Bệnh Basedow là gì?
Basedow (Graves) là bệnh cường giáp do cơ chế tự miễn, trong đó cơ thể tạo ra kháng thể kích thích thụ thể TSH (TRAb/TSAb) làm tuyến giáp hoạt động quá mức và tiết nhiều hormon giáp (FT4, FT3). Đây là nguyên nhân thường gặp nhất của cường giáp.
Dịch tễ học
- Gặp nhiều ở nữ giới (tỷ lệ nữ/nam khoảng 5–7/1)
- Tuổi thường gặp: 20–50
- Yếu tố nguy cơ: Tiền sử gia đình, stress kéo dài, hút thuốc lá, bệnh tự miễn khác
Triệu chứng lâm sàng
Triệu chứng cường giáp:
- Hồi hộp, tim đập nhanh, run tay
- Sút cân dù ăn nhiều
- Ra nhiều mồ hôi, không chịu được nóng
- Lo âu, mất ngủ
- Tiêu chảy, yếu cơ
Dấu hiệu gợi ý Basedow:
- Bướu giáp lan tỏa, có thể có âm thổi
- Lồi mắt, co kéo mi trên
- Rối loạn nhịp tim (nhịp nhanh xoang, rung nhĩ)
Bệnh Basedow là gì?
Các bước chẩn đoán Basedow
- Xét nghiệm hormon: FT4 tăng, FT3 tăng, TSH giảm
- Kháng thể: TRAb/TSAb dương tính
- Siêu âm tuyến giáp: To lan tỏa, tăng sinh mạch
- Đánh giá cơ quan đích: Tim mạch (ECG), mắt, nguy cơ bão giáp (thang điểm Wartofsky)
Mục tiêu và nguyên tắc điều trị
- Kiểm soát triệu chứng cường giáp
- Đưa bệnh nhân về bình giáp
- Phòng bão giáp và biến chứng
- Hạn chế tác dụng phụ của thuốc
Điều trị Basedow
Thuốc kháng giáp tổng hợp
Methimazole (MMI):
- Nhẹ: 10–15 mg/ngày
- Trung bình: 20–30 mg/ngày
- Nặng: 40–60 mg/ngày
Khi đạt bình giáp, giảm dần liều, duy trì 5–15 mg/ngày.
Thời gian điều trị: 18–24 tháng.
Propylthiouracil (PTU):
- Liều khởi đầu: 150–300 mg/ngày, chia 3 lần
- Có thể tăng tối đa 600 mg/ngày
- Liều duy trì: 50–200 mg/ngày
Chỉ ưu tiên trong 3 tháng đầu thai kỳ, cho con bú, hoặc bão giáp.
Nguyên tắc chỉnh liều:
- Dựa vào FT4 và triệu chứng lâm sàng
- Không chỉnh liều sớm theo TSH
- Theo dõi mỗi 4–6 tuần
Thuốc ức chế beta
- Propranolol: 10–40 mg/lần, ngày 3–4 lần
- Atenolol: 25–50 mg/ngày
Giảm và ngưng khi triệu chứng cải thiện.
Tác dụng phụ thuốc kháng giáp
- Giảm bạch cầu hạt (<1%): sốt, đau họng → ngưng thuốc ngay
- Độc gan (đặc biệt PTU): mệt, vàng da
- Phát ban, mề đay, đau khớp, rối loạn tiêu hóa
Điều trị iod phóng xạ
- Áp dụng khi thất bại nội khoa hoặc tái phát
- Chống chỉ định phụ nữ có thai
- Nguy cơ suy giáp lâu dài
Phẫu thuật tuyến giáp
- Chỉ định: bướu giáp lớn, không dung nạp thuốc
- Cần đưa bệnh nhân về bình giáp trước mổ
Theo dõi lâu dài
- Tái khám mỗi 1–2 tháng trong 2 năm đầu
- Sau đó tái khám hàng năm
- Theo dõi FT4, TSH, công thức máu, men gan
Thông điệp cho người bệnh
Basedow là bệnh có thể kiểm soát tốt nếu điều trị đúng và đủ thời gian.
Không tự ý ngưng thuốc khi chưa có chỉ định của bác sĩ.
Tài liệu tham khảo:
Bộ Y tế – Quy trình chẩn đoán, điều trị và chăm sóc người bệnh Basedow (QĐ 4068/QĐ-BYT, 2016).
