Cụp xương sống: Triệu chứng, cách nhận biết và phòng ngừa

Cụp xương sống là gì? Các hình thức thường gặp

Cụp xương sống là tình trạng dây chằng ở cột sống bị tổn thương do chịu lực quá mạnh, thường xảy ra khi bê vác nặng sai tư thế. Người bệnh có thể nghe tiếng “cụp” phát ra ở lưng, kèm theo đó là cảm giác đau dữ dội kéo dài nhiều ngày.

Về bản chất, khi cột sống chịu áp lực quá lớn, lớp ngoài của đĩa đệm có thể bị rách, nhân nhầy (nhân sụn) thoát ra ngoài, chèn ép vào tủy sống hoặc rễ thần kinh. Tùy theo vị trí thoát ra, cụp xương sống có thể được chia thành:

• Lòi ra chính giữa: Nhân sụn lòi ra, chèn ép trực tiếp vào tủy sống.
• Lòi ra phía trong: Nhân của lớp sụn thoát ra ngoài, đè ép vào phía trong của dây thần kinh.
• Lòi ra phía ngoài: Lớp sụn lòi ra phía ngoài, đè vào dây thần kinh bên ngoài.

Xương sống bị cụp thường xuất phát từ dây chằng cột sống phải chịu lực quá mạnh

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng cụt xương sống

Như đã nhắc đến ở trên, nguyên nhân chính gây ra chấn thương này là do lao động quá sức như khuân vác nặng, chạy nhảy nhiều, cúi lên, cúi xuống nhiều,... sức nặng đè lên xương, xương ép vào lớp sụn,... ròi bị một sức ép đột ngột khiến lớp ngoài của sụn bị bể và nhân sụn lọi ra làm xương sống cụp xuống. 

Bên cạnh vận động quá sức, một số nhân tố sau cũng có thể góp phần khiến xương sống dễ bị cụt, bao gồm:

• Chấn thương do tai nạn hoặc chơi thể thao, đặc biệt là khi nhảy từ trên cao xuống với hai chân thẳng hoặc tập luyện quá sức.
• Thoái hóa cột sống sớm, thường gặp ở những người đã từng bị chấn thương dây chằng hoặc có nền cột sống yếu.

Cụp xương sống có nguy hiểm không?

Theo các bác sĩ chuyên khoa Cơ xương khớp, mặc dù chấn thương của xương sống này không phải lúc nào cũng dẫn đến biến chứng do diễn biến tổn thương còn phụ thuộc vào thói quen sinh hoạt, tư thế đứng, ngồi, lao động và việc tập luyện của bệnh nhân. 

Dẫu vậy, số ít ca bệnh vẫn có thể gặp tình trạng thoát vị đĩa đệm, đau dây thần kinh toạ và thoái hoá cột sống dù chỉ làm việc nhẹ nhàng hoặc sơ ý cúi xuống nhặt vật dụng nào đó. Vì thế, tình trạng này khá nguy hiểm, cần phải điều trị kịp thời. Ngoài ra, bất thường này có thể dẫn đến các vấn đề sức khoẻ như sau:

• Đau lưng kéo dài, khó đứng thẳng người.
• Teo cơ ở chân, tê bì vùng thắt lưng, đùi, ngón chân.
• Đại tiểu tiện khó khăn khi dây thần kinh bị chèn ép nặng.

Một số người bệnh khi có các triệu chứng chỉ nghĩ đơn giản là đau lưng thoáng qua, nghỉ ngơi vài tuần là hết. Tuy nhiên, tổn thương dây chằng và đĩa đệm nếu không được điều trị, nhiều năm sau sẽ trở thành nguyên nhân gây bệnh mạn tính ở cột sống.

Bệnh không điều trị kịp thời có thể khiến người bệnh bị đau lưng lâu ngày

Triệu chứng của xương sống bị cụp

Giai đoạn đầu, người bệnh thường chỉ thấy đau lưng âm ỉ, nhức mỏi nhẹ. Cơn đau có thể giảm dần rồi biến mất, khiến nhiều người lầm tưởng đã khỏi bệnh. Thực chất, tổn thương vẫn còn tồn tại.

Sau một thời gian (1–2 tháng), cơn đau tái phát với mức độ nặng hơn. Nguyên nhân là do phần nhân sụn trong đĩa đệm bị dập, vỡ và thoát ra ngoài, chèn ép trực tiếp vào tủy sống.

Một số dấu hiệu xương sống bị cụt khác cũng xuất hiện rõ ràng hơn như sau:

• Người bệnh không thể đứng thẳng, chỉ cần cử động nhẹ ở lưng cũng đau dữ dội.
• Có trường hợp đau đến mức không đi nổi, phải bò để di chuyển.
• Khi ho, hắt hơi, hoặc co cơ, cơn đau càng tăng do áp lực đè mạnh lên dây thần kinh tủy sống.

Lúc này, nếu bệnh nhân đi thăm khám, các bác sĩ cũng ghi nhận một số các dấu hiệu bất thường như sau:

• Cảm giác tê bì, mất cảm giác vùng lưng.
• Cơ đùi, bắp chân hoặc ngón chân cái có dấu hiệu teo nhỏ.
• Đi tiểu, đại tiện khó khăn do dây thần kinh kiểm soát bị ảnh hưởng.
• Mất phản xạ ở đùi và cổ chân.
• Khi nằm, bệnh nhân không thể nâng thẳng chân lên.
• Khi đứng, lưng cong về sau hoặc nghiêng hẳn về một bên, các động tác bị hạn chế nghiêm trọng vì đau.

Cụp xương sống và cách điều trị y tế

Các bác sĩ Cơ xương khớp khuyến cao nguy khi mới gặp nạn, bệnh nhân hãy nằm yên và nhờ người nhà mua giúp nẹp lưng sau đó mới đi cấp cứu. Bước cố định ngay sau khi bị chấn thương rất quan trọng, nếu không được cố định trước, bệnh nhân có thể bị tổn thương nặng thêm. 

Tại Bệnh viện, tuỳ tình trạng chấn thương và tình hình sức khoẻ chung, bệnh nhân có thể được dùng thuốc giảm đau và thuốc chống viêm không steroid (NSAID). Trong một số trường hợp, bạn cũng có thể được chỉ định xoa bóp và tập các bài tập phục hồi chức năng khi cơn đau đã giảm dần sau 3 -4 tuần. 

Riêng đối với các ca xương sống bị cụp có nhân sụn lòi ra và đĩa đệm chèn ép làm đứt nhân sụn thì tình trạng bệnh dã quá nặng, cần phẫu thuật như  vi phẫu cắt đĩa (microdiscectomy), mổ mở lấy nhân đĩa đệm, hoặc cắt đĩa bằng laser nội soi.

Lưu ý rằng: Điều quan trọng nhất trong điều trị cho các ca bệnh này không phải là chữa trị cho bệnh nhân hết đau mà phải là điều trị các nguyên nhân sâu xa để phòng tránh các biến chứng sau này. 

Uống thuốc là chỉ định cho nhiều ca bệnh

Cách trị cụp xương sống tại nhà

Nếu sau khi thăm khám bạn được xác định chỉ bị chấn thương mức độ nhẹ thì để giảm nhẹ các triệu chứng của chấn thương này, bạn có thể cân nhắc thực hiện các biện pháp chăm sóc chủ động như sau:

Giữ lưng thẳng trong mọi hoạt động

• Khi ngồi làm việc hoặc chạy xe, luôn giữ cột sống thẳng.
• Chọn ghế cao vừa tầm, tư thế ngồi lý tưởng là cẳng chân và đùi tạo thành góc vuông 90°.
• Khi dùng máy tính, điều chỉnh độ cao và góc của bàn phím, màn hình sao cho không phải cúi gập lưng hoặc ngẩng quá nhiều.

Cách khiêng, nhặt vật nặng đúng tư thế

• Luôn giữ thẳng lưng, ngồi xổm xuống khi cần nhặt đồ hoặc khiêng vật nặng.
• Dùng lực của chân để nâng thân người lên, không được khom lưng để bê đồ.
• Việc khom người khiến cột sống phải gánh áp lực lớn, dễ gây tổn thương.

Lưu ý khi thay đổi tư thế từ nằm sang đứng

• Người có vấn đề về cột sống nên nằm nghiêng sang một bên trước.
• Sau đó chống tay xuống giường, từ từ ngồi dậy rồi mới đứng lên.

Người bị bệnh Cơ xương khớp nên nằm nghiêng 1 bên khi ngủ

Phòng ngừa cụp xương sống như thế nào?

• Ăn uống lành mạnh, giữ cân nặng hợp lý: Tránh để thừa cân. Bổ sung đầy đủ canxi, vitamin D để xương chắc khỏe. 
• Tập thể dục đều đặn: Giúp cơ lưng khỏe mạnh, dẻo dai bằng cách duy trì vận động thường xuyênt. Nếu cần, bạn có thể nhờ chuyên gia vật lý trị liệu hướng dẫn.
• Ngồi đúng tư thế: Tránh ngồi quá lâu và luôn giữ lưng thẳng, tư thế ngay ngắn.
• Nâng vật nặng đúng cách: Khiêng đồ bằng lực của chân, không dùng lưng. Ngồi xổm, dùng hai chân đẩy đồ vật lên thay vì cúi cong lưng để nâng.
• Tránh động tác gây hại cho cột sống: Không vừa cúi vừa xoay người cùng lúc. Hạn chế các môn thể thao quá sức hoặc động tác khó (như cử tạ nặng, động tác nâng cao trong yoga/gymnastics). Buổi sáng, khi mới thức dậy, hãy ngồi dậy từ từ, không bật dậy đột ngột.
• Bảo vệ cột sống trong sinh hoạt: Tránh để cột sống bị rung lắc trong thời gian dài (như đi xe lâu). Khi ngồi xe hơi, nên có tựa đầu để giảm nguy cơ chấn thương.
• Ngủ đủ giấc: Đây là cách đơn giản nhất giúp cơ thể và cột sống được nghỉ ngơi, phục hồi.
• Không hút thuốc lá: Thuốc lá ảnh hưởng xấu đến sức khỏe xương khớp và tuần hoàn máu.
• Giữ tinh thần khỏe mạnh: Nếu bị lo âu, trầm cảm, nên đi khám bác sĩ để được hỗ trợ điều trị.

Xem thêm: Chi tiết các danh mục kỹ thuật vật lý trị liệu và phục hồi chức năng được áp dụng giá BHYT (không thu phí chênh)

Có thể nói, cụp xương sống tưởng chừng chỉ là chấn thương thoáng qua nhưng thực tế có thể là nguyên nhân sâu xa của nhiều bệnh lý cột sống nghiêm trọng về sau. Vì vậy, nếu gặp tình trạng này, bạn nên thăm khám sớm, tuân thủ điều trị và thay đổi lối sống để bảo vệ cột sống khỏe mạnh lâu dài.