tỷ lệ người mắc ung thư ngày càng gia tăng nhanh chóng và có dấu hiệu trẻ hoá. Chính vì thế, việc tầm soát ung thư từ sớm là việc làm vô cùng quan trọng. Các biện pháp kiểm tra sẽ giúp phát hiện được tình trạng bệnh cụ thể, để đồng thời phối hợp chủ động đưa ra phác đồ điều trị kịp thời.

Với sự phát triển của kỹ thuật hiện đại trong xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh sẽ giúp tăng khả năng phát hiện các loại ung thư thông qua việc tầm soát. Bạn nên thực hiện tầm soát ung thư tối thiểu 1 năm/lần để đảm bảo cơ thể luôn khỏe mạnh. Sau quá trình kiểm tra, bạn cũng có thể biết được cơ thể mình cần bổ sung gì để điều chỉnh sao cho hợp lý.

4 chỉ số tầm soát ung thư quan trọng nhất bạn không nên bỏ qua

1. Chỉ số CEA – Dấu ấn sinh học trong tầm soát và theo dõi ung thư đại trực tràng

Chỉ số CEA được sử dụng trong việc chẩn đoán và theo dõi một số loại ung thư, đặc biệt là ung thư đại trực tràng

Chỉ số CEA (Carcinoembryonic Antigen) là một loại glycoprotein được sản xuất bởi các tế bào của hệ tiêu hóa trong giai đoạn phôi thai. Sau khi sinh, nồng độ CEA trong máu giảm xuống rất thấp hoặc không còn hiện diện. Tuy nhiên, ở người trưởng thành, sự gia tăng nồng độ CEA có thể liên quan đến sự hiện diện của một số loại ung thư, đặc biệt là ung thư đại trực tràng.

Xét nghiệm CEA thường được sử dụng để theo dõi hiệu quả điều trị ung thư và phát hiện tái phát sau điều trị. Mức CEA trong máu có thể tăng lên trong các trường hợp ung thư đại trực tràng, dạ dày, tụy, phổi, vú và buồng trứng. Tuy nhiên, mức độ tăng không phản ánh chính xác kích thước khối u và có thể bị ảnh hưởng bởi các yếu tố khác như hút thuốc lá hoặc các bệnh lý lành tính như viêm gan, xơ gan, viêm tụy, viêm ruột.

Giá trị bình thường của CEA trong máu thường dưới 5 ng/mL. Mức CEA cao hơn có thể cho thấy sự hiện diện của ung thư hoặc tái phát sau điều trị. Tuy nhiên, không phải tất cả các trường hợp ung thư đều dẫn đến tăng CEA, và một số người không mắc ung thư cũng có thể có mức CEA cao. Do đó, quyết định điều trị không nên dựa chỉ trên mức CEA mà cần xem xét cùng với các yếu tố lâm sàng và kết quả từ các phương pháp chẩn đoán khác để đánh giá toàn diện tình trạng bệnh nhân.

2. Chỉ số AFP – Thước đo quan trọng trong tầm soát ung thư gan

Alpha-fetoprotein (AFP) là một glycoprotein được sản xuất chủ yếu bởi gan của thai nhi và có nồng độ rất thấp trong máu người trưởng thành khỏe mạnh. Tuy nhiên, khi tế bào gan bị tổn thương hoặc ung thư hóa, mức AFP trong máu có thể tăng cao bất thường, do đó chỉ số này thường được sử dụng như một dấu ấn sinh học hỗ trợ chẩn đoán và theo dõi ung thư gan nguyên phát, đặc biệt là ung thư biểu mô tế bào gan (Hepatocellular carcinoma – HCC).

Trong y học, chỉ số AFP thường được sử dụng để đánh giá sức khỏe của thai nhi và phát hiện một số bệnh lý

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), chỉ số AFP thường được coi là bình thường khi <10 ng/mL, giá trị >400 ng/mL thường gợi ý cao khả năng mắc ung thư gan, đặc biệt ở những bệnh nhân có tiền sử viêm gan B, viêm gan C hoặc xơ gan – những yếu tố nguy cơ chính của HCC. 

Tuy nhiên, AFP không phải là một chỉ số hoàn hảo: khoảng 30–40% bệnh nhân ung thư gan có thể có AFP bình thường, và một số bệnh lành tính như viêm gan cấp, xơ gan, hoặc thai kỳ cũng có thể làm tăng AFP nhẹ, nên việc đánh giá chỉ số này cần kết hợp với siêu âm gan, MRI hoặc CT để tăng độ chính xác chẩn đoán.

3. Chỉ số CA 125 – Chỉ số tầm soát ung thư ở nữ giới 

CA 125 (Cancer Antigen 125) là một loại protein glycoprotein có trọng lượng phân tử cao, thường được sản xuất bởi các tế bào biểu mô của một số mô trong cơ thể, đặc biệt là các tế bào tuyến ở buồng trứng. Trong điều kiện bình thường, chỉ số CA 125 có nồng độ rất thấp trong máu. Tuy nhiên, khi các tế bào ung thư – đặc biệt là ung thư buồng trứng phát triển và lan rộng, nồng độ CA 125 trong huyết thanh có thể tăng cao bất thường.

Khoảng 80% phụ nữ bị ung thư buồng trứng giai đoạn tiến triển có chỉ số CA 125 tăng cao, thường >35 U/mL (Theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ) 

Xét nghiệm CA 125 thường được sử dụng như một công cụ hỗ trợ trong việc tầm soát, chẩn đoán, theo dõi điều trị và phát hiện tái phát ung thư buồng trứng, nhất là ở những phụ nữ có nguy cơ cao (tiền sử gia đình, đột biến gen BRCA1/BRCA2...). 

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng chỉ số CA 125 không phải là chỉ dấu đặc hiệu hoàn toàn cho ung thư, bởi nồng độ này cũng có thể tăng nhẹ trong một số tình trạng lành tính như: u nang buồng trứng, viêm vùng chậu, viêm nội mạc tử cung, mang thai hoặc trong chu kỳ kinh nguyệt. Chính vì vậy, việc đánh giá CA 125 không nên thực hiện đơn lẻ, mà cần được phối hợp cùng các phương pháp hình ảnh học (như siêu âm, MRI) và các chỉ số sinh học khác để đưa ra chẩn đoán chính xác.

4. Chỉ số PSA – Chỉ điểm dấu ấn ung thư tiền liệt tuyến 

Mức độ PSA trong máu có thể tăng lên khi có sự hiện diện của ung thư, nhưng cũng có thể tăng do các tình trạng khác như viêm nhiễm hoặc phì đại tuyến tiền liệt

PSA (Prostate-Specific Antigen) là một loại protein do tế bào tuyến tiền liệt sản xuất, tồn tại chủ yếu trong tinh dịch nhưng cũng xuất hiện với nồng độ thấp trong máu. Xét nghiệm PSA là một phương pháp xét nghiệm máu đơn giản giúp đo nồng độ PSA trong huyết thanh, được sử dụng phổ biến để tầm soát, chẩn đoán sớm và theo dõi điều trị ung thư tuyến tiền liệt – một trong những bệnh ung thư phổ biến ở nam giới.

Mức PSA máu bình thường ở nam giới thường nằm trong khoảng <4 ng/mL. Nếu chỉ số PSA tăng cao hơn mức này, đặc biệt là >10 ng/mL, có thể là dấu hiệu nghi ngờ ung thư tiền liệt tuyến, dù nồng độ tăng cũng có thể gặp trong các tình trạng lành tính như viêm tuyến tiền liệt, phì đại tuyến tiền liệt hoặc sau một số thủ thuật như đặt ống thông tiểu hay xuất tinh gần thời điểm xét nghiệm. Do đó, xét nghiệm PSA không mang tính chẩn đoán tuyệt đối, mà cần kết hợp với thăm khám trực tràng, siêu âm hoặc sinh thiết để xác định chính xác nguyên nhân tăng PSA.

Xem thêm:

• Kiến thức tổng quát về bệnh ung thư tuyến tiền liệt
  

Trường hợp nào nên thực hiện các chỉ số tầm soát ung thư?

Tầm soát để tìm dấu ấn ung thư được thực hiện trong các trường hợp sau: 

• Khi nghi ngờ mắc bệnh ung thư như ung thư vú, ung thư trực tràng,...;
• Gia đình có tiền sử bị bệnh ung thư; 
• Yếu tố nguy cơ có thể kiểm soát được như hút thuốc lá, chế độ dinh dưỡng không hợp lý, béo phì, ít vận động, môi trường làm việc độc hại...;
• Đang trong quá trình điều trị ung thư và muốn theo dõi tình trạng cũng như khả năng tái phát của bệnh; 
• Một số trường hợp mắc bệnh lành tính như xơ gan, viêm gan,...cũng có thể xuất hiện các dấu ấn ung thư. Tại đây, bác sĩ sẽ thăm khám lâm sàng kết hợp với các biện pháp chẩn đoán khác để đưa ra kết luận chính xác nhất. 

Tần suất và thời điểm nên làm xét nghiệm tầm soát ung thư

Để đảm bảo hiệu quả, tần suất thực hiện tầm soát ung thư nên thực hiện từ 1– 1,5 năm/lần. Đối với những người thuộc nhóm nguy cơ, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện thường xuyên hơn. Ngoài việc thực hiện tầm soát định kỳ, nếu bạn gặp các triệu chứng như đầy hơi kéo dài, đau thượng vị, sụt gân không rõ nguyên nhân, buồn nôn,...thì nên đi khám sớm, dù chưa đến lịch kiểm tra định kỳ. 

Đối với thời điểm nên đi thực hiện xét nghiệm tầm soát:

• Ở người bình thường, ngay cả khi cơ thể chưa có bất kỳ một dấu hiệu nào, hoàn toàn khỏe mạnh thì lời khuyên dành cho bạn chính là nên thực hiện từ sớm, không nên kéo dài thời gian quyết định có nên đi tầm soát hay không. Nếu bạn cố chờ tới khi có những biểu hiện bất thường xảy ra mới đi kiểm tra thì có thể bạn đã bị mắc ung thư ở giai đoạn nguy hiểm rồi. 
• Độ tuổi nên đi tầm soát trung bình từ 40–60 tuổi, tức là độ tuổi trung niên - khi mà các tế bào bắt đầu thoái hoá và mệt mỏi, dễ gây ung thư. 

Địa chỉ tầm soát ung thư uy tín, an toàn 

Tại Hà Nội, Bệnh viện Đa khoa Phương Đông là một trong số các đơn vị uy tín hàng đầu với đầy đủ điều kiện vật chất và chuyên môn đáp ứng được nhu cầu thăm khám của người bệnh. 

Máy chụp MRI Multiva 1.5T Philips hiện đại tại Bệnh viện Đa khoa Phương Đông

Gói tầm soát ung thư Đa điểm của Phương Đông gồm 60 danh mục. Trong đó có 44 danh mục xét nghiệm tổng quát - chuyên sâu; 16 danh mục chẩn đoán hình ảnh. Đặc biệt, gói khám có tích hợp các công nghệ tầm soát ung thư hiện nay bao gồm: Chụp MRI sọ não, chụp cắt lớp vi tính 128 dãy, nội soi tiêu hoá công nghệ NBI có gây mê,... 

Gói khám được thiết kế dựa trên những đánh giá, phân tích chi tiết và kỹ càng từ thực tế, mang đến tính chuẩn xác cao nhất. Bên cạnh đó, việc kết hợp lấy mẫu xét nghiệm tại nhà và chẩn đoán hình ảnh cơ bản, chuyên sâu tại viện có thể giúp khách hàng tiết kiệm được thời gian cũng như công sức mệt mỏi khi phải chờ đợi. 

Kết luận

Tầm soát ung thư không chỉ là hành động dự phòng mà còn là một cách bảo vệ sức khỏe chủ động và thông minh. Việc theo dõi định kỳ 4 chỉ số quan trọng như AFP, CEA, CA 19-9 và CA 125/15-3 có thể giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường trước khi bệnh tiến triển nặng. Đừng đợi đến khi có triệu chứng rõ rệt mới đi khám bởi ung thư giai đoạn sớm thường “im lặng” và dễ bị bỏ qua. Hãy chủ động phòng ngừa từ sớm để có phác đồ điều trị phù hợp.