Hở eo đốt sống là một trong những bệnh lý cột sống thường gặp, đặc biệt ở vùng thắt lưng. Bệnh có thể tiến triển âm thầm trong thời gian dài và chỉ được phát hiện khi người bệnh xuất hiện triệu chứng đau lưng, tê chân hoặc hạn chế vận động. Nếu không được điều trị sớm, hở eo đốt sống có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.
Hở eo đốt sống (tên khoa học: Spondylolysis) là tình trạng xuất hiện khe hở hoặc khuyết ở phần eo của cung sau đốt sống — vị trí nối giữa hai mấu khớp của cột sống. Bệnh thường gặp ở đốt sống thắt lưng L4 hoặc L5, nơi chịu nhiều áp lực nhất khi cơ thể vận động, cúi gập hay nâng vật nặng.
Khi vùng eo của đốt sống bị tổn thương hoặc nứt gãy, cấu trúc cột sống sẽ trở nên yếu và mất ổn định. Nếu kéo dài, đốt sống có thể bị trượt ra trước, hình thành bệnh lý trượt đốt sống. Đây được nhắc đến là một trong số các biến chứng phổ biến và nguy hiểm của hở eo vùng đốt sống.
Tình trạng này có thể xảy ra tự phát hoặc do chấn thương, thoái hóa, hay dị tật bẩm sinh trong quá trình phát triển của cột sống. Mặc dù không trực tiếp đe dọa tính mạng, nhưng hở eo đốt sống lại ảnh hưởng lớn đến khả năng vận động, sinh hoạt và làm việc hàng ngày, đặc biệt nếu không được điều trị kịp thời.
Xem thêm: Thoái hoá cột sống thắt lưng L4 L5: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị
Đốt sống có thể bị hở eo
Có nhiều yếu tố có thể dẫn đến hở eo đốt sống, từ thói quen sinh hoạt đến di truyền bẩm sinh. Dưới đây là ba nhóm nguyên nhân phổ biến nhất:
Chấn thương là nguyên nhân hàng đầu khiến đốt sống bị hở. Những động tác động lặp lại trong sinh hoạt hoặc ảnh hưởng từ việc lao động nặng lâu ngày có thể khiến cấu trúc cột sống dần bị yếu đi, xuất hiện vết nứt ở phần eo đốt sống. Một số lý do cụ thể được nhắc đến như sau:
Nếu tổn thương không được phát hiện và điều trị kịp thời, vết nứt eo đốt sống có thể lan rộng, dẫn đến trượt đốt sống, thậm chí phải can thiệp phẫu thuật chỉnh trượt.
Một số người sinh ra đã có khiếm khuyết ở phần eo đốt sống, thường do quá trình phát triển cột sống trong bào thai không hoàn thiện. Tình trạng này còn được gọi là thiểu sản sụn đốt sống khiến phần cung sau của đốt sống (thường ở L5) bị yếu hoặc khuyết.
Khi trưởng thành, nếu người bệnh vận động mạnh, gập lưng quá mức hoặc thường xuyên mang vác nặng, phần eo yếu này dễ gãy dẫn đến hở eo vùng đốt sống bẩm sinh tiến triển nặng hơn.
Canxi là thành phần quan trọng giúp duy trì cấu trúc và độ chắc khỏe của xương. Nếu chế độ ăn thiếu canxi lâu ngày, xương sẽ trở nên giòn, yếu và dễ tổn thương, đặc biệt là vùng cột sống vốn phải chịu nhiều tải trọng.
Một số đối tượng dễ gặp tình trạng thiếu hụt canxi bao gồm:
Khi thiếu canxi kết hợp với tư thế sinh hoạt sai hoặc vận động mạnh, nguy cơ hở eo đốt sống càng cao.
Chế độ dinh dưỡng thiếu canxi cũng có thể tăng nguy cơ mắc bệnh lý này
Trên thực tế, bệnh lý này thường phát triển âm thầm, không gây ra triệu chứng rõ rệt trong giai đoạn đầu. Bác sĩ chỉ quan sát thấy hình ảnh hở eo đốt sống trên phim chụp MRI hay X Quang khi bệnh nhân đi chụp chiếu do bị đau lưng, đau chân dữ dội buộc phải đến đi khám. Một số trường hợp còn cảm thấy đau nhói đột ngột ở vùng lưng khi cúi người hoặc xoay người.
Khi tủy sống hoặc dây thần kinh bị chèn ép do hở eo đốt sống, các dấu hiệu thần kinh cũng dần xuất hiện. Ngoài đau lưng và đau chân, người bệnh có thể gặp phải những triệu chứng điển hình như:
Nhận biết sớm những dấu hiệu này giúp người bệnh chủ động điều trị kịp thời, hạn chế biến chứng và nâng cao đáng kể chất lượng cuộc sống.
Để chẩn đoán bệnh lý này, bác sĩ thường yêu cầu bệnh nhân thực hiện các phương pháp chẩn đoán hình ảnh như sau:
Nhờ những kỹ thuật này, bác sĩ có thể xác định giai đoạn bệnh, phân biệt với các nguyên nhân đau lưng khác như thoát vị đĩa đệm hay hẹp ống sống. Qua đó, bác sĩ sẽ lên được phác đồ điều trị bệnh lý an toàn và hiệu quả nhất.
Người bệnh có thể phải chụp X Quang để hỗ trợ chẩn đoán bệnh
Việc điều trị bất thường ở đốt sống này còn phụ thuộc vào mức độ tổn thương và triệu chứng lâm sàng của người bệnh. Mục tiêu là giảm đau, ngăn bệnh lý tiến triển và phục hồi chức năng vận động.
Phần lớn trường hợp hở eo đốt sống nhẹ có thể điều trị bằng thuốc và áp dụng các bài tập vật lý trị liệu mà chưa cần phẫu thuật. Ví dụ, bệnh nhân sẽ được dùng thuốc giảm đau và kháng viêm để xoa dịu các triệu chứng đau nhức và viêm sưng quanh vùng cột sống.
Ngoài ra, bạn có thể được dùng thuốc giãn cơ nếu bị co cứng cơ lưng do đau kéo dài. Bên cạnh đó, bác sĩ có thể chỉ định nghỉ ngơi kết hợp đeo áo nẹp lưng để hạn chế vận động mạnh và giảm áp lực lên vùng tổn thương.
Nhiều nghiên cứu cho thấy tập luyện phục hồi chức năng đóng vai trò quan trọng trong điều trị hở eo, đặc biệt là ở giai đoạn đầu. Mặc dù kết quả giữa các nghiên cứu còn khác nhau, nhưng nhìn chung, các bài tập gập lưng (như chương trình Williams) được đánh giá hiệu quả hơn so với bài tập uốn lưng trong việc tăng cường độ vững chắc của cột sống cả trong ngắn hạn lẫn dài hạn.
Ở người lớn bị hở eo hoặc trượt đốt sống, cảm giác đau lưng thường tương tự như đau cơ xương khớp thông thường. Việc điều trị chủ yếu bao gồm tập tư thế đúng, dùng thuốc giảm đau, tập thể dục nhẹ nhàng, và tránh nằm nghỉ quá lâu để sớm trở lại vận động bình thường.
Đặc biệt, tập luyện tích cực giúp cải thiện rõ rệt độ dẻo dai, sức mạnh cơ, khả năng chịu đau và giảm nguy cơ tàn tật. Các bài tập thường tập trung vào kéo giãn cơ lưng – hông – chân và rèn luyện sức bền. Một số chuyên gia cho rằng, thông điệp quan trọng nhất không phải là “tránh dùng lưng”, mà là biết cách sử dụng lưng một cách an toàn và linh hoạt.
Trong khi đó, các phương pháp trị liệu bằng siêu âm hay kích thích điện chưa được chứng minh có hiệu quả rõ rệt và có thể gây tốn kém không cần thiết.
Lưu ý: Tuyệt đối không áp dụng phương pháp kéo giãn cột sống cho người bị hở eo, vì có thể làm tình trạng nặng hơn.
Bạn có thể phải tập phục hồi chức năng để phục hồi nhanh hơn
Phẫu thuật chỉ được thực hiện trong những trường hợp hở eo hoặc trượt đốt sống nặng, khi các phương pháp điều trị thông thường không còn hiệu quả. Bởi hiện nay, chưa có bằng chứng cho thấy phẫu thuật mang lại kết quả vượt trội hơn so với điều trị bảo tồn.
Ở người lớn, bác sĩ chỉ chỉ định mổ thần kinh khi:
Trước khi mổ, bác sĩ sẽ cân nhắc kỹ tuổi tác, sức khỏe và bệnh lý nền vì phẫu thuật có nguy cơ biến chứng nhất định. Tỷ lệ tai biến dao động khoảng 7–15%, còn tỷ lệ tử vong rất thấp (khoảng 0,5–1,3%).
Thông thường, phẫu thuật sẽ giúp giải phóng chèn ép thần kinh hoặc cố định cột sống, mang lại hiệu quả khá tốt trong nhiều trường hợp. Tuy vậy, người bệnh vẫn có thể gặp biến chứng sau mổ như nhiễm trùng, đau kéo dài, tổn thương thần kinh, hoặc các đốt sống xung quanh bị thoái hóa nhanh hơn do cột sống bị cố định.
Có thể nói, hở eo đốt sống là bệnh lý phổ biến ở vùng cột sống thắt lưng, có thể do chấn thương, dị tật bẩm sinh hoặc thiếu canxi gây nên. Dù không quá nguy hiểm, nhưng nếu không điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến trượt đốt sống, đau mạn tính và hạn chế vận động.
Việc duy trì tư thế đúng khi làm việc, bổ sung đủ canxi, vitamin D , luyện tập thể dục nhẹ nhàng và thăm khám định kỳ chính là cách tốt nhất để bảo vệ cột sống khỏe mạnh, phòng ngừa hở eo đốt sống hiệu quả.
BỆNH VIỆN ĐA KHOA PHƯƠNG ĐÔNG
Địa chỉ: Số 9, Phố Viên, Phường Đông Ngạc, Thành phố Hà Nội, Việt Nam
Tổng đài tư vấn: 19001806
Website: https://benhvienphuongdong.vn
Lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể.
