Bệnh bụi phổi bông là một dạng bệnh phổi nghề nghiệp xảy ra khi người lao động hít phải bụi sợi bông trong thời gian dài, khiến phổi bị viêm, xơ hóa và suy giảm chức năng hô hấp. Đây là mối nguy tiềm ẩn phổ biến trong nhiều ngành công nghiệp dệt, kéo sợi, sản xuất nệm, vải, chỉ may… Tuy không gây triệu chứng rầm rộ ngay lập tức, nhưng nếu không được phát hiện sớm và phòng ngừa đúng cách, bệnh có thể tiến triển âm thầm và để lại hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe.
Bệnh bụi phổi bông (tiếng Anh: Byssinosis) là một dạng bệnh phổi nghề nghiệp mạn tính, phát sinh do việc hít phải bụi sợi bông, bụi gai hoặc bụi lanh trong quá trình sản xuất kéo sợi, dệt vải hoặc xử lý nguyên liệu thực vật thô. Đây là một bệnh lý thuộc nhóm bệnh bụi phổi hữu cơ, có tính đặc thù nghề nghiệp cao, thường gặp ở công nhân ngành dệt, đặc biệt là những người làm việc trong môi trường có nồng độ bụi bông lơ lửng cao trong thời gian dài.
Bệnh bụi phổi bông có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh nghiêm trọng khác như ung thư phổi và mesothelioma
Khác với các bệnh bụi phổi vô cơ như bụi phổi silic hay bụi phổi amiăng, thì bụi phổi bông là bệnh do bụi hữu cơ gây ra, và có thể phục hồi một phần nếu người bệnh được loại bỏ tiếp xúc sớm. Tuy nhiên, nếu tiếp xúc kéo dài, bệnh có thể tiến triển thành tổn thương phổi mạn tính, ảnh hưởng lâu dài đến chức năng hô hấp.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), bệnh này có cơ chế phức tạp, liên quan đến cả yếu tố kích thích vật lý của bụi và phản ứng miễn dịch trong phổi.
Các công nhân làm việc trong ngành bông, sợi dệt,...có nguy cơ mắc bệnh cao
Những nghề nghiệp có nguy cơ mắc bệnh bụi phổi bông bao gồm:
Theo nhiều cuộc điều tra tại các nước công nghiệp phát triển như Anh, Mỹ, Nga, Nhật,...và một số nước Ả Rập, tỷ lệ mắc bệnh khoảng 5 – 8 %. Ở Việt Nam, qua điều tra của Bộ môn Y học Lao động và Trạm vệ sinh lao động Bộ Công nghiệp nhẹ tại Liên hợp dệt, tỷ lệ mắc bệnh giai đoạn 1 là 34,1% và giai đoạn 2 là 8%. Tại bộ phận dệt vải, tỷ lệ mắc bệnh thấp hơn chỉ 2,2%.
Dù đến nay cơ chế chính xác gây bệnh bụi phổi bông vẫn chưa được hiểu rõ hoàn toàn, nhưng nhiều nghiên cứu cho thấy rằng bụi bông có thể hoạt động như một dị nguyên (tức là chất gây dị ứng) khi xâm nhập vào đường hô hấp. Mặc dù bụi bông nguyên chất thường được đánh giá là có khả năng gây dị ứng thấp trong các thử nghiệm thực nghiệm, nhưng khi tiếp xúc trong môi trường sản xuất thực tế, bụi này có thể kết hợp với các tạp chất khác (vi khuẩn, nấm mốc, chất hữu cơ phân hủy…) và kích hoạt phản ứng dị ứng phức tạp trong cơ thể người lao động.
Một trong những cơ chế phổ biến được công nhận là sự giải phóng histamin từ các tế bào trong mô đường hô hấp. Phản ứng này xảy ra khi hệ miễn dịch nhận diện các thành phần trong bụi bông là yếu tố có hại, từ đó dẫn đến hiện tượng co thắt phế quản cấp tính – triệu chứng điển hình ở công nhân làm việc trong ngành dệt may hoặc sản xuất bông sợi. Phản ứng này có thể diễn ra có hoặc không qua trung gian miễn dịch, tức là không phải lúc nào cũng cần đến sự tham gia của kháng thể để khởi phát phản ứng.
Xem thêm:
Các biểu hiện mắc bệnh của bụi phổi bông nghề nghiệp được thể hiện rõ qua 2 giai đoạn, cụ thể:
Triệu chứng đặc trưng là tức ngực và khó thở vào cuối ngày làm việc hoặc sau 4 –6h làm việc. Tình trạng này sẽ thuyên giảm dần nhưng vẫn có thể tái phát lại trong khoảng 5 –7 ngày. Ở giai đoạn này, các triệu chứng kéo dài nhưng nhẹ dần vào các ngày cuối tuần. Cuối cùng, người bệnh có biểu hiện trong tất cả các ngày làm việc và ngay cả khi chuyển nghề không có bụi bông nữa, bệnh không có dấu hiệu thuyên giảm.
Người bệnh cảm thấy khó thở nặng và thường xuyên hơn. Ngoài ra, các triệu chứng khác đi kèm như sốt, nhức đầu, mệt mỏi, ho, khô miệng. Nếu thời gian làm việc trong ngành bông sợi kéo dài 10 – 20 năm, bệnh có thể không hồi phục được và diễn tiến thành suy hô hấp, giãn phế nang, phế quản.
Các biến chứng nghiêm trọng do bệnh bụi phổi bông nghề nghiệp gây ra bao gồm:
Để điều trị bệnh bụi phổi bông, chủ yếu là sử dụng thuốc hẹn và giảm hoặc tránh tiếp xúc với bụi bông.
Để giảm các triệu chứng từ nhẹ đến trung bình, có thể sử dụng thuốc giãn phế quản để giúp giãn đường thở bị co thắt dẫn để người bệnh cảm thấy dễ thở hơn.
Trường hợp nghiêm trọng hơn, có thể dùng corticosteroid dạng hít để làm giảm viêm phổi. Tuy nhiên, những loại thuốc này có thể gây nhiễm trùng nấm trong miệng và cổ họng, cách giải quyết là hãy súc miệng lại sau khi hít thuốc.
Nếu nồng độ oxy trong máu giảm thì cần điều trị oxy bổ sung. Đối với bệnh viêm phổi mãn tính, có thể khuyến nghị dùng máy phun sương hoặc phương pháp điều trị hô hấp khác.
Các bài tập thể và hoạt động thể chất cũng giúp cải thiện sức khoẻ và các triệu chứng của phổi. Nếu tình trạng bệnh càng ngày trầm trọng hơn, hãy cân nhắc nghỉ việc để tránh tiếp xúc thêm với bụi bông.
Bệnh bụi phổi Byssin ở một phụ nữ 56 tuổi, người thường xuyên bị sốt và khó thở khi làm việc tại một nhà máy chăn bông trong khoảng thời gian 7 năm
Ghi chú:
Để được tư vấn chính xác về trường hợp cụ thể của bạn, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa. Nếu quý khách hàng có các thắc mắc nào khác cần giải đáp thì đừng ngần ngại để lại thông tin tại phần Đặt lịch khám hoặc bấm máy gọi tới Hotline 1900 1806 của BVĐK Phương Đông để được hỗ trợ.
Để phòng ngừa hiệu quả căn bệnh này, các biện pháp cần được triển khai đồng bộ từ cá nhân đến cấp tổ chức và cơ quan quản lý lao động.
Bệnh bụi phổi bông là hệ quả tất yếu của việc tiếp xúc kéo dài với môi trường nhiều bụi sợi mà không có biện pháp bảo hộ thích hợp. Những ngành nghề như dệt may, sản xuất bông vải, nhà máy kéo sợi… đang là nhóm đối tượng có nguy cơ cao cần đặc biệt quan tâm. Việc kiểm tra sức khỏe định kỳ, sử dụng trang bị bảo hộ đúng cách và cải thiện điều kiện làm việc chính là “lá chắn” thiết thực để ngăn chặn căn bệnh này tiến triển âm thầm.
BỆNH VIỆN ĐA KHOA PHƯƠNG ĐÔNG
Địa chỉ: Số 9, Phố Viên, Phường Đông Ngạc, Thành phố Hà Nội, Việt Nam
Tổng đài tư vấn: 19001806
Website: https://benhvienphuongdong.vn
Lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể.
Một chế độ dinh dưỡng hợp lý có thể có tác động mạnh mẽ trong việc cải thiện triệu chứng và hạn chế tiến triển của bệnh khí phế thũng.
