Nang giả tụy: Nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị

Nang giả tụy là gì?

Nang giả tụy là một trong những biến chứng phổ biến sau các bệnh lý viêm tụy cấp, viêm tụy mạn tính hoặc chấn thương tụy. Ở giai đoạn đầu, nang thường lành tính và không gây nguy hiểm đáng kể. Tuy nhiên, khi kích thước nang tăng lên và tồn tại lâu ngày, người bệnh có thể đối mặt với nhiều biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe.

Theo phân loại Atlanta cải tiến năm 2012, nang giả tụy được định nghĩa là ổ tụ dịch quanh tụy hình thành sau đợt viêm tụy cấp hoặc viêm tụy mạn tiến triển. Nang thường xuất hiện sau khoảng 4 tuần kể từ khi khởi phát viêm, lúc này đã hình thành vỏ bao hoàn chỉnh. Dịch bên trong nang đồng nhất, ít hoặc không chứa mô đặc. Thành nang được cấu tạo bởi mô xơ và mô hạt có nguồn gốc từ phúc mạc, mô sau phúc mạc hoặc lớp thanh mạc của các tạng lân cận.

Điểm khác biệt quan trọng giữa nang giả tụy và nang tụy thật là thành nang giả tụy không có lớp tế bào biểu mô. Vì vậy, loại nang này không đảm nhiệm chức năng tiết dịch như nang thật. Nang giả tụy thường là tổn thương lành tính, có thể xuất hiện trong tuyến tụy hoặc ở các khoang trống quanh tụy. Việc phân biệt chính xác hai loại nang giúp bác sĩ đưa ra hướng điều trị phù hợp, tránh nhầm lẫn với các khối u nang có khả năng ác tính.

Nang giả tụy là một trong những biến chứng phổ biến sau các bệnh lý

Một số u nang tụy có thể tiến triển thành ung thư, nhưng nang giả tụy rất hiếm khi mang đặc tính ác tính. Dẫu vậy, nếu nang có kích thước lớn, bác sĩ có thể chỉ định can thiệp dẫn lưu để giảm áp lực, ngăn ngừa nguy cơ vỡ nang, viêm phúc mạc hoặc nhiễm trùng dịch tụy.

Tuyến tụy nằm sau dạ dày, đảm nhiệm hai chức năng chính: tiết men tiêu hóa qua ống tụy vào ruột non và tiết hormone insulin trực tiếp vào máu để điều hòa đường huyết. Khi xảy ra viêm tụy cấp, các enzyme tiêu hóa bị hoạt hóa ngay trong nhu mô tụy gây tổn thương mô tụy. Cơ thể phản ứng bằng cách hình thành mô xơ nhằm khu trú dịch tụy rò rỉ, từ đó hình thành nên nang giả tụy.

Nguyên nhân gây ra nang giả tụy

Các nghiên cứu cho thấy có ba nhóm nguyên nhân chính dẫn đến hình thành nang giả tụy:

• Viêm tụy cấp và viêm tụy mạn tính: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, chiếm khoảng 90% các trường hợp. Trong đó, viêm tụy do rượu chiếm tỷ lệ cao nhất, dao động từ 50% đến 84%. Sỏi mật cũng là nguyên nhân thường gặp, chiếm 4–18%. Một số trường hợp phối hợp giữa rượu và sỏi mật gây viêm tụy chiếm khoảng 2–13%.
• Chấn thương tụy: Nang giả tụy có thể hình thành sau chấn thương vùng bụng, đặc biệt ở trẻ em. Tỷ lệ gặp biến chứng này dao động từ 3% đến 22% tùy từng nghiên cứu.
• Sau phẫu thuật ổ bụng: Một số phẫu thuật lớn ở vùng bụng có thể làm tổn thương tụy hoặc ống tụy, dẫn đến hình thành nang giả tụy với tỷ lệ 10–20%.

Ngoài ra, các nguyên nhân hiếm gặp khác như ung thư tụy, rối loạn chuyển hóa lipid, cường giáp, hoặc một số trường hợp tự phát cũng có thể gây nên tình trạng này.

Các triệu chứng của bệnh thường gặp

Biểu hiện của bệnh nhân mắc nang giả tụy thường không rõ ràng, đôi khi hoàn toàn không có triệu chứng. Nang được phát hiện tình cờ khi bệnh nhân làm siêu âm, chụp CT hoặc MRI vì lý do khác.

Các triệu chứng điển hình có thể gặp gồm:

• Đau bụng: Là triệu chứng phổ biến nhất, đau thường xuất hiện ở vùng thượng vị hoặc hạ sườn trái, đôi khi lan sang hạ sườn phải. Nếu cơn đau không giảm sau khoảng 10 ngày kể từ khi viêm tụy cấp, bác sĩ cần nghĩ đến khả năng hình thành nang giả tụy.
• Buồn nôn và nôn: Nang chèn ép dạ dày hoặc tá tràng gây cản trở lưu thông dịch tiêu hóa, khiến người bệnh dễ buồn nôn.
• Sốt: Nang bị nhiễm trùng có thể khiến người bệnh sốt, tình trạng cải thiện sau khi dùng kháng sinh, nhưng để điều trị triệt để cần dẫn lưu dịch tụy qua siêu âm nội soi.
• Vàng da: Nang ở đầu tụy có thể chèn ép ống mật chủ, gây tắc mật và biểu hiện bằng vàng da, vàng mắt. Khi nghi ngờ, bác sĩ sẽ chỉ định chụp MRI hoặc siêu âm nội soi để xác định vị trí và mức độ chèn ép.
• Sờ thấy khối vùng bụng: Khi nang lớn, bác sĩ có thể sờ thấy khối ở vùng thượng vị hoặc hạ sườn trái.
• Chán ăn, sụt cân: Nang lớn chèn ép đường tiêu hóa hoặc gây rối loạn hấp thu khiến bệnh nhân ăn kém, giảm cân rõ rệt.

Các triệu chứng không rõ ràng như đau bụng, chán ăn, vàng da,... 

Xem thêm:

• Viêm tụy cấp: Nguyên nhân, chẩn đoán và cách điều trị
  

Biến chứng của nang giả tụy

Dù phần lớn nang giả tụy là lành tính, một số trường hợp có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như:

• Nhiễm trùng và sốc nhiễm trùng
• Xuất huyết trong nang hoặc vào lách
• Hình thành huyết khối tĩnh mạch lách
• Tắc nghẽn ống mật chủ, gây vàng da
• Tăng áp lực tĩnh mạch cửa
• Tắc nghẽn đường ra dạ dày
• Vỡ nang gây viêm phúc mạc

Khi xuất hiện biến chứng, người bệnh thường cần can thiệp dẫn lưu hoặc phẫu thuật khẩn cấp để kiểm soát tình trạng.

Phương pháp chẩn đoán và điều trị bệnh 

Phương pháp chẩn đoán

Bác sĩ sẽ chẩn đoán dựa trên tiền sử bệnh, triệu chứng lâm sàng và kết quả cận lâm sàng như:

• Xét nghiệm máu và nước tiểu: Đánh giá nồng độ men tụy, chỉ số điện giải, glucose, triglyceride.
• Chẩn đoán hình ảnh: Siêu âm, chụp CT, MRI hoặc siêu âm nội soi giúp xác định kích thước và đặc điểm nang.
• Chọc hút dịch nang (EUS-FNA): Giúp phân biệt nang giả tụy với nang thật hoặc các khối u ác tính.

Điều trị nang giả tụy

Phác đồ điều trị phụ thuộc vào kích thước, vị trí và biến chứng của nang. Các phương pháp gồm:

• Điều trị bảo tồn: Áp dụng khi nang nhỏ, người bệnh không có triệu chứng. Phần lớn các nang này có thể tự tiêu biến.
• Dẫn lưu nang: Thực hiện qua da, nội soi hoặc phẫu thuật trong trường hợp nang lớn, gây chèn ép hoặc nhiễm trùng.
• Phẫu thuật: Áp dụng khi nang có biến chứng nặng hoặc không đáp ứng với các biện pháp khác.

Sau điều trị, người bệnh cần được theo dõi định kỳ bằng siêu âm hoặc chụp CT để đảm bảo nang không tái phát.

Điều trị nang giả tụy phụ thuộc vào kích thước và vị trí của nang

Nang giả tụy là biến chứng thường gặp sau viêm tụy cấp hoặc mạn, phần lớn là lành tính nhưng không nên chủ quan. Việc phát hiện sớm, theo dõi định kỳ và can thiệp đúng thời điểm giúp hạn chế tối đa các rủi ro cho người bệnh, bảo vệ chức năng tuyến tụy và sức khỏe tổng thể.

Qua bài viết này của Bệnh viện Đa khoa Phương Đông, hy vọng đãc ung cấp những thông tin hữu ích về nang giả tụy. Nếu có bất kỳ câu hỏi hoặc có nhu cầu thăm khám và điều trị, Quý khách có thể liên hệ BVĐK Phương Đông qua Hotline 1900 1806 hoặc Đặt lịch khám để được nhân viên tư vấn và hỗ trợ nhanh chóng.