Chấn thương hông là một trong những dạng tổn thương xương khớp phổ biến, có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, song chiếm tỷ lệ cao ở người lớn tuổi và người thường xuyên vận động mạnh. Nhận biết sớm nguyên nhân, triệu chứng, cách phòng ngừa giúp ổn định chức năng vận động, đảm bảo hiệu quả phục hồi và hạn chế nguy cơ tái phát.
Chấn thương hông là tình trạng các cấu trúc vùng hông như xương, cơ, dây chằng, gân bị tổn thương do tác động trực tiếp hoặc gián tiếp. Điều này khiến nạn nhân đối mặt với các cơn đau nhức quanh hông, lan tỏa xuống đùi, cẳng chân hoặc bàn chân.
Chấn thương hông có thể xảy ra do cả tác động trực tiếp lẫn gián tiếp
Cơn đau vùng hông xuất hiện với nhiều mức độ khác nhau, từ đột ngột, dữ dội hoặc âm ỉ, dai dẳng. Kèm theo đó là tình trạng sưng bầm, giảm vận động khớp háng, nặng hơn có thể biến dạng vùng cấu trúc này.
Ngoài ra, tùy thuộc vị trí chấn thương hông phải hay trái, người bệnh sẽ có xu hướng đi lệch về phía chân lành nhằm giảm đau. Việc này gây ra những thay đổi bất thường về dáng đi cũng như tư thế đứng.
Vùng hông có thể xảy ra chấn thương ở nhiều mức độ khác nhau, từ nhẹ đến nghiêm trọng, tác động đến hệ cơ xương khớp và các mô mềm xung quanh. Dưới đây là những tổn thương mà bạn có thể gặp trong sinh hoạt thường ngày, chơi thể thao hoặc điều khiển phương tiện giao thông.
Gãy xương đùi chủ yếu xảy ra ở phần trên, nơi kết nối với xương chậu để tạo thành khớp háng. Một số dạng chấn thương thường gặp bao gồm gãy chỏm xương đùi, gãy cổ xương đùi và gãy liên mấu chuyển xương đùi.
Gãy xương đùi thường xảy ra ở nhóm phụ nữ trên 65 tuổi, kèm tiền sử loãng xương
Tuy xương đùi thuộc nhóm xương chắc khỏe nhất trong cơ thể, nhưng vẫn có thể đứt gãy khi té ngã mạnh hoặc tai nạn giao thông nghiêm trọng. Tỷ lệ chấn thương tăng cao ở nhóm bệnh nhân trên 65 tuổi, phụ nữ mãn kinh do thường đi kèm tình trạng loãng xương.
Xem thêm: Loãng xương ở người cao tuổi - Bệnh thường gặp nhưng tiềm ẩn rủi ro tàn tật!
Trật khớp hông, còn gọi trật khớp háng, xác định khi chỏm xương đùi bị lệch khỏi ổ cối của khớp háng. Người bệnh dễ dàng nhận biết thông qua các cơn đau nhức dữ dội, vùng hông biến dạng, khớp háng khó cử động, cơ co thắt hoặc chân ngắn chân dài.
Dạng chấn thương này cần được can thiệp y tế sớm, tiếp nhận chỉ định phù hợp. Trường hợp kéo dài có thể kéo theo loạt biến chứng nguy hiểm như chèn ép thần kinh tọa, thiếu máu nuôi chỏm xương đùi.
Chấn thương phần mềm vùng quanh hông tập trung ảnh hưởng đến các nhóm cơ, dây chằng, gân, mạch máu và dây thần kinh. Tùy thuộc vị trí bị ảnh hưởng, mức độ tổn thương, người bệnh sẽ gặp phải các cơn đau âm ỉ hoặc dữ dội, kèm theo sự hạn chế vận động và sinh hoạt.
Chấn thương phần mềm chủ yếu ảnh hưởng đến các nhóm cơ, dây chằng, gân, mạch máu và dây thần kinh
Rách viền ổ cối thường xảy ra do chấn thương mạnh đột ngột tại khớp hông, hoặc tác động lặp đi lặp lại trong thời gian dài. Tình trạng này chủ yếu gặp phải ở người chơi các môn thể thao cường độ cao, dễ xảy ra va chạm.
Ngoài ra viềm ổ cối có thể bị thoái hóa dần theo thời gian, đây là quá trình lão hóa tự nhiên của cơ thể con người. Người bệnh có thể xuất hiện kèm theo hoặc không kèm theo tín hiệu của viêm khớp hông.
Các nhóm cơ gấp hông và cơ khép hông bị kéo giãn quá mức có thể gây ra tình trạng căng cứng cơ. Trường hợp tiến triển nặng có thể làm rách một phần hoặc hoàn toàn vùng cơ này, gây đau nhức và khó khăn khi vận động.
Tổn thương phần mềm vùng hông do va đập, té ngã có thể làm vỡ mao mạch, gây các vết bầm tím hoặc xanh đen trên da. Tình trạng này có thể biến mất sau 1 - 2 tuần nhưng nếu kéo dài, tái phát nhiều lần cần nghi ngờ tổn thương nghiêm trọng, cần can thiệp phòng tránh các vấn đề nguy hiểm khác.
Bao hoạt dịch hông khi bị kích thích có thể gây ra viêm, ảnh hưởng trực tiếp đến mấu chuyển lớn và cơ chậu thắt lưng. Bệnh nhân có thể nhận biết dựa vào các cơn đau quanh vùng hông, lan xuống đùi, chuyển nặng về đêm, đi bộ hoặc leo cầu thang.
Viêm bao hoạt dịch hông gây các cơn đau lan toả, chuyển nặng khi di chuyển
Viêm gân hông được xác định khi các dải mô dày nối cơ với xương bị kích ứng, gây viêm. Đây là kết quả của việc hoạt động quá mức, tái diễn căng thẳng thường xuyên hoặc thay đổi tư thế đột ngột.
Từ những cú ngã bất ngờ đến các bệnh lý tiềm ẩn đều có thể dẫn đến chấn thương hông đột ngột hoặc phát triển dần theo thời gian. Nhóm nguyên nhân phổ biến thường gặp bao gồm:
Tai nạn giao thông, chấn thương thể thao hoặc bất kỳ cú va chạm trực tiếp nào tác động đến vùng hông đều có thể dẫn đến tổn thương. Tiêu biểu như trật khớp hông, gãy xương hoặc rách sụn viền khớp hông.
Ngã thuộc nhóm nguyên nhân hàng đầu gây tổn thương hông ở người cao tuổi, có thể làm gãy xương. Các bệnh lý như Parkinson, thần kinh ngoại biên khiến người bệnh gặp khó khăn khi giữ thăng bằng, phối hợp vận động, gia tăng nguy cơ té ngã.
Té ngã là một trong những nguyên nhân hàng đầu khiến vùng hông gặp chấn thương
Các động tác lặp đi lặp lại trong thể thao, công việc dễ khiến các nhóm cơ xương khớp bị căng thẳng. Từ đó gây ra các chấn thương như gãy xương do mỏi, viêm gân hoặc viêm bao hoạt dịch.
Khi tập thể dục, chơi thể thao hoặc lao động nặng khiến vùng khớp hông phải chịu áp lực lớn, quá mức dẫn đến chấn thương. Vậy nên trong sinh hoạt, thể dục hoặc làm việc thường ngày, bạn cần chú ý đến tư thế.
Các bệnh lý liên quan đến tuổi tác như thoái hóa khớp, loãng xương có thể khiến các khớp, xương vùng hông bị yếu đi. Tình trạng này không được kiểm soát, xử trí đúng cách dễ dẫn đến những tổn thương không mong muốn.
Thoái hoá do liên quan đến tuổi tác là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra chấn thương
Khi các cơ xung quanh vùng hông bị yếu đi, mất cân bằng sẽ làm sụt giảm khả năng nâng đỡ, tăng nguy cơ chấn thương. Nguyên nhân này có thể xuất phát từ các bệnh lý loạn sản khớp hông, tập luyện sai kỹ thuật hoặc điều kiện thể lực không phù hợp với bài tập.
Chấn thương hông có thể xảy ra ở mọi đối tượng, nhưng vẫn tồn tại một số nhóm đối tượng có nguy cơ cao hơn do ảnh hưởng cấu trúc xương, thói quen vận động hoặc tình trạng sức khỏe vốn có. Nhận biết yếu tố tiềm ẩn là cách phòng ngừa, hạn chế biến chứng và duy trì chức năng vận động hiệu quả nhất.
Cơ thể người khi bước vào độ tuổi trung niên sẽ bắt đầu có những thay đổi về thể chất, tác động nhất định đến chức năng vận động. Hệ cơ xương khớp dần suy yếu, làm tăng nguy cơ chấn thương khi té ngã, đặc biệt trên nền bệnh loãng xương, viêm khớp hoặc bệnh tim.
Vận động viên thuộc nhóm người có nguy cơ cao bị chấn thương hông, đặc biệt với người tập luyện cường độ cao. Ước tính có khoảng 3 - 15% trường hợp chơi thể thao chuyên nghiệp gặp các vấn đề bất thường về cơ xương khớp.
Vùng hông người chơi thể thao dễ đối mặt với các chấn thương không mong muốn
Người mắc các bệnh lý xương khớp như loãng xương, thoái hóa khớp háng, viêm khớp, loạn sản xương ông, u xương hoặc hoại tử vô mạch chỏm xương đùi có nguy cơ chấn thương cao. Thậm chí bị lệch, trật hoặc gãy với một lực tác động nhỏ.
Xem thêm: Ung thư xương: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị theo từng giai đoạn
Chẩn đoán chính xác vị trí, mức độ chấn thương là bước quan trọng để tìm ra hướng điều trị phù hợp. Bác sĩ thường kết hợp khám lâm sàng, cận lâm sàng với các thủ thuật chuyên sâu để đánh giá toàn diện cấu trúc khớp, xương, cơ và mô mềm vung hông.
Dưới đây là ba nhóm phương pháp phổ biến được ứng dụng trong lâm sàng:
Đối với mọi bệnh nhân, bác sĩ sẽ bắt đầu khai thác triệu chứng, thời điểm xuất hiện cơn đau, mức độ đau, tiền sử bệnh lý trước đó để đánh giá tổng quan tình trạng. Người bệnh cũng được yêu cầu thực hiện các bài kiểm tra thể chất, đánh giá phạm vi chuyển động hoặc phát hiện bất thường qua dáng đi.
Tùy trường hợp cụ thể, bác sĩ sẽ chỉ định siêu âm, điện cơ, X-quang, CT hoặc MRI để đánh giá chuyên sâu. Những phương pháp này sẽ cung cấp chi tiết cấu trúc bên trong, giúp bác sĩ phát hiện kịp thời các tổn thương ở khớp và mô mềm hiệu quả.
Chẩn đoán mức độ, vị trí chấn thương hông bằng các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh hiện đại
Với ca bệnh nghi ngờ nhiễm trùng do có biểu hiện sưng tấy, nóng đỏ, sốt cao, bác sĩ sẽ lấy một lượng dịch vừa phải để đánh giá mức độ viêm nhiễm. Chống chỉ định thực hiện với bệnh nhân có vết thương hở, nhiễm trùng da tại khu vực chọc hút dịch khớp.
Sơ cứu đúng cách đóng vai trò quan trọng trong việc giảm đau, hạn chế sưng nề và ngăn ngừa tổn thương lan tỏa. Dựa theo mức độ chấn thương từ va đập nhẹ đến nghi ngờ trật khớp, gãy, bệnh nhân đều cần được xử trí trước khi chuyển tiếp nhận điều trị chuyên sâu.
Ngay khi xảy ra chấn thương, nạn nhân cần được cố định tạm thời để hạn chế tình trạng di lệch, đau hoặc tổn thương tiến triển. Bạn cần tránh cố gắng cử động, đứng lên hoặc tự ý nắn chỉnh, thay vào đó sử dụng nẹp hoặc vải mềm vô trùng, sạch để sơ cứu bất động.
Trường hợp nạn nhân xuất hiện các cơn đau nhức dữ dội, sưng bầm vùng tổn thương, khớp biến dạng, tụt huyết áp hoặc không thể nhấc chân lên, có thể nghi ngờ gãy xương hoặc trật khớp. Khi này người bệnh hoặc người xung quanh cần gọi cấp cứu, liên hệ cơ sở y tế gần nhất để được xử trí kịp thời.
Nạn nhân cần được cấp cứu nhanh chóng khi nghi ngờ gãy, trật khớp hông
Chườm lạnh là một trong những biện pháp hỗ trợ giảm đau, sưng và đau nhức chấn thương hiệu quả và dễ thực hiện. Người bệnh chú ý không chườm đá trực tiếp lên da, chỉ áp dụng trong 15 - 20 phút để hạn chế nguy cơ bỏng lạnh.
Nhiều người có xu hướng chủ quan, tự xử lý chấn thương tại nhà, song việc làm này tiềm ẩn những nguy cơ nhất định nếu thực hiện sai cách. Tình trạng có thể chuyển biến nghiêm trọng, thậm chí dẫn đến những biến chứng lâu dài như viêm khớp, lệch khớp hoặc tổn thương phần mềm sâu.
Trong 48 giờ đầu sau chấn thương hông, người bệnh tránh chườm nóng hoặc áp dụng các phương pháp làm nóng như ngâm nước ấm hoặc xoa dầu. Điều này khiến các mạch máu quanh vùng tổn thương giãn nở, khiến tình trạng sưng đỏ và đau nhức nghiêm trọng hơn.
Tự ý xoa bóp, nắn chỉnh khớp nhằm đưa trở lại vị trí giải phẫu ban đầu có thể ảnh hưởng đến cấu trúc mô mềm xung quanh như dây chằng, cơ, dây thần kinh hoặc mạch máu. Nghiêm trọng hơn có thể khiến vùng chấn thương tiến triển, giảm hiệu quả điều trị và phục hồi.
Nạn nhân, người thân tuyệt đối không tự ý nắn chỉnh, xoa bóp vùng chấn thương
Bất kể chấn thương nhẹ hay nặng, bệnh nhân đều cần thăm khám và tiếp nhận điều trị kịp thời. Đặc biệt với trường hợp đau nhức dai dẳng trên 3 - 5 ngày, cảm nhận sức chân suy yếu, dáng đi bất thường hoặc có thêm vết bầm trên da.
Phòng ngừa chấn thương hông là công tác quan trọng để duy trì khả năng vận động ổn định, giảm nguy cơ gãy xương hoặc thoái hóa khớp. Mooix cá nhân cần kết hợp tập luyện, chế độ dinh dưỡng hợp lý để chăm sóc và kiểm soát các yếu tố nguy cơ có thể xảy ra.
Bạn nên đều đặn tập luyện các bài tăng cường sức mạnh nhóm cơ vùng hông, đảm bảo sự linh hoạt cho khớp háng. qua đó cải thiện khả năng thăng bằng, đáng đi, tư thế đứng và ngồi, giảm thiểu nguy cơ chấn thương và các bệnh lý xương khớp.
Với người có tiền sử loãng xương nên ưu tiên bổ sung thực phẩm giàu vitamin D, canxi. Đồng thời thiết lập chế độ sinh hoạt hợp lý, duy trì cân nặng hợp lý kết hợp tuân thủ chỉ định y tế chuyên môn.
Bệnh nhân loãng xương cần tiếp nhận điều trị, kiểm soát bệnh không tiến triển nặng
Để giảm nguy cơ va đập, té ngã làm chấn thương vùng khớp háng, bạn nên sắp xếp không gian sống gọn gàng và ngăn nắp. Tránh để những vật dụng dễ gây vấp ngã ở vị trí thiếu ánh sáng như cầu thang, lối đi hoặc cửa ra vào.
Trước khi chơi thể thao bạn nên dành 10 - 15 phút làm nóng cơ thể, tăng lưu thông máu và giãn cơ. Trong quá trình tập luyện nếu cảm thấy mệt mỏi, đau nhức cần nghỉ ngơi ngay hoặc điều chỉnh cường độ phù hợp với sức khỏe.
Trong một năm bạn nên định kỳ tầm soát sức khỏe xương khớp 1 - 2 lần, kịp thời phát hiện và xử trí các vấn đề bất thường. Đặc biệt lưu tâm với nhóm đối tượng nguy cơ như bệnh nhân viêm khớp, thoái hóa khớp, loãng xương hoặc tiền sử chấn thương trước đó.
Bệnh nhân khám sức khoẻ xương khớp định kỳ tại Bệnh viện Đa khoa Phương Đông
Chấn thương hông là dạng tổn thương thường gặp ở người chơi thể thao, người cao tuổi. Song tình trạng này hoàn toàn có thể phòng ngừa, kiểm soát nếu được chăm sóc đúng cách. Người bệnh ngay khi khởi phát cơn đau bất thường, cần nhanh chóng tiếp nhận chẩn đoán, điều trị nhằm hạn chế những di chứng ảnh hưởng đến cuộc sống.
BỆNH VIỆN ĐA KHOA PHƯƠNG ĐÔNG
Địa chỉ: Số 9, Phố Viên, Phường Đông Ngạc, Thành phố Hà Nội, Việt Nam
Tổng đài tư vấn: 19001806
Website: https://benhvienphuongdong.vn
Lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể.
Tham vấn chuyên môn: Đội ngũ Bác sĩ Trung tâm Cơ xương khớp
Tham vấn chuyên môn: Đội ngũ Bác sĩ Trung tâm Cơ xương khớp
Chấn thương hông là tình trạng tổn thương xảy ra ở vùng khớp hông do va đập, té ngã, vận động quá sức hoặc thoái hóa.
