Bụi amiăng là một trong những tác nhân độc hại nhất trong môi trường lao động, đặc biệt tại các công trình xây dựng, nhà máy sản xuất vật liệu chống cháy, cách nhiệt. Khi hít phải, các sợi amiăng siêu nhỏ đi sâu vào phổi, tích tụ theo thời gian và gây nên bệnh bụi phổi amiăng. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng hô hấp mà còn làm tăng nguy cơ ung thư trung biểu mô màng phổi.
Amiang được sử dụng rộng rãi trong ngành xây dựng và sản xuất vật liệu cách nhiệt, cách âm, cũng như trong các sản phẩm như tấm lợp, ống dẫn và phanh xe
Amiăng là tên gọi chung cho nhóm khoáng vật silicat dạng sợi tự nhiên, có khả năng chịu nhiệt, chống mài mòn và cách âm tốt, từng được sử dụng rộng rãi trong ngành xây dựng, đóng tàu, xi măng, dệt may kỹ thuật và công nghiệp nhiệt điện. Tuy nhiên, chính đặc tính sợi nhỏ, bền và không phân hủy sinh học của amiăng lại là yếu tố then chốt dẫn đến độc tính sinh học nguy hiểm khi các sợi này được hít vào phổi.
Sợi amiang có thể có màu trắng, xanh lanh, nâu, xám hoặc xanh lá. Sợi amiang trắng (còn được gọi là chrysotile) là loại được sử dụng rộng rãi nhất trên toàn thế giới.
Bệnh bụi phổi amiang là một loại bệnh lý liên quan đến việc tiếp xúc với bụi amiang gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng
Bụi phổi amiăng (tên quốc tế: Asbestosis) là một bệnh lý phổi mô kẽ mãn tính do nghề nghiệp, đặc trưng bởi tình trạng xơ hóa tiến triển không hồi phục của nhu mô phổi, xảy ra sau khi hít phải bụi amiăng trong thời gian dài. Đây là một trong những bệnh điển hình thuộc nhóm bệnh phổi kẽ do bụi vô cơ và được xếp vào danh mục bệnh nghề nghiệp có thể phòng tránh được, nhưng hậu quả để lại là không thể phục hồi.
Khác với các bệnh nhiễm trùng hoặc phản ứng viêm cấp tính, bụi phổi amiăng tiến triển âm thầm, thường biểu hiện lâm sàng sau hàng chục năm kể từ khi tiếp xúc với amiăng.
Các sợi amiăng khi hít vào phổi sẽ lắng đọng trong nhu mô và không thể bị cơ thể đào thải. Chúng kích thích phản ứng viêm mãn tính, dẫn đến tăng sinh nguyên bào sợi và lắng đọng collagen, từ đó hình thành xơ hóa mô phổi lan tỏa, làm mất dần chức năng trao đổi khí.
Bệnh bụi phổi amiăng được phân biệt rõ với các bệnh phổi liên quan amiăng khác như ung thư phổi do amiăng hoặc mesothelioma (ung thư trung biểu mô màng phổi). Trong khi đó, bụi phổi amiăng là bệnh lành tính về mặt mô học, nhưng lại không thể chữa khỏi và có thể dẫn đến suy hô hấp mạn nếu không được phát hiện sớm.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hàng triệu người đang phải đối mặt với nguy cơ phơi nhiễm amiang, chủ yếu là tại nơi làm việc. Rất khó có thể ước tính được số lượng cụ thể là bao nhiêu vì dấu hiệu của bệnh có thể không xuất hiện trong 30 – 40 năm. Một số nghiên cứu cho thấy có tới 20% số công nhân hít phải amiăng sẽ mắc bệnh liên quan đến amiang đều mắc bệnh bụi phổi amiăng.
Xem thêm:
Nguyên nhân duy nhất được biết đến của bệnh bụi phổi amiang là do tiếp xúc với amiăng. Nếu bạn hít phải sợi amiăng, chúng có thể bị mắc kẹt trong phổi và lắng xuống phế nang (túi khí ở phổi và máu trao đổi oxy và carbon dioxide).
Các sợi này sau đó có thể gây ra viêm, làm cứng các mô phổi và có thể dẫn đến bệnh bụi phổi amiang sau nhiều thập kỷ.
Những ngành nghề có nguy cơ cao bao gồm xây dựng, sửa chữa tàu biển, sản xuất vật liệu cách nhiệt và ô tô
Người lao động trong các ngành khai thác, vận chuyển, chế biến vật liệu có chứa amiăng vẫn là nhóm có nguy cơ cao.
Các nhóm ngành nghề có nguy cơ cao bao gồm:
Các sản phẩm công nghiệp và xây dựng chứa amiăng thường gặp:
Nhiều sản phẩm gia dụng cũng tiềm ẩn amiăng:
Không chỉ giới hạn trong công nghiệp, amiăng còn từng được sử dụng trong nhiều vật dụng gia đình, đặc biệt là trước năm 2000, bao gồm:
Bụi phổi amiăng không chỉ đơn thuần là một loại bụi công nghiệp mà là một tác nhân gây bệnh có cơ chế tích lũy âm thầm, không hồi phục, dẫn đến các tổn thương mô kẽ mạn tính trong nhu mô phổi.
Điều đặc biệt đáng lo ngại là tác động của amiăng không dừng lại ở bệnh bụi phổi đơn thuần, mà còn liên quan trực tiếp đến nguy cơ gây ung thư, trong đó điển hình là ung thư trung biểu mô màng phổi là một loại ung thư hiếm nhưng cực kỳ ác tính.
Ngoài phổi, các hạt amiăng cũng có thể được hệ thống bạch huyết vận chuyển đến các cơ quan khác như phúc mạc, màng tim, gây các tổn thương dạng u xơ, viêm dày dính hoặc ung thư hiếm gặp tại những vị trí này. Cần lưu ý rằng thời gian tiềm ẩn từ lúc tiếp xúc đến khi bệnh xuất hiện có thể kéo dài từ 10–40 năm, khiến việc phát hiện và can thiệp trở nên khó khăn và thường ở giai đoạn muộn.
Hiện nay, bệnh bụi phổi do amiăng vẫn chưa có phương pháp điều trị triệt để. Mục tiêu chính trong quá trình điều trị là làm giảm triệu chứng, hạn chế các biến chứng liên quan và làm chậm tiến triển của tổn thương phổi. Tùy theo mức độ nghiêm trọng và tình trạng sức khỏe của từng bệnh nhân, bác sĩ sẽ xây dựng phác đồ điều trị phù hợp. Dưới đây là các phương pháp phổ biến:
Liệu pháp oxy hỗ trợ: Đối với những bệnh nhân bị khó thở hoặc giảm oxy trong máu, bác sĩ có thể chỉ định thở oxy qua mặt nạ hoặc ống thông mũi. Việc bổ sung oxy giúp cải thiện khả năng hô hấp, giảm mệt mỏi và nâng cao chất lượng cuộc sống hàng ngày.
Phục hồi chức năng hô hấp: Đây là chương trình gồm các bài tập thở, rèn luyện thể lực kết hợp với tư vấn về thay đổi lối sống. Mục tiêu là tăng cường sức mạnh phổi, cải thiện chức năng hô hấp và giảm tình trạng khó thở. Phục hồi chức năng phổi cũng giúp người bệnh tự tin hơn trong sinh hoạt và kiểm soát bệnh hiệu quả hơn.
Dùng thuốc chống xơ phổi: Một số loại thuốc kháng xơ hóa có thể làm chậm quá trình hình thành mô sẹo trong phổi vốn là đặc trưng của bệnh bụi phổi amiăng. Tuy nhiên, các thuốc này không thể phục hồi tổn thương phổi đã có sẵn. Bác sĩ sẽ tư vấn kỹ về lợi ích, tác dụng phụ và khả năng đáp ứng thuốc để người bệnh có quyết định điều trị đúng đắn.
Phẫu thuật ghép phổi: Trong một số trường hợp nặng, khi chức năng phổi suy giảm nghiêm trọng và các phương pháp điều trị khác không còn hiệu quả, ghép phổi có thể là lựa chọn cuối cùng. Phẫu thuật này có thể giúp cải thiện triệu chứng, kéo dài tuổi thọ và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh, dù đây là phương pháp rất tốn kém và chỉ áp dụng cho nhóm đối tượng phù hợp.
1. Tuổi thọ của người mắc bệnh bụi phổi amiăng là bao nhiêu?
=> Tuổi thọ trung bình của người bệnh sau khi được chẩn đoán là khoảng 10 năm. Tuổi thọ này phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh và tốc độ tiến triển của bệnh.
2. Cần làm gì để kiểm soát các triệu chứng của bệnh bụi phổi amiăng?
Để giúp bản thân dễ chịu hơn nếu bị bệnh bụi phổi amiăng, bạn có thể áp dụng lối sống lành mạnh bằng cách:
Bụi phổi amiăng là mối đe dọa sức khỏe dài hạn mà người lao động không thể chủ quan. Việc trang bị kiến thức về ảnh hưởng của amiăng, thực hiện đúng các biện pháp bảo hộ và thăm khám sức khỏe định kỳ là cách thiết thực nhất để phòng ngừa. Đồng thời, nếu đã từng tiếp xúc với môi trường có amiăng, cần chủ động theo dõi các triệu chứng hô hấp bất thường để được chẩn đoán và xử lý kịp thời.
BỆNH VIỆN ĐA KHOA PHƯƠNG ĐÔNG
Địa chỉ: Số 9, Phố Viên, Phường Đông Ngạc, Thành phố Hà Nội, Việt Nam
Tổng đài tư vấn: 19001806
Website: https://benhvienphuongdong.vn
Lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể.
Một chế độ dinh dưỡng hợp lý có thể có tác động mạnh mẽ trong việc cải thiện triệu chứng và hạn chế tiến triển của bệnh khí phế thũng.
