Giun sán – Một trong những nguyên nhân gây ngứa kéo dài không ngờ tới

Tình hình thực tế

Tại Việt Nam, dù điều kiện vệ sinh đã cải thiện, nhiễm giun sán vẫn rất phổ biến, đặc biệt ở vùng nông thôn hoặc những nơi có thói quen ăn sống (rau sống, gỏi cá, thịt tái, nem chua…). Nhiều người bị ngứa da kéo dài, nổi mẩn, dị ứng tái đi tái lại nhưng không rõ nguyên nhân — sau khi xét nghiệm mới phát hiện nhiễm ký sinh trùng (giun, sán, ấu trùng di chuyển dưới da hoặc nội tạng). Theo Viện Sốt rét – Ký sinh trùng – Côn trùng Trung ương, tỷ lệ người mang ký sinh trùng mạn tính chiếm 20–30% dân số, trong đó nhiều người bị ngứa dai dẳng, mề đay, rối loạn tiêu hóa hoặc thiếu máu mạn.

Vì sao giun sán có thể gây ngứa da?

Sự hiện diện của giun sán làm cơ thể phản ứng bằng cách sản xuất các chất gây viêm, dẫn đến cảm giác ngứa ngáy

Khi ký sinh trùng (giun, sán, ấu trùng…) xâm nhập vào cơ thể, chúng có thể:

• Tiết ra độc tố và chất chuyển hóa → kích thích phản ứng dị ứng, phóng thích histamin → gây ngứa, mề đay.
• Di chuyển trong mô dưới da hoặc nội tạng → gây phản ứng viêm tại chỗ, nổi sẩn ngứa.
• Kích hoạt hệ miễn dịch quá mức → gây ngứa lan tỏa, dai dẳng, không đáp ứng thuốc chống dị ứng thông thường.

Các loại giun sán thường gặp gây ngứa kéo dài

• Giun đũa, giun tóc, giun móc: nhiễm qua đất, thực phẩm bẩn → mệt, rối loạn tiêu hóa, da xanh, ngứa rải rác.
• Sán lá gan, sán lá phổi, sán máng: do ăn cá, rau thủy sinh, cua ốc chưa chín → ngứa, đau hạ sườn, men gan tăng.
• Giun lươn, giun kim: thường gặp ở trẻ em → ngứa hậu môn về đêm, mất ngủ.
• Ấu trùng di chuyển dưới da (Larva migrans): do tiếp xúc đất cát, nuôi chó mèo → vệt đỏ ngoằn ngoèo, ngứa dữ dội.

Triệu chứng gợi ý nhiễm ký sinh trùng

Triệu chứng ngứa ngáy khi bị nhiễm sán

• Ngứa dai dẳng, mề đay tái phát nhiều lần.
• Da nổi sẩn, rát, thường ngứa về đêm.
• Rối loạn tiêu hóa, đầy hơi, sụt cân.
• Thiếu máu, men gan tăng nhẹ, ho hoặc đau bụng kéo dài.
• Có tiền sử ăn rau sống, gỏi cá, thịt tái hoặc nuôi chó mèo.

Chẩn đoán và điều trị

Chẩn đoán:

• Xét nghiệm máu tìm kháng thể ký sinh trùng (ELISA, test huyết thanh).
• Xét nghiệm phân, soi tươi tìm trứng hoặc ấu trùng.
• Siêu âm gan, phổi hoặc MRI khi nghi nhiễm sán nội tạng.

Điều trị:

• Tùy loại ký sinh trùng: Albendazole, Mebendazole, Praziquantel, Ivermectin… theo chỉ định bác sĩ.
• Không tự ý tẩy giun liên tục – cần khám và xác định rõ nguyên nhân.
• Kết hợp thuốc kháng histamin, men gan, men tiêu hóa để giảm triệu chứng.

Phòng bệnh và ngăn tái nhiễm

Vệ sinh tay sạch sẽ bằng xà phòng giúp ngăn ngừa bệnh

• Rửa tay trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh.
• Ăn chín uống sôi, tránh ăn gỏi, rau sống chưa rửa kỹ.
• Tẩy giun định kỳ 6 tháng/lần (theo hướng dẫn của bác sĩ).
• Quản lý phân, diệt ruồi muỗi, không dùng phân tươi bón rau.
• Tẩy giun cho vật nuôi định kỳ.

Khi nào nên đi khám?

- Ngứa kéo dài > 2 tuần, thuốc dị ứng không đỡ.
- Mệt, sụt cân, rối loạn tiêu hóa, nổi mề đay tái phát.
- Trẻ em ngứa hậu môn về đêm, ăn kém, mất ngủ.

→ Đến chuyên khoa Da liễu hoặc Ký sinh trùng – Bệnh Nhiệt đới để xét nghiệm và điều trị đúng nguyên nhân.

8. Thông điệp truyền thông

Giun sán là nguyên nhân ít được nghĩ đến khi cơ thể ngứa kéo dài, nhưng lại không hề hiếm gặp, đặc biệt ở những người ăn đồ sống, nuôi thú cưng hoặc vệ sinh kém. Việc điều trị chỉ tập trung vào da mà không loại bỏ ký sinh trùng bên trong sẽ khiến tình trạng tái phát, ngứa kéo dài và ảnh hưởng lớn đến sức khỏe. Vì vậy, khi bị ngứa không rõ nguyên nhân, kéo dài nhiều tuần dù đã bôi thuốc hay thay đổi chế độ sinh hoạt, bạn nên đi xét nghiệm ký sinh trùng hoặc khám chuyên khoa ký sinh trùng – da liễu. 

👉 Phát hiện sớm – Điều trị đúng – Giữ vệ sinh ăn uống – Bảo vệ cả gia đình khỏi bệnh giun sán.