Viêm tụy cấp: Nguyên nhân, chẩn đoán và cách điều trị

Giải đáp viêm tụy cấp là gì?

Tụy là một cơ quan sau phúc mạc trải dài từ bên trong của tá tràng đến cuống lách, nằm cắt ngang trước cột sống, chếch lên phía trên sang trái. Phần dài nhất của tuyến tụy nằm phía sau của dạ dày, đuôi tuyến tụy nằm liền kề với lá lách. Phần lớn tụy ở trên mạc treo đại tràng ngang, chỉ có phần nhỏ ở dưới mạc treo. 

Viêm tụy cấp thường gặp, có nguyên nhân chủ yếu là do sỏi mật, lạm dụng rượu bia,…

Tuyến tụy sản xuất dịch tiêu hóa, có khả năng tiêu hóa gần như tất cả thức ăn gồm tụy ngoại tiết và tụy nội tiết. Đối với ngoại tiết là sản xuất, bài tiết các dịch tụy chứa men tiêu hóa, hay enzyme tiêu hóa còn có chức năng nội tiết bài tiết, sản xuất vào trong máu các nội tiết hay hormon. Mỗi ngày trung bình tụy có thể tiết 0,8 lít dịch tiết.

Viêm tụy cấp là tình trạng tuyến tụy bị viêm đột ngột trong thời gian ngắn. Viêm tụy cấp có thể điều trị khỏi, tuy nhiên, cũng có nhiều trường hợp gặp phải các biến chứng nặng hoặc tử vong.

Nguyên nhân mắc bệnh viêm tụy cấp

Các enzym tiêu hóa được kích hoạt khi vẫn còn trong tuyến tụy, chúng sẽ kích thích các tế bào của tuyến tụy và gây ra tình trạng viêm. Nếu tình trạng viêm tụy cấp lặp đi lặp lại sẽ gây dẫn đến viêm tụy mãn tính và các tổn thương tuyến tụy. Mô sẹo có thể hình thành, gây mất chức năng trong tuyến tụy. Khi đó, tuyến tụy hoạt động kém có thể gây ra các vấn đề về bệnh tiểu đường và tiêu hóa.

Yếu tố gây tăng nguy cơ viêm tụy cấp bao gồm:

• Sỏi mật.
• Rượu.
• Sử dụng một số loại thuốc ảnh hưởng tới chức năng tụy.
• Bệnh tăng triglyceride máu.

Đái tháo đường gây bệnh viêm tụy

• Bệnh ung thư tuyến tụy.
• Tổn thương, phẫu thuật ổ bụng.
• Đái tháo đường.
• Bệnh béo phì.
• Tiền sử người thân mắc bệnh viêm tụy.
• Tăng calci huyết.
• Nhiễm ký sinh trùng.
• Bệnh thận, chạy thận nhân tạo.
• Nhiễm virus (Echovirus, Coxsackie, Viêm gan A/B/C, Quai bị, HIV, Varicella…).
• Nhiễm vi khuẩn ( Legionella, Campylobacter jejuni, Leptospirosis, Mycobacterium tuberculosis, Mycoplasma, Mycobacterium avium)

Đôi khi, viêm tụy không rõ nguyên nhân, thường được gọi là viêm tụy vô căn cứ.

Phương pháp chẩn đoán viêm tụy cấp

Để chẩn đoán viêm tụy cấp, bác sĩ chỉ định áp dụng các phương pháp sau:

• Xét nghiệm: Để đánh giá ban đầu khi nghi ngờ viêm tụy cấp, chẳng hạn như tăng calci huyết, tình trạng ứ mật, tăng lipid máu nghiêm trọng. Bác sĩ có thể dựa vào kết quả này để xác định hoặc chẩn đoán căn nguyên của viêm tụy.
• Siêu âm: Siêu âm bụng đánh giá bệnh nhân có đường mật, sỏi mật hoặc các nguyên nhân khác như viêm túi mật, viêm ruột thừa,...
• X-quang phổi: Thường được thực hiện trong các trường hợp viêm tụy cấp để đánh giá tình trạng tổn thương mô phổi, tràn dịch phổi. Đây là một dấu hiệu cho thấy mức độ nghiêm trọng của viêm tụy cấp, nguy cơ tử vong cao.

Chụp X-quang phổi tại BVĐK Phương Đông chuẩn xác, nhanh gọn

• Chụp CT: Trong trường hợp chẩn đoán không rõ nhưng vẫn nghi ngờ bệnh, chụp cắt lớp CT với thuốc cản quang tĩnh mạch sẽ được thực hiện để xác định hoặc loại trừ chẩn đoán. CT được khuyến cáo trong trường hợp bệnh nhân không cải thiện hoặc tình trạng xấu đi dù đã được hồi sức tích cực.
• Chụp cộng hưởng từ mật tụy hoặc siêu âm âm nội soi: Các phương pháp này sẽ được chỉ định khi không tìm thấy nguyên nhân gây bệnh với đánh giá nêu trên.

Viêm tụy cấp nguy hiểm như thế nào tới cơ thể?

Bệnh viêm tụy cấp có thể gây nguy hiểm tới cơ thể, bao gồm:

• Suy thận: Viêm tụy cấp có thể gây suy thận nặng thậm chí người bệnh phải lọc máu.
• Tổn thương phổi: Viêm tụy cấp gây ra những thay đổi hóa sinh ở cơ thể, ảnh hưởng đến trao đổi khí tại phổi gây giảm oxy máu.
• Nang giả tụy: Viêm tụy cấp khiến chất lỏng và các mảnh vụn tích tụ trong các túi giống như nang trong tuyến tụy. Một nang giả lớn vỡ ra có thể gây ra các biến chứng như nhiễm trùng và chảy máu.

Nang giả tụy khi vỡ có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng tới sức khỏe 

• Suy dinh dưỡng: Khi bị viêm, tuyến tụy sản xuất các enzyme cần thiết ít hơn. Điều này có thể khiến người bệnh bị tiêu chảy, suy dinh dưỡng và giảm cân.
• Viêm tụy mãn tính: Khi viêm tụy cấp lặp đi lặp lại nhiều lần có thể dẫn đến viêm tụy mạn tính. Viêm tụy mãn tính gây hại cho các tế bào sản xuất insulin trong tuyến tụy và có thể dẫn tới nguy cơ ung thư tuyến tụy.

Phương pháp điều trị viêm tụy tụy cấp 

Viêm tụy cấp là một trong các nguyên nhân hàng đầu gây rối loạn tiêu hóa trên toàn thế giới. Một số phương pháp điều trị bệnh tụy cấp như:

Bù dịch, Giảm đau

Nền tảng của việc xử trí viêm tụy cấp vẫn là bù dịch, giảm đau. Dung dịch Ringer là chất lỏng được khuyến nghị với liều lượng ban đầu từ 15mL/kg - 20mL/kg và sau đó sẽ là 3 mL/kg mỗi giờ, trong 24 giờ đầu tiên tùy mức độ nặng và bệnh lý kèm theo. Cần theo dõi sát lượng sinh hiệu, nước tiểu, nồng độ urea máu, dung tích hồng cầu để xác định lượng dịch truyền cần thiết.

Giảm đau tích cực với các loại thuốc giảm đau như NSAIDs, Opioids, paracetamol,...

Nâng đỡ dinh dưỡng

Khi các tạng bị tổn thương do men tụy giải phóng ồ ạt vào khoang bụng, hoạt động sinh lý của chúng sẽ đình trệ. Bệnh nhân sẽ cần nhịn ăn trong vòng 12 giờ đầu nhập viện cho đến khi tình trạng buồn nôn, đau bụng được cải thiện. Người bệnh có thể ăn lại sau 24 - 72h nhập viện với thức ăn mềm, lỏng, ít cặn và ít chất béo, tùy thuộc vào mức độ biến chứng.

Thức ăn dành cho người bệnh cần mềm, lỏng, ít chất béo 

Trong trường hợp không dung nạp được thức ăn qua đường miệng hoặc viêm tụy nặng, người bệnh có thể được nuôi ăn tĩnh mạch nếu thông mũi dạ dày không dung nạp đủ hoặc cho ăn bằng ống thông mũi-dạ dày.

Điều trị kháng sinh

Đối với các trường hợp viêm tụy có dấu hiệu nhiễm trùng, người bệnh cần được điều trị bằng kháng sinh để ngăn chặn nhiễm trùng lan rộng.

Chuyên gia khuyến cáo, chỉ nên dùng kháng sinh để để điều trị viêm tụy trong trường hợp có bằng chứng về nhiễm trùng. Bởi vì việc dùng kháng sinh nếu không đúng chỉ định, ngoài chi phí thì có thể làm chậm và giảm lượng dịch truyền cần thiết của người bệnh, nhất là trong 24 - 48 giờ sau khi nhập viện.

Nên làm gì để phòng ngừa viêm tụy cấp?

Để phòng ngừa nguy cơ bị viêm tụy, người dân nên:

• Sử dụng bia, rượu, hút thuốc lá trong mức độ cho phép.
• Ăn uống vệ sinh, khoa học với chế độ ăn nhạt để tránh bị soi mật.
• Thăm khám định kỳ 6 tháng/lần nhằm đảm bảo sức khỏe.

Thăm khám định kỳ tại Bệnh viện Đa khoa Phương Đông 

• Đối với những người mắc bệnh mỡ máu, sỏi mật, đái tháo đường… cần thăm khám định lý để quản lý tốt bệnh nền, tránh để biến chứng gây viêm tụy.

Viêm tụy cấp hoàn toàn có thể chữa khỏi, song người bệnh cần được đưa tới cơ sở y tế kịp thời, tránh để bệnh diễn biến nặng, gây hậu quả khó lường. 

Chính vì vậy, để phòng ngừa bệnh viêm tụy cấp, chúng ta nên duy trì một lối sống lành mạnh, tránh bia rượu, chế độ ăn uống khoa học ít chất béo và dầu mỡ, kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện bệnh sớm. Hãy liên hệ ngay với Bệnh viện Đa khoa Phương Đông chúng tôi qua tổng đài 1900 1806 để được chẩn đoán và thăm khám với bác sĩ chuyên khoa.