Rối loạn ám ảnh cưỡng chế: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế là gì?

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế hay rối loạn ám ảnh cưỡng bức (được viết tắt là OCD) là một bệnh lý thần kinh liên quan đến hành vi và suy nghĩ của người mắc bệnh. OCD có thể xảy ra ở bất kỳ độ tuổi, giới tính nào, khiến người bệnh mắc kẹt trong những ám ảnh và cưỡng chế. 

Người mắc chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế thường có những hành vi, suy nghĩ lặp đi lặp lại, ngoài tầm kiểm soát của người bệnh để giảm tình trạng căng thẳng hoặc lo âu. Khi tình trạng kéo dài, OCD có thể ảnh hưởng ít nhiều đến cuộc sống của người bệnh và mọi người xung quanh. 

Những ám ảnh thường gặp là: 

• Sợ ô nhiễm 
• Chủ nghĩa hoàn hảo 
• Sợ nguy hiểm đối với mình hoặc người khác 
• Mất kiểm soát hành động của mình 
• Những suy nghĩ ngoài ý muốn, thông thường là hung bạo hoặc tình dục 
• Ám ảnh về tôn giáo và đạo đức.

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) là một bệnh lý thần kinh liên quan đến hành vi và suy nghĩ 

Nguyên nhân gây ra rối loạn ám ảnh cưỡng chế

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra. Do đó, có một số nguyên nhân có khả năng gây ra tình trạng OCD theo các chuyên gia tâm thần học nghiên cứu: 

• Yếu tố sinh học: Khi cơ thể hoặc não bộ có sự thay đổi sẽ khiến người bệnh xuất hiện những ám ảnh và bắt đầu có những hành động cưỡng chế vô nghĩa.
• Yếu tố môi trường: Một số nghiên cứu cho rằng, OCD có thể được hình thành từ những thói quen được thực hiện trong thời gian dài. 
• Yếu tố di truyền: Cũng có những nghiên cứu chỉ ra rằng, hội chứng OCD có thể do di truyền, bệnh đã từng xuất hiện ở một người thân trong gia đình. 
• Căng thẳng và áp lực: Khi có sự tác động gây căng thẳng và áp lực có thể kích thích khiến bệnh trở nặng hơn. 
• Chấn thương hoặc tổn thương: Theo nhiều nghiên cứu chỉ cho thấy, khi trải qua những chấn thương ở não, hoặc có tuổi thơ bị tổn thương hay gặp các các sự kiện gây áp lực có thể kích hoạt hội chứng OCD. 
• Các yếu tố khác: Nếu xuất hiện những suy nghĩ theo tính chất hoang tưởng thì có thể do thiếu hụt Serotonin - chất hóa học trong não bộ. Ngoài ra, người bị nhiễm liên cầu khuẩn nhóm A hoặc tán huyết beta có tỷ lệ mắc OCD cao hơn bình thường. 

Bệnh có thể hình thành từ những thói quen lặp đi lặp lại trong thời gian dài

Những triệu chứng thường gặp khi mắc OCD

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế OCD thường không được nhiều người quan tâm và bỏ qua đến khi bệnh trở nên trầm trọng mới can thiệp điều trị. Có khá nhiều dấu hiệu liên quan đến hành vi, suy nghĩ để nhận biết mắc OCD. Các triệu chứng sẽ xuất hiện với tần suất thường xuyên mà không do yếu tố tác động nào khác. 

Ám ảnh cưỡng chế

Một số ám ảnh cưỡng chế thường gặp khi mắc OCD bao gồm: 

• Sợ bản thân sẽ làm hại người khác hoặc làm điều xấu hổ. 
• Quan tâm thái quá một vấn đề nào đó như chất bẩn, vi khuẩn, chất thải,... 
• Cảm thấy có trách nhiệm với những việc không liên quan đến bản thân. 
• Lo lắng quá mức về một căn bệnh, môi trường,... 

Những hành vi cưỡng chế

Ám ảnh cưỡng chế có thể gây ra những hành vi cưỡng chế tương ứng, cụ thể như: 

• Rửa tay, tắm rửa, lau dọn vệ sinh quá mức. 
• Sắp xếp quần áo, giày dép, bát đĩa theo thứ tự nhất định. 
• Thức dậy vào ban đêm nhiều lần để kiểm tra đã khóa cửa nhà, đóng cửa sổ,.... hay chưa. 

Xem thêm:

• Rối loạn tăng động giảm chú ý: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị
  
• Những dấu hiệu rối loạn tăng động giảm chú ý ở người lớn
  

Phương pháp chẩn đoán rối loạn ám ảnh cưỡng chế

Quy trình chẩn đoán hội chứng OCD thường dựa vào nhiều bước khác nhau để có kết luận chính xác nhất. Một số phương pháp chẩn đoán được áp dụng như: 

• Khám lâm sàng: Bác sĩ tâm lý sẽ hỏi một số câu hỏi liên quan đến triệu chứng, cảm nhận của người bệnh để thu thập những thông tin cần thiết. 
• Đánh giá các triệu chứng: Bác sĩ tâm lý sẽ phân tích và đánh giá mức độ ám ảnh và những hành vi cưỡng chế để nắm được tình trạng và mức độ bệnh. 
• Tiêu chuẩn chẩn đoán: Đánh giá OCD được dựa theo các tiêu chí chẩn đoán từ hệ thống chẩn đoán và thống kê rối loạn tâm thần (DSM-5). 
• Loại trừ các nguyên nhân khác: Có nhiều triệu chứng của OCD tương tự với một số chứng rối loạn khác như rối loạn tâm thần, rối loạn lo âu,... nên cần phải xác định để loại trừ nguyên nhân khác. 
• Đánh giá toàn diện: Bên cạnh các xét nghiệm và bài đánh giá tâm lý chuyên sâu để xác định tình trạng, bác sĩ có thể đánh giá bệnh dựa theo biểu hiện tâm lý và hành động của người bệnh. 

Thăm khám lâm sàng và đánh giá với bác sĩ tâm lý

Phương pháp điều trị OCD 

Người bệnh rối loạn ám ảnh cưỡng chế có thể có biểu hiện triệu chứng ở mức độ khác nhau. Hơn nữa, người mắc bệnh bị ảnh hưởng lớn đến đời sống hoặc có nguy cơ đe dọa như ý định tự tử, tự làm hại bản thân,... do đó cần thăm khám bác sĩ càng sớm càng tốt. 

Việc điều trị để cải thiện chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế giúp người bệnh nhanh chóng hòa nhập và có cuộc sống bình thường. Một số phương pháp điều trị OCD thường được chỉ định như:

Điều trị bằng thuốc

Khi mắc hội chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế, các bác sĩ sẽ kê đơn thuốc để điều trị bệnh. Mặc dù thuốc không thể loại bỏ hoàn toàn các triệu chứng nhưng có thể hỗ trợ kiểm soát để cải thiện một phần tình hình bệnh. 

Liệu pháp tư vấn tâm lý

Liệu pháp tâm lý giúp cải thiện suy nghĩ và hành vi của bệnh, phương pháp này đáp ứng tốt hiệu quả điều trị khi thuốc đặc trị chưa phát huy hiệu quả. Có hai liệu pháp thường được áp dụng gồm:

• Liệu pháp hành vi: Liệu pháp này giúp người bệnh bộc lộ toàn bộ để giải tỏa hoặc giúp người bệnh không còn thực hiện các hành vi cưỡng chế để ngăn chặn luồng suy nghĩ ám ảnh. 
• Liệu pháp nhận thức: Hỗ trợ người bệnh tiến hành đánh giá lại nhận thức, suy nghĩ để cải thiện tình trạng bệnh. 

Liệu pháp tâm lý giúp người bệnh cải thiện hành vi, suy nghĩ

Các biện pháp khác

Bên cạnh hai phương pháp điều trị trên, để cải thiện chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế, người bệnh có thể tự thực hiện các biện pháp khác tại nhà. Bao gồm: 

• Tâm sự, chia sẻ với người thân hoặc người mình tin tưởng để giải tỏa. 
• Ghi chép lại hành động, lối suy nghĩ ám ảnh của bản thân để đánh giá đúng sai và hạn chế thực hiện cách hành vi cưỡng chế. 
• Nghỉ ngơi đúng giờ và đầy đủ. 
• Tham gia các hoạt động thể chất yêu thích để hòa nhập hơn. 
• Xây dựng chế độ dinh dưỡng cân đối, khoa học và luyện tập thể dục thể thao mỗi ngày. 
• Có thể thực hiện các hoạt động yêu thích như ca hát, múa, vẽ, nhảy,... để giảm bớt căng thẳng và lo âu. 

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế có thể phòng ngừa không?

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế không thể hoàn toàn phòng ngừa được vì nó có liên quan đến yếu tố di truyền, sinh học và môi trường. Tuy nhiên, có một số biện pháp có thể giúp giảm nguy cơ khởi phát hoặc làm giảm mức độ nghiêm trọng của OCD, chẳng hạn như:

• Quản lý căng thẳng: Một số hoạt động như thiền, yoga, thể dục thể thao, hít thở sâu,... có thể kiểm soát căng thẳng giúp hạn chế làm trầm trọng thêm OCD. 
• Giữ tinh thần thoải mái: Học cách xử lý lo âu và những suy nghĩ tiêu cực một cách lành mạnh giúp giảm nguy cơ OCD tiến triển. 
• Phát hiện sớm và điều trị kịp thời: Nếu có dấu hiệu của bệnh, cần can thiệp sớm bằng cách thăm khám với bác sĩ tâm lý để kiểm soát triệu chứng. 
• Xây dựng lối sống lành mạnh: Ngủ đủ giấc, ăn uống cân bằng và duy trì hoạt động tích cực có thể cải thiện sức khỏe tâm thần và giảm nguy cơ mắc OCD.
• Hạn chế tình trạng căng thẳng, áp lực kéo dài: Môi trường sống và làm việc áp lực cao có thể gia tăng nguy cơ mắc bệnh nên tạo môi trường lành mạnh rất quan trọng. 

Thiền định có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh nhờ kiểm soát căng thẳng

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) có thể dễ dàng nhận ra nếu chú ý quan sát các hành vi của người bệnh. Chính vì vậy, nếu phát hiện mắc bệnh cần thăm khám và can thiệp điều trị để hạn chế ảnh hưởng đến cuộc sống. 

Qua bài viết này của Bệnh viện Đa khoa Phương Đông, hy vọng đã cung cấp những thông tin hữu ích về rối loạn ám ảnh cưỡng chế. Nếu nghi ngờ bản thân mắc bệnh, Quý khách có thể liên hệ Bệnh viện Đa khoa Phương Đông qua Hotline 1900 1806 hoặc Đặt lịch khám để được tư vấn và hỗ trợ nhanh chóng.