Bệnh bụi phổi là một dạng tổn thương phổi nghiêm trọng do hít phải bụi vô cơ trong thời gian dài, đặc biệt là bụi chứa silic, amiăng, than đá hoặc kim loại nặng. Đây là căn bệnh nghề nghiệp nguy hiểm, tiến triển âm thầm nhưng để lại hậu quả không thể phục hồi, thậm chí có thể dẫn đến suy hô hấp hoặc tử vong nếu không được phát hiện sớm.
Bệnh bụi phổi là một bệnh nghề nghiệp điển hình, thường gặp ở người lao động làm việc trong môi trường có nhiều bụi như khai thác than, quặng, xây dựng, luyện kim hay sản xuất xi măng.
Bệnh bụi phổi xảy ra do tiếp xúc lâu dài với bụi và các hạt nhỏ trong không khí, thường gặp ở những người làm việc trong môi trường có nhiều bụi
Cơ chế hình thành bệnh bụi phổi bắt đầu khi các hạt bụi mịn có kích thước nhỏ (0,5–5 micromet) được hít sâu vào trong phổi và lắng đọng tại phế nang hoặc tiểu phế quản tận. Với đặc tính không tan trong nước và khó phân giải, các hạt bụi này không được cơ thể loại bỏ hiệu quả qua đường hô hấp, mà bị đại thực bào phế nang "nuốt" và tiêu hóa. Tuy nhiên, do khả năng phân giải hạn chế, đại thực bào bị chết hoặc vỡ ra, giải phóng enzyme tiêu protein và các chất trung gian gây viêm như interleukin-1 (IL-1), yếu tố hoại tử u (TNF-α), từ đó kích hoạt chuỗi phản ứng viêm mạn tính tại nhu mô phổi.
Sự kích hoạt liên tục của phản ứng viêm khiến mô phổi bị tổn thương, tái cấu trúc và dần thay thế bằng mô xơ, dẫn đến hiện tượng xơ hóa mô kẽ, mất đàn hồi và giảm khả năng trao đổi khí. Theo thời gian, các dải mô xơ lan rộng, làm giảm thể tích phổi, tăng sức cản đường thở và dẫn tới suy hô hấp mạn tính. Mức độ tổn thương phụ thuộc vào loại bụi, nồng độ tiếp xúc, thời gian tiếp xúc, cũng như cơ địa và khả năng đáp ứng miễn dịch của từng cá nhân.
Một điểm đặc biệt của bệnh bụi phổi là giai đoạn tiềm ẩn rất dài – có thể kéo dài hàng chục năm kể từ khi bắt đầu tiếp xúc với bụi đến khi bệnh biểu hiện rõ trên lâm sàng hoặc X-quang. Đây chính là lý do khiến nhiều trường hợp được phát hiện muộn, khi tổn thương phổi đã tiến triển không hồi phục.
Những đối tượng có nguy cơ mắc bệnh bụi phổi nghề nghiệp cao, bao gồm:
Phim chụp X-quang ngực của một công nhân than 60 tuổi cho thấy tổn thương khối ở cả hai bên (mũi tên) ở phổi trên với tình trạng xơ hóa. Hình ảnh "cánh thiên thần" gợi ý tình trạng xơ hóa khối tiến triển
Câu trả lời CÓ. Nếu không được phát hiện và điều trị sớm, bệnh có thể dẫn đến các biến chứng vô cùng nguy hiểm, thậm chí là đe dọa tới tính mạng.
Ngay cả khi người bệnh đã được điều trị nhưng không được chăm sóc và phòng ngừa tốt, bệnh vẫn có thể tái phát dẫn đến biến chứng khó lường.
Nếu người bệnh gặp các triệu chứng khó thở, ho dai dẳng kéo dài, ho khan, ho có đờm thì cần ngay đến cơ sở y tế uy tín để được thăm khám và điều trị kịp thời. Ngoài ra, nếu người bệnh nằm trong đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh cũng cần đi tầm soát để phát hiện sớm những dấu hiệu bất thường, từ đó có phương pháp điều trị hiệu quả nhất.
Xem thêm:
Hiện chưa có phương pháp điều trị bệnh bụi phổi dứt điểm. Các phương pháp hiện tại chủ yếu giúp cho phổi tiếp tục hoạt động, kiểm soát các triệu chứng và ngăn ngừa tình trạng bệnh trở nên tồi tệ hơn.
Loại bỏ tiếp xúc với nguồn bụi: Là điều kiện tiên quyết và quan trọng nhất trong mọi phác đồ điều trị. Người bệnh cần được thay đổi môi trường làm việc, chuyển sang công việc không tiếp xúc bụi độc hại. Áp dụng các biện pháp bảo hộ lao động như đeo khẩu trang chuyên dụng, sử dụng máy lọc khí, cải thiện hệ thống thông gió. Đăng ký giám định bệnh nghề nghiệp để được theo dõi định kỳ và hưởng bảo hiểm y tế theo chế độ đặc thù.
Sử dụng thuốc điều trị triệu chứng và kiểm soát tiến triển
Sử dụng thuốc để cải thiện hô hấp và giảm viêm
Phục hồi chức năng hô hấp: Đây là một phương pháp điều trị đa mô thức, được xem là nền tảng quan trọng trong cải thiện chức năng sống cho bệnh nhân bụi phổi giai đoạn mãn tính:
Liệu pháp oxy dài hạn: Trong giai đoạn bệnh nặng, khi chỉ số SpO₂ < 88% hoặc PaO₂ < 55 mmHg, người bệnh cần sử dụng oxy y tế tại nhà, ít nhất 15 giờ mỗi ngày để cải thiện triệu chứng khó thở, thiếu oxy mạn tính. Ngăn ngừa biến chứng tăng áp động mạch phổi, suy tim phải.
Bệnh nhân cần được tầm soát định kỳ bằng chụp X-quang, CT phổi, xét nghiệm đờm. Khi phát hiện biến chứng, phải điều trị đặc hiệu theo hướng dẫn của chuyên khoa hô hấp.
Để được tư vấn chính xác về trường hợp cụ thể của bạn, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa. Nếu quý khách hàng có các thắc mắc nào khác cần giải đáp thì đừng ngần ngại để lại thông tin tại phần Đặt lịch khám hoặc bấm máy gọi tới Hotline 1900 1806 của BVĐK Phương Đông để được hỗ trợ.
Bệnh bụi phổi nghề nghiệp là bệnh không thể chữa khỏi hoàn toàn, vì vậy phòng ngừa là chiến lược tối ưu và bắt buộc theo cả hướng tiếp cận cá nhân lẫn hệ thống.
Người lao động cần được trang bị đầy đủ thiết bị bảo hộ cá nhân để bảo vệ đường hô hấp
Bệnh bụi phổi không hình thành trong ngày một ngày hai mà tích lũy âm thầm qua từng hơi thở mang theo bụi độc trong môi trường làm việc. Những người lao động trong ngành khai khoáng, xây dựng, sản xuất gốm sứ, luyện kim… chính là nhóm đối tượng dễ mắc bệnh nhất nếu không được trang bị bảo hộ và kiểm tra sức khỏe định kỳ. Việc hiểu rõ cơ chế hình thành bệnh và xác định nhóm nguy cơ cao là bước đầu tiên để chủ động phòng ngừa, sàng lọc sớm và tránh những hậu quả đáng tiếc về sau.
BỆNH VIỆN ĐA KHOA PHƯƠNG ĐÔNG
Địa chỉ: Số 9, Phố Viên, Phường Đông Ngạc, Thành phố Hà Nội, Việt Nam
Tổng đài tư vấn: 19001806
Website: https://benhvienphuongdong.vn
Lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể.
Một chế độ dinh dưỡng hợp lý có thể có tác động mạnh mẽ trong việc cải thiện triệu chứng và hạn chế tiến triển của bệnh khí phế thũng.
