Bài viết được viết bởi Bác Sĩ CKI Nguyễn Thị Uyên (Khoa Xét nghiệm) - Bệnh viện Đa khoa Phương Đông
U tuyến giáp là một bệnh khá phổ biến ở nước ta cũng như các nước trên thế giới, theo nghiên cứu của bệnh viện 108, u xuất hiện ở khoảng 65% trong số những người mắc bệnh lý tuyến giáp, tức là cứ 100 người có bệnh lý về tuyến giáp thì có tới 65 người bị u tuyến giáp; phần lớn các tổn thương là lành tính, chỉ dưới 1% các trường hợp bị u tuyến giáp là ác tính. UTTG được phân loại từ nguồn gốc tế bào u như tế bào biểu mô tuyến giáp và từ mô đệm như mô liên kết, tế bào thần kinh, mạch máu…. Nhưng phần lớn chúng ta đang gặp hàng ngày là ung thư bắt nguồn từ tế bào biểu mô tuyến giáp hay gọi tắt là tế bào tuyến giáp; phần còn lại chiếm tỷ lệ rất nhỏ. Trong số các trường hợp bị UTTG, hay gặp nhất là ung thư biểu mô tuyến giáp thể nhú (KGN) chiếm tới 80% các trường hợp bị ung thư.
Chẩn đoán ung thư tuyến giáp
Chẩn đoán ung thư biểu mô tuyến giáp dựa vào nhiều yếu tố khác nhau từ khám lâm sàng vùng cổ, các triệu chứng liên quan đến chèn ép của u, tuổi, giới tính, vùng miền…, kết hợp với xét nghiệm máu, siêu âm, chọc hút tế bào kim nhỏ và cuối cùng tiêu chuẩn vàng là xét nghiệm mô bệnh học.
Lâm sàng:
Ung thư tuyến giáp có thể gây ra bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng nào sau đây:
- Một khối u ở cổ, đôi khi phát triển nhanh chóng
- Sưng ở cổ
- Đau phía trước cổ, đôi khi lan lên đến tai
- Khàn giọng hoặc thay đổi giọng nói mà không biến mất
- Khó nuốt
- Khó thở
- Ho dai dẳng mà không do cảm lạnh
Cận lâm sàng:
- Siêu âm tuyến giáp: Siêu âm tuyến giáp thường được chỉ định đầu tiên để kiểm tra, phát hiện sớm bất thường tại tuyến giáp. Siêu âm cho phép đánh giá vị trí, kích thước, đặc điểm u tuyến giáp với các mức độ nguy cơ ác tính.
- Xét nghiệm máu: Các xét nghiệm như FT4, TSH,... cho phép đánh giá chức năng tuyến giáp.
- Chụp cắt lớp vi tính hay cộng hưởng từ vùng cổ: Các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh này giúp đánh giá tổn thương tuyến giáp đầy đủ, chính xác hơn.
- Giải phẫu bệnh: Khi xuất hiện nhân giáp hay u giáp nghi ngờ, bác sĩ sẽ chỉ định chọc hút tế bào bằng kim nhỏ để làm xét nghiệm, kết quả quan sát dưới kính hiển vi sẽ gợi ý nhiều về tình trạng bệnh lý lành tính hay ác tính. Muốn khẳng định chẩn đoán ung thư tuyến giáp cần phải có mẫu bệnh phẩm để làm mô bệnh học.
- Xạ hình tuyến giáp: Xạ hình tuyến giáp giúp đánh giá chức năng tuyến giáp, nhân giáp và tình trạng ung thư.
Vai trò của chọc hút tế bào kim nhỏ trong chẩn đoán ung thư tuyến giáp
Chọc hút tế bào kim nhỏ là gì?
Là phương pháp sử dụng kim nhỏ (như kim tiêm thông thường của bơm tiêm 10 hoặc 20ml) chọc vào vị trí khối u của tuyến giáp, lấy mẫu tế bào, xử lý và từ đó các bác sỹ Giải phẫu bệnh có thể đưa ra chẩn đoán tế bào học các bệnh lý tuyến giáp.
Chọc hút tế bào là kỹ thuật đơn giản, dễ thực hiện và thường không để lại bất kỳ tai biến, biến chứng gì (nhẹ nhàng như đi lấy máu xét nghiệm). Kỹ thuật này có thể do bác sỹ Giải phẫu bệnh thực hiện nếu khối u được phát hiện bằng khám lâm sàng (tức là u có kích thước lớn, có thể sờ thấy), hoặc thực hiện dưới hướng dẫn của siêu âm do bác sỹ siêu âm thực hiện nếu khối u đó không rõ ràng trên lâm sàng (như khối u nhỏ, nằm trong sâu hoặc có tính chất giống như tuyến giáp lành tính).
Chọc hút kim nhỏ tuyến giáp bằng phương pháp thông thường.
Chọc hút kim nhỏ tuyến giáp dưới hướng dẫn của siêu âm
Chẩn đoán tế bào học tuyến giáp như thế nào?
Sau khi lấy mẫu tế bào u bằng phương pháp kim nhỏ, mẫu bệnh phẩm được xử lý và nhuộm bằng các phương pháp khác nhau, dưới kính hiển vi quang học các bác sỹ Giải phẫu bệnh sẽ phân tích, đánh giá hình thái tế bào học của khối u và đưa ra chẩn đoán tế bào học tuyến giáp theo hệ thống phân loại của Bethesda năm 2017 (tiêu chuẩn Bethesda được sử dụng lần đầu tiên vào năm 2007 và cập nhật vào năm 2017).
Theo hệ thống phân loại của Bethesda, chẩn đoán tế bào học tuyến giáp được chia ra nhiều mức độ khác nhau từ Bethesda I đến Bethesda VI theo như bảng phân loại sau đây:
|
Phân loại
|
Hình thái tế bào
|
Nguy cơ ác tính (%)
|
Xử lý tiếp theo
|
|
I
|
Không đủ tế bào để chẩn đoán
|
5–10
|
Cần phải chọc hút tế bào lại dưới hướng dẫn của siêu âm
|
|
II
|
Lành tính
|
0–3
|
Cần theo dõi lâm sàng và kiểm tra lại bằng siêu âm
|
|
III
|
Có tế bào không điển hình nhưng không xác định được ác tính
|
10–30
|
Cần chọc hút tế bào lại hoặc có thể phẫu thuật lấy bỏ thùy tuyến giáp
|
|
IV
|
U nang tuyến giáp lành tính hoặc ác tính
|
25–40
|
Cần phải phẫu thuật lấy bỏ thùy tuyến giáp
|
|
V
|
Nghi nghờ ác tính
|
50–75
|
Phẫu thuật cắt gần toàn bộ hoặc cắt một thùy tuyến giáp
|
|
VI
|
Ác tính
|
97–99
|
Phẫu thuật cắt gần toàn bộ hoặc cắt một thùy tuyến giáp
|
Chúng ta đi xét nghiệm tế bào tuyến giáp thường sẽ quan tâm đến tổn thương đó là lành tính hay ác tính? Vậy chúng ta sẽ nhìn vào những thông tin nêu trên để hiểu rõ hơn kết quả chẩn đoán tế bào học tuyến giáp của mình ở nhóm thứ mấy trong hệ thống phân loại của Bethesda năm 2018, từ đó có phương án xử lý các bước tiếp theo cho phù hợp.
Để có một kết quả chẩn đoán tế bào học tuyến giáp chính xác, chúng ta xem xét trên nhiều phương diện và kết quả đó phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau như:
- Bệnh phẩm có được lấy đúng vào vị trí của tổn thương hay không? tổn thương đó có phải của tuyến giáp không?
- Có lấy đủ số lượng tế bào không?
- Xử lý mẫu bệnh phẩm có đúng quy cách không?
- Cuối cùng là trình độ, kinh nghiệm chẩn đoán của mỗi bác sỹ Giải phẫu bệnh khác nhau.
Hình ảnh ung thư biểu mô tuyến giáp thể nhú.
Chọc chút tế bào kim nhỏ là phương pháp đơn giản, dễ áp dụng, an toàn, hiệu quả kinh tế và đem lại giá trị chẩn đoán cao. Tại bệnh viện Đa khoa Phương Đông chúng tôi đang áp dụng phương pháp chọc hút kim nhỏ dưới hướng dẫn của siêu âm cho phép chọc chính xác cả những u nhỏ có kích thước 0,2 - 1cm mà tổn thương đó không phát hiện được trên lâm sàng; chọc hút được đúng vị trí và lấy đủ số tượng tế bào giúp cho chẩn đoán được chính xác hơn. Nhờ đó chúng tôi đã phát hiện và chẩn đoán rất nhiều ca ung thư tuyến giáp giai đoạn sớm, giúp bệnh nhân được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
