Rối loạn lưỡng cực 1: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Rối loạn lưỡng cực 1 là gì?

Rối loạn lưỡng cực 1 là một dạng rối loạn tâm thần nghiêm trọng nhất của giai đoạn hưng cảm có thể gây ra nhiều biến động về tâm trạng, cảm xúc và hành vi của người bệnh. Có thể có nhiều người đã nghe qua về thuật ngũ “rối loạn hưng - trầm cảm” hoặc “trầm cảm hưng cảm”, đây là tên gọi cũ của tình trạng này. 

Nếu người bệnh mắc chứng rối loạn lưỡng cực 1, họ có thể trải qua ít nhất một giai đoạn hưng cảm kéo dài (khoảng 1 tuần trở lên). Trạng thái hưng cảm được biểu hiện qua tâm trạng hưng phấn hoặc cáu kỉnh quá mức, kèm theo mức năng lượng cao bất thường, không kiểm soát được hành vi. 

Phần lớn người mắc chứng rối loạn lưỡng cực sau khi trải qua giai đoạn hưng cảm sẽ đến giai đoạn trầm cảm. Người bệnh có thể thay đổi cảm xúc liên tục giữa hai cảm xúc giữa trạng thái hưng cảm và trầm cảm. Mặc dù vậy, cũng có khoảng thời gian các triệu chứng không gây ảnh hưởng đến cuộc sống. 

Rối loạn lưỡng cực 1 là một dạng rối loạn tâm thần nghiêm trọng trong giai đoạn hưng cảm

Nguyên nhân gây ra tình trạng rối loạn lưỡng cực 1

Hiện nay, các nhà nghiên cứu chưa xác định được nguyên nhân chính xác gây ra tình trạng rối loạn lưỡng cực 1 nhưng cũng nhiều khả năng do kết hợp nhiều yếu tố khác nhau. 

• Di truyền: Không có kiểu gen lưỡng cực gây ra bệnh, tuy nhiên, bạn có khả năng mắc bệnh cao hơn nếu trong gia đình có người mắc bệnh. 
• Các yếu tố môi trường: Các tác động của môi trường sống và trải nghiệm cuộc sống có thể góp phần vào khởi phát rối loạn lưỡng cực. Mặc dù vậy, nguyên nhân này cần thêm có nhiều nghiên cứu khác để hiểu rõ hơn về mối quan hệ giữa các yếu tố môi trường. 

Một số yếu tố nguy cơ khác: 

• Có những sang chấn thời thơ ấu như bị bỏ rơi, lạm dụng hoặc gia đình có mâu thuẫn. 
• Các sự kiện gây ra tình trạng căng thẳng như mất đi người thân. 
• Lạm dụng chất kích thích như ma túy, rượu. 
• Người mắc các rối loạn tâm thần khác như trầm cảm, lo âu hoặc rối loạn tăng động giảm chú ý. 

Hiện nay, có khoảng 2.8% người trưởng thành được chẩn đoán mắc bệnh rối loạn lưỡng cực mỗi năm. Ngoài ra, có khoảng 4,4% người bệnh có thể trải qua trong một thời điểm nào đó trong đời. 

Rối loạn lưỡng cực thường được chẩn đoán nhiều nhất ở người trẻ trưởng thành, đặc biệt trong độ tuổi từ 18- 29. Thông thường, tỷ lệ mắc bệnh giữa nam giới và nữ giới là tương đương nhau. 

Những sang chấn thời thơ ấu có thể là yếu tố nguy cơ gây bệnh

Xem thêm:

• Rối loạn lưỡng cực 2: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị
  

Những triệu chứng thường gặp của người bệnh

Nếu mắc rối loạn lưỡng cực 1, người bệnh sẽ có những thời điểm cảm xúc trở nên mãnh liệt quá mức. Trong giai đoạn rối loạn cảm xúc, người bệnh sẽ có những cảm xúc, hành vi và thói quen khác những ngày thường, trở nên tràn đầy năng lượng, không buồn ngủ,... 

Người bệnh thường không nhận ra những thay đổi của bản thân hoặc hoặc gây ra những cảm xúc tiêu cực ảnh hưởng đến bản thân và người thân. Các giai đoạn của rối loạn cảm xúc có thể diễn ra cả ngày, đôi khi kéo dài hàng tuần, hàng tháng. 

Giai đoạn hưng cảm

Trong giai đoạn hưng cảm, người bệnh thường có một số triệu chứng như:

• Thay đổi ý tưởng, quyết định rất nhanh. 
• Nói nhanh, nói nhiều, có giọng điệu lớn hơn bình thường. 
• Tràn đầy năng lượng. 
• Giảm nhu cầu ăn uống, nghỉ ngơi. 
• Tự tin quá mức.
• Ham muốn tình dục tăng cam. 
• Lạm dụng chất kích thích.

Người bệnh có thể khó khăn phân biệt thực tế trong giai đoạn hưng cảm, dẫn đến các triệu chứng loạn thần như: 

• Có cảm giác có người mưu hại mình
• Nghe thấy giọng nói không có thực
• Nhìn thấy ảo ảnh, những thứ không có thật. 
• Tin rặng bản thân có thể đạt được những điều phi thực tế. 
• Cảm giác bản thân có quyền năng, năng lượng siêu nhiên. 

Người bệnh nếu không được can thiệp điều trị, chứng hưng cảm có thể kéo dài từ vài ngày đến vài tuần hoặc vài tháng. Sau đó, người bệnh sẽ xuất hiện giai đoạn trầm cảm ngay sau đó hoặc không xảy ra trong nhiều tuần hoặc nhiều tháng. Hơn nữa, không phải bất kỳ ai mắc rối loạn lưỡng cực 1 đều trải qua giai đoạn trầm cảm. 

Người bệnh trong giai đoạn hưng cảm thường có nhiều năng lượng

Triệu chứng của giai đoạn trầm cảm

Nếu người bệnh trải qua giai đoạn trầm cảm, các triệu chứng sẽ giống như trầm cảm nặng, bao gồm: 

• Cảm thấy buồn bã, chán nản
• Mất năng lượng, cảm thấy mệt mỏi
• Bồn chồn hoặc không thể thư giãn
• Ngủ quá nhiều hoặc bị mất ngủ
• Khó tập trung, suy nghĩ kém linh hoạt. 

Hầu hết người bệnh đều có khoảng thời gian dài giữa các giai đoạn mà không có triệu chứng hưng cảm hay trầm cảm. Tuy nhiên, thời gian giữa các giai đoạn này có thể khác nhau ở mỗi người. Một số dạng đặc biệt bao gồm:

• Chu kỳ nhanh: Xuất hiện ≥4 lần các giai đoạn hưng cảm hoặc trầm cảm trong một năm. 
• Đặc điểm hỗn hợp: Có đồng các triệu chứng của cả hưng cảm và trầm cảm trong một giai đoạn. 

Phương pháp chẩn đoán và điều trị bệnh

Khi người bệnh xuất hiện các dấu hiệu như trên, cần đến bệnh viện có chuyên khoa tâm lý để thăm khám với các chuyên gia. Dựa vào kết quả, bác sĩ sẽ đưa ra phương pháp điều trị phù hợp theo tình trạng bệnh của người bệnh. 

Phương pháp chẩn đoán bệnh

Hiện nay, không có bất kỳ xét nghiệm đơn lẻ nào có thể chẩn đoán chính xác rối loạn lưỡng cực 1. Bác sĩ sẽ dựa vào đánh giá tình trạng bằng cách trao đổi về tâm trạng, mức năng lượng và hành vi của người bệnh. Đồng thời, chuyên gia tâm lý có thể hỏi về giai đoạn hưng cảm và trầm cảm của người bệnh đã trải qua. 

Một số phương pháp chẩn đoán bệnh thường được ứng dụng bao gồm: 

• Khám sức khỏe tổng quát: Bác sĩ sẽ loại trừ các nguyên khác có thể gây ra rối loạn cảm xúc. Ngoài ra, khai thác thêm về tiền sử bệnh lý, kiểm tra sức khỏe và chỉ định xét nghiệm máu. 
• Đánh giá sức khỏe tâm thần: Bác sĩ sẽ đặt ra hàng loạt các câu hỏi về cảm xúc, suy nghĩ và hành vi của người bệnh chẳng hạn những khó khăn trong cuộc sống, duy trì công việc và các mối quan hệ,... 
• Yêu cầu người bệnh theo dõi tâm trạng: Ghi lại mức năng lượng, thói quen ngủ, cảm xúc hàng ngày,... Người bệnh cũng nên ghi chú những yếu tố có thể kích hoạt triệu chứng và mang theo khi đi khám. 
• Trao đổi với người thân và bạn bè: Nếu người bệnh đồng ý, bác sĩ có thể hỏi thêm ý kiến từ những thần thiết về hành vi, cảm xúc của người bệnh nhằm bổ sung thông tin nếu gặp khó khăn trong việc nhận biết các giai đoạn rối loạn cảm xúc. 

Bác sĩ sẽ thăm khám và đánh giá sức khỏe tâm thần

Phương pháp điều trị bệnh

Thuốc có thể giúp người bệnh kiểm soát và ngăn ngừa các cơn hưng cảm. Thông thường, người bệnh cần kết hợp sử dụng thuốc ổn định tâm trạng và thuốc chống loạn thần. Một số trường hợp khác, bác sĩ có thể kê đơn thuốc chống trầm cảm hoặc thuốc an thần. 

• Thuốc ổn định tâm trạng: Giúp kiểm soát các giai đoạn hưng cảm và hưng cảm nhẹ, bao gồm Lithium (Eskalith, Lithobid), Valproate (Depakote), carbamazepine (Tegretol) và lamotrigine (Lamictal),...
• Thuốc chống loạn thần: Được sử dụng để ngăn ngừa hoặc điều trị các giai đoạn hưng cảm. Một số loại thường được kê đơn như Aripiprazole (Abilify), asenapine (Saphris), clozapine (Clozaril), olanzapine (Zyprexa),...
• Thuốc chống trầm cảm: Bác sĩ có thể kê thuốc chống trầm cảm để kiểm soát triệu chứng trầm cảm. Tuy nhiên, dùng riêng thuốc chống trầm cảm có thể kích hoạt giai đoạn hưng cảm, vì vậy bác sĩ thường chỉ kê khi kết hợp với thuốc ổn định tâm trạng hoặc thuốc chống loạn thần.

Phương pháp điều trị không sử dụng thuốc

Sử dụng thuốc là cách giúp đem lại hiệu quả nhất để ngăn ngừa các giai đoạn rối loạn cảm xúc trong tương lai. Mặc dù vậy, một số phương pháp điều trị khác cũng góp phần giúp người bệnh cải thiện tình trạng:

• Liệu pháp tâm lý: Các phương pháp trị liệu phổ biến trong điều trị rối loạn lưỡng cực gồm liệu pháp nhận thức - hành vi, liệu pháp nhịp sinh học xác hội và liệu pháp tập trung vào gia đình. 
• Liệu pháp sốc điện (ECT): Đây là phương pháp điều trị an toàn và đem lại hiệu quả đối với cả triệu chứng hưng phấn và trầm cảm. ECT thường được áp dụng với trường hợp rối loạn lưỡng cực 1 nặng, thuốc không đem lại hiệu quả hoặc cần kiểm soát triệu chứng nhanh chóng. 

Liệu pháp tâm lý giúp người bệnh nhanh chóng cải thiện tình trạng bệnh

Hiện nay, nguyên nhân gây ra rối loạn lưỡng cực 1 vẫn chưa được xác định rõ nên cũng chưa có biện pháp phòng ngừa được bệnh hoàn toàn. Tuy nhiên, nếu được chẩn đoán, người bệnh có thể thực hiện các biện pháp để giảm nguy cơ xuất hiện các giai đoạn hưng cảm hoặc trầm cảm trong tương lai. 

Qua bài viết này của Bệnh viện Đa khoa Phương Đông, hy vọng đã cung cấp những thông tin hữu ích về rối loạn lưỡng cực 1. Nếu có bất kỳ dấu hiệu nào của bệnh cần thăm khám tại các bệnh viện, cơ sở y tế có chuyên khoa tâm lý để được chuyên gia thăm khám và có phương pháp điều trị phù hợp. 

Quý khách có thể liên hệ Bệnh viện Đa khoa Phương Đông để thăm khám các bệnh tâm lý, trong đó có rối loạn lưỡng cực 1 qua Hotline 1900 1806 hoặc Đặt lịch khám để được nhân viên tư vấn và hỗ trợ nhanh chóng.