Phù do suy tim: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Phù do suy tim là gì?

Phù do suy tim là tình trạng cơ thể bị tích tụ dịch trong mô gây sưng, phù nề ở bệnh nhân suy tim. Phù nề không phải là một vấn đề quá nguy hiểm, tuy nhiên còn phụ thuộc vào vị trí bị phù mà cho thấy dấu hiệu cảnh báo cho mức độ tiến triển nặng của bệnh suy tim. 

Một số loại phù nề gây nguy hiểm như phù phổi do suy tim cần được cấp cứu y tế. Vì là tình trạng tăng dịch trong gian kẽ hoặc phế nang của nhu mô phổi dẫn đến khó thở đột ngột, hồi hộp, đổ mồ hôi nhiều và ho,... Tuy nhiên, loại phù nề phổ biến ở bệnh nhân suy tim là sưng phù bàn tay, cẳng chân, bàn chân và mắt cá chân. 

Phù do suy tim không phải là một tình trạng quá nguy hiểm 

Phù do suy tim thường gặp ở những vị trí nào?

Tình trạng phù do suy tim có thể xuất hiện ở nhiều bộ phận khác nhau trên cơ thể của người bệnh suy tim. Các vị trí thường gặp nhất là cẳng chân, mắt cá chân và bàn chân. 

Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng và tiến triển của bệnh mà người bệnh có vị trí khác nhau trên cơ thể: Sưng phù ở bụng do chất lỏng tích tụ trong khoang bụng, gây chướng bụng, khó tiêu, khó chịu, ăn uống không ngon miệng. Dịch tích tụ trong phổi gây ra tình trạng khó thở, ho ra bọt hồng, thở khò khè, tức ngực, khó thở,... Phù phổi nếu không được can thiệp điều trị có thể đe dọa tính mạng người bệnh. 

Nguyên nhân gây ra phù do suy tim

Ở bệnh nhân suy tim, hệ thống tim mạch không thể cung cấp đầy đủ máu các tế bào. Tim thiếu lực để đẩy máu qua động mạch và quay trở lại tĩnh mạch khiến tăng áp lực mạch máu. Sự gia tăng áp lực khiến đẩy chất lỏng ra khỏi mạch máu và chảy vào các mô xung quanh dẫn đến sưng hoặc phù nề. 

Phân loại theo chức năng tim, suy tim có 2 dạng chính tâm thu và tâm trương. Suy tim tâm thu khiến khả năng co bóp và bơm máu của tim bị suy yếu. Suy tim tâm trương xảy ra khi cơ tim cứng làm ảnh hưởng đến khả năng làm đầy của tim. Cả hai loại suy tim đều có thể dẫn đến phù nề. 

Nguyên nhân gây ra phù do suy tim

Triệu chứng khi mắc phù do suy tim

Triệu chứng phù do suy tim có thể khác nhau ở mỗi người bệnh, tùy thuộc vào mức độ suy tim. Người bệnh có thể nhận biết các triệu chứng phù nề khi mắc suy tim thông qua một số điểm sau: 

• Phù nề các mô ngay dưới da, đặc biệt vùng thấp như chân, lưng,.. 
• Vùng da bị phù nề sẽ căng bóng. 
• Phù thường bắt đầu ở hai bên mắt cá chân trước. 
• Vùng da bị phù thường mềm, khi ấn vào sẽ lõm và không gây đau. 
• Bụng chướng, to hơn so với bình thường. 
• Ở chân có cảm giác nặng nề. 
• Sưng chân và mắt chân thường nhẹ vào buổi sáng và khi nằm nghỉ ngơi, trở nên nặng nề hơn vào cuối ngày. 

Phù do suy tim có phải tình trạng nguy hiểm không?

Dạng phổ biến nhất của phù nề do suy tim thường không gây ra các vấn đề quá nghiêm trọng. Tuy nhiên, đây là dấu hiệu cảnh báo suy tim đang tiến triển hoặc trở nên nặng nề hơn. 

Trong một số trường hợp, phù có thể xảy ra ở giai đoạn sau của suy tim. Dưới đây là phân độ suy tim theo từng giai đoạn thường được áp dụng phổ biến: 

• Giai đoạn A: Bao gồm những người có nguy cơ mắc bệnh suy tim. 
• Giai đoạn B: Người bệnh đã có bệnh lý cấu trúc tim nhưng chưa có triệu chứng lâm sàng của suy tim. 
• Giai đoạn C: Người bệnh có triệu chứng như ho khan, khó thở, mệt mỏi, hụt hơi, ho khan, đau thắt ngực, phù nên chân, mắt cá chân, cẳng chân và bụng. 
• Giai đoạn D: Tình trạng phù nề trở nên rõ ràng hơn, người bệnh sẽ có những biểu hiện rõ rệt ngay cả khi nghỉ ngơi nên cần được can thiệp đặc biệt. 

Tùy thuộc vào giai đoạn, vị trí phù mà có mức độ khác nhau

Xem thêm:

• Suy tim tâm thu là gì? Có gì khác biệt so với suy tim tâm trương?
  

Các phương pháp chẩn đoán phù do suy tim

Để chẩn đoán phù do suy tim, các bác sĩ sẽ chẩn đoán người bệnh có bị suy tim hay không. Đầu tiên bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh của bản thân và gia đình, thăm khám lâm sàng kết hợp với các phương pháp cận lâm sàng khác như: 

• Điện tâm đồ (ECG): Kỹ thuật này ghi lại hoạt động điện của tim, từ đó phát hiện các rối loạn nhịp, tình trạng dày hoặc giãn buồng tim, và dấu hiệu của thiếu máu cơ tim hay nhồi máu cơ tim.
• Chụp X-quang tim phổi: Giúp đánh giá kích thước bóng tim, tình trạng sung huyết phổi hoặc tràn dịch màng phổi, những biểu hiện thường gặp ở người suy tim có triệu chứng phù.
• Siêu âm tim qua thành ngực: Là phương pháp quan trọng để khảo sát cấu trúc và chức năng tim, bao gồm đánh giá hoạt động của thất trái, hở van tim, huyết khối và dịch màng tim.
• Holter điện tâm đồ 24 giờ: Được sử dụng khi nghi ngờ rối loạn nhịp nhưng chưa phát hiện qua siêu âm tim, giúp ghi lại toàn bộ nhịp tim trong một ngày để xác định các bất thường không liên tục.
• Chụp động mạch vành và MSCT mạch vành: Hai kỹ thuật hình ảnh hiện đại giúp tìm ra nguyên nhân thiếu máu cơ tim do hẹp hoặc tắc mạch vành, có thể gây suy tim và kéo theo tình trạng phù.
• MRI tim: Chỉ định trong những trường hợp nghi ngờ bệnh lý cơ tim hoặc viêm cơ tim, khi siêu âm tim chưa đủ rõ ràng. MRI cho hình ảnh chi tiết và chính xác hơn.
• Xét nghiệm máu: Giúp đánh giá mức độ suy tim, theo dõi đáp ứng điều trị và tiên lượng bệnh. 

Phương pháp điều trị tình trạng phù do suy tim

Việc kiểm soát phù ở bệnh nhân suy tim phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh và mức độ suy tim. Điều trị tập trung vào kiểm soát triệu chứng, cải thiện chức năng tim và điều hòa dịch trong cơ thể.

Điều trị bằng thuốc

Bác sĩ có thể chỉ định nhóm thuốc được lựa chọn nhằm giảm tích tụ dịch, ổn định huyết động và cải thiện chất lượng sống của người bệnh suy tim. Bao gồm: 

• Thuốc lợi tiểu: Là biện pháp hàng đầu giúp loại bỏ lượng dịch dư thừa qua đường tiểu. Uống vào buổi sáng giúp tránh tiểu đêm và đảm bảo giấc ngủ ban đêm.
• Thuốc ức chế men chuyển hoặc neprilysin/angiotensin: Có tác dụng giãn mạch, giảm gánh cho tim và cải thiện lưu lượng máu đến các cơ quan trong cơ thể.
• Thuốc đối kháng Aldosterone: Giúp đào thải natri và nước, đồng thời giảm sợi hóa cơ tim và tăng hiệu quả sống còn ở bệnh nhân suy tim.
• Thuốc chẹn beta: Làm giảm nhịp tim, giảm tiêu hao năng lượng của tim và hỗ trợ phục hồi chức năng bơm máu.
• Nhóm thuốc SGLT-2: Không chỉ có lợi trong điều trị đái tháo đường mà còn giúp cải thiện tiên lượng và triệu chứng ở bệnh nhân suy tim ở mọi giai đoạn.

Điều trị bằng thuốc là phương pháp giúp giảm tụ dịch ở các bộ phận trên cơ thể

Thiết bị hỗ trợ tim

Trường hợp suy tim nặng có thể cần cấy máy khử rung tim tự động (ICD) hoặc thiết bị tái đồng bộ tim (CRT), thậm chí ghép tim nếu điều trị nội khoa thất bại.

Điều trị hỗ trợ cải thiện lưu thông máu

Ngoài thuốc, một số biện pháp hỗ trợ giúp giảm phù và tăng hiệu quả điều trị suy tim như:

• Mang vớ nén: Tạo áp lực cơ học giúp ngăn chặn ứ trệ dịch ở chi dưới, cải thiện lưu thông máu tĩnh mạch và giảm sưng hiệu quả.
• Tập luyện thể dục nhẹ nhàng: Vận động đều đặn, phù hợp sức giúp cải thiện chức năng tuần hoàn mà không gây áp lực quá lớn cho tim.
• Nằm nâng cao chi dưới: Giúp dịch từ các chi trở về tim dễ dàng hơn, từ đó hạn chế tình trạng phù và giảm cảm giác nặng chân.
• Giảm muối trong khẩu phần ăn: Giảm lượng muối hàng ngày giúp hạn chế giữ nước, hỗ trợ giảm phù và giảm áp lực cho tim.

Các biện pháp phòng ngừa phù do suy tim

Phù là một triệu chứng cảnh báo sự tiến triển nặng của suy tim, cần chủ động kiểm soát và phòng ngừa để giảm biến chứng.

• Chế độ ăn uống khoa học: Hạn chế muối, tránh thực phẩm nhiều natri và uống đủ nước theo khuyến cáo của bác sĩ để kiểm soát dịch trong cơ thể.
• Tập thể dục phù hợp: Tập luyện nhẹ nhàng giúp tăng tuần hoàn, nhưng cần tránh gắng sức quá mức, nên nghỉ khi có biểu hiện mệt, khó thở.
• Tránh ngồi lâu hoặc đứng lâu: Thay đổi tư thế thường xuyên, không mặc đồ bó chặt để tránh ứ trệ máu ở chi dưới gây phù nề.
• Tuân thủ điều trị và tái khám định kỳ: Dùng thuốc theo chỉ định, tái khám đúng hẹn giúp kiểm soát tốt suy tim và giảm nguy cơ phù tái phát.

Các biện pháp phòng ngừa phù do suy tim

Phù là dấu hiệu phổ biến ở bệnh nhân suy tim, nếu không được điều trị kịp thời sẽ khiến bệnh diễn tiến nghiêm trọng hơn. Việc phát hiện sớm và can thiệp điều trị sẽ giúp kiểm soát phù, cải thiện chức năng tim và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.