Gãy trên lồi cầu xương cánh tay là tình trạng gãy xương khớp khuỷu tay sau khi té ngã, va đập mạnh vào bề mặt cứng, chủ yếu gặp phải ở độ tuổi đang phát triển. Vị trí giải phẫu có sự liên quan mật thiết với các cấu trúc thần kinh và mạch máu, nên cần được đánh giá kỹ lưỡng nhằm ngăn chặn biến dạng khớp hay hạn chế vận động trong tương lai.
Gãy trên lồi cầu xương cánh tay là gì?
Gãy trên cầu xương cánh tay là dạng gãy xương vùng khuỷu tay thường gặp ở trẻ nhỏ 3 - 11 tuổi. Do đây là độ tuổi trẻ hiếu động, sụn tiếp hợp đầu dưới cánh tay chưa thực sự chuyển hóa thành xương, tương đối yếu và dễ gãy khi té ngã.
Tình trạng gãy xương này được chia thành 2 loại chính:
- Gãy duỗi khi đầu dưới di lệch ra sau thân xương cánh tay, chiếm 60% tổng số ca bệnh. Xảy ra khi trẻ ngã chống tay xuống nền cứng ở tư thế duỗi khuỷu, trọng lượng cơ thể dồn từ trên xuống và từ dưới lên qua xương cánh tay, hình thành áp lực lớn dẫn đến gãy.
- Gãy gấp làm đầu dưới di lệch ra phía trước thân xương cánh tay, do khi ngã trẻ chống khuỷu tay ở tư thế gấp khuỷu, mỏm khuỷu trực tiếp va đập về bề mặt cứng.

Hai dạng gãy trên lồi cầu xương cánh tay
Triệu chứng gãy lồi cầu xương cánh tay
Sau tai nạn gãy xương, người bệnh phần lớn xuất hiện các triệu chứng sau:
- Đau nhức dữ dội khuỷu tay bị chấn thương khi cử động hoặc chạm vào, cơn đau tăng lên khi cố gắng duỗi hoặc gấp khớp.
- Sưng nề, bấm tím xung quanh vùng lồi cầu, xuất hiện rõ rệt ngay sau vài giờ chấn thương.
- Khả năng vận động bị giới hạn do ổ gãy làm mất liên kết giữa các khớp xương.
- Khớp khuỷu bị biến dạng nếu xảy ra tình trạng di lệch, dễ dàng nhận thấy thông qua hình dạng bất thường hoặc lệch trục cẳng tay.
- Cẳng tay, bàn tay tê bì, mất cảm giác nếu dây thần kinh đi qua khuỷu bị tổn thương.

Biểu hiện xương trên lồi cánh tay bị gãy
Với trẻ nhỏ chưa biết giao tiếp, triệu chứng nhận biết thường thông qua tình trạng bỏ ăn, bỏ chơi, quấy khóc, không cử động tay bị chấn thương. Đặc biệt khi cha mẹ cố gắng nâng tay, mặc áo, trẻ sẽ kháng cự hoặc khóc thét. Phụ huynh nên quan sát vùng khuỷu tay có bầm tím, sưng nề hay ấm nóng không, nếu bất thường cần can thiệp y tế lập tức.
Phân loại dạng gãy trên lồi cầu xương cánh tay
Dựa theo phân độ của Gartland, gãy trên lồi cầu xương cánh tay được xếp loại như sau:
Gãy duỗi
|
Gãy gấp
|
Kiểu gãy duỗi được chia thành 3 cấp độ:
- Độ 1: Gãy không di lệch.
- Độ 2: Gãy có di lệch nhưng vỏ xương phía sau vẫn dính với nhau, chưa tách rời.
- Độ 3: Xương gãy di lệch hoàn toàn, hai đầu xương tách rời, di lệch vào trong, ra sau hoặc ra ngoài.
|
Với kiểu gãy gấp, ba cấp độ chấn thương chính như sau:
- Độ 1: Gãy không di lệch hoặc ít bị di lệch, góc giữa thân xương cánh tay và lồi cầu không lệch quá 10 - 15 độ.
- Độ 2: Gãy di lệch nhưng phần vỏ xương phía trước vẫn dính với nhau.
- Độ 3: Xương gãy di lệch hoàn toàn.
|
Cũng có thể xếp loại mức độ gãy theo thang Marion và Lagrange, bao gồm 4 cấp độ:
- Độ 1: Gãy vỏ trước xương cánh tay.
- Độ 2: Gãy hoàn toàn xương cánh tay nhưng không có tình trạng di lệch.
- Độ 3: Gãy hoàn toàn và di lệch, hai đầu gãy vẫn còn tiếp xúc với nhau.
- Độ 4: Gãy xương hoàn toàn, hai đầu gãy di lệch xa nhau và không còn tiếp xúc với nhau.
Biến chứng gãy lồi cầu ngoài xương cánh tay
Nếu không được sơ cứu, điều trị kịp thời, người bệnh có thể đối mặt với các biến chứng nguy hiểm như:
- Gãy hở xương, biến chứng này rất hiếm gặp.
- Mạch máu thần kinh bị tổn thương.
- Vận động khớp khuỷu bị hạn chế.
- Vùng dưới ổ gãy thiếu dưỡng chất do sưng nề nhiều.
- Khởi phát tình trạng nhiễm trùng.
- Chèn ép khoang cẳng tay.
- Vẹo khuỷu tay vào bên trong hoặc ra ngoài.
Xem thêm: Chụp MRI khớp khuỷu tay: Vai trò, quy trình, ưu và nhược điểm

Nhóm biến chứng có thể gặp phải khi bị gãy xương lồi cầu cánh tay
Điều trị bảo tồn gãy trên lồi cầu xương cánh tay
Điều trị bảo tồn tập trung vào phương thức nắn chỉnh, bó bột nhằm đưa phần xương gãy trở lại vị trí giải phẫu ban đầu. Bên cạnh đó người bệnh có thể dùng thêm thuốc giảm đau, thuốc bổ sung canxi giúp xương nhanh chóng phục hồi chức năng thông thường.
Tuy nhiên phương pháp này chỉ phù hợp với những trường hợp gãy xương kín, ít bị di lệch. Thời gian điều trị có thể kéo dài trong 4 tuần, có thể nhanh hoặc chậm hơn tuỳ theo mức độ tổn thương.
Nguy cơ tiềm ẩn khi bó bột
Sưng đau, tê bì, tím tái ở các đầu chi là biến chứng dễ nhận biết nhất do bột chèn ép lên tuần hoạt động tuần hoàn máu. Song nếu bó bột quá lỏng, khả năng cố định ban đầu cũng không phát huy được hết tác dụng, làm sai lệch vị trí xương.
Dù hiếm khi xảy ra những một số người bệnh có thể gặp phải tình trạng dị ứng, chủ yếu ở nhóm bệnh nhân có cơ địa nhạy cảm. Hoặc trong quá trình bó bột, không may rơi vật thể lạ vào bên trong dẫn đến ngứa, gây khó chịu.
Bất động lâu ngày không tập luyện làm đứt quãng chuỗi cung cấp dinh dưỡng cho xương có thể dẫn đến teo cơ, cứng khớp, loãng xương, tăng kali máu. Bệnh nhân cảm nhận rõ rệt cơn đau khi vận động ngay sau tháo bột, chức năng cử động bị sụt giảm.
Một biến chứng thường gặp khác khi bó bột là hỏng bột do va chạm hoặc di chuyển nhiều, dễ xảy ra khi bệnh nhân không tuân thủ theo hướng dẫn. Bột khi này bị nứt vỡ, mất hình dạng làm mất tác dụng cố định xương ban đầu.
Lưu ý khi bó bột gãy lồi cầu xương cánh tay
Khi điều trị bảo tồn với gãy trên lồi cầu xương tay, bệnh nhân sẽ được hướng dẫn chăm sóc hồi phục ngoại trú tại nhà. Trong thời gian này, cần lưu ý một số vấn đề dưới đây:
- Không để bốt dính nước, hạn chế vận động tối đa.
- Luôn treo cao tay theo hướng dẫn y tế.
- Chủ động theo dõi các đầu chi, nếu sưng đau hoặc bột chặt cần nhanh chóng tái khám.
- Không dùng que đưa vào bên trong để gãi, gây xây xát da làm nhiễm trùng vết thương hoặc đùn bông chèn ép lên mạch máu.
- Không cọ xát bột với những vật dụng cứng, gây hỏng bột.
- Vận động tay theo hướng dẫn của kỹ thuật viên.
- Tuân thủ thời gian, liều lượng dùng thuốc của bác sĩ chỉ định.

Lưu ý khi bó bột do gãy lồi cầu xương cánh tay
Phục hồi chức năng gãy trên cầu lồi cánh tay trẻ em
Gãy trên lồi cầu xương cánh tay là chấn thương nặng, không chỉ gây đau đớn mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ về chức năng vận động khớp. Việc chăm sóc phục hội chức năng vì vậy cần được chú trọng, bảo toàn chức năng khớp cũng như tăng cường sức mạnh các nhóm cơ bắp trên tay.
Theo đó:
- Ở giai đoạn bất động khi còn bó bột hoặc đeo nẹp: Bệnh nhân nên gập duỗi mở cổ bàn tay, các ngón tay tự do. Tham khảo cách thực hiện co cơ tĩnh vùng cẳng tay, nhị đầu và tam đầu cánh tay trong bột.
- Ở giai đoạn tháo bột: Bắt đầu xoa bóp sâu trên cơ co thắt quanh khớp để phá vỡ các tổ chức kết dính. Tập các bài đề kháng với dụng cụ nhằm tăng lực cơ, kết hợp hoạt động trị liệu để tăng độ linh hoạt cho cẳng tay, bàn tay và khuỷu tay.

Tập phục hồi chức năng xương lồi cầu cánh tay
Gãy trên lồi cầu xương cánh tay là dạng chấn thương phổ biến ở trẻ nhỏ, tiềm ẩn nhiều nguy cơ ảnh hưởng đến chức năng vận động khớp khuỷu. Hướng điều trị thích hợp cần được căn cứ dựa trên mức độ tổn thương, kết hợp tập luyện phục hồi chức năng chuyên sâu.