Rối loạn lưỡng cực: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Rối loạn lưỡng cực là gì?

Rối loạn lưỡng cực là bệnh lý rối loạn tâm thần được biểu hiện bằng những thay đổi tâm trạng thất thường. Người bệnh có thể rơi vào trạng thái quá khích, tăng động những ngay sau đó lại rơi vào trạng thái trầm cảm. Rối loạn lưỡng cực còn được gọi là rối loạn hưng - trầm cảm. Bệnh nhân thường có tâm lý bất ổn, tâm trạng lên - xuống thất thường, có thể xuất hiện một vài lần trong tuần hoặc trong năm. 

Rối loạn lưỡng cực có biểu hiện đặc trưng là các cơn, giai đoạn bệnh lần lượt thay thế nhau theo chu kỳ hưng cảm - trầm cảm. Các rối loạn gây ra những thay đổi bất thường về tâm trạng, năng lượng, mức độ hoạt động, khả năng thực hiện công việc hàng ngày,... 

Rối loạn cảm xúc lưỡng cực thường bắt đầu ở độ tuổi thanh thiếu niên, từ 20 đến 30 tuổi. Tỷ lệ hiện mắc suốt đời là khoảng 4%.

Rối loạn lưỡng cực là một bệnh lý rối loạn tâm thần

Nguyên nhân gây ra tình trạng rối loạn lưỡng cực

Rối loạn lưỡng cực là tình trạng rối loạn sức khỏe tâm thần khá phổ biến nhưng đến nay vẫn chưa xác định được nguyên nhân chính xác gây ra bệnh. Tuy nhiên, có một số nguyên nhân được cho là có thể gây ra bệnh bao gồm: 

Yếu tố di truyền và sinh lý

Di truyền và sinh lý có thể là nguyên nhân gây ra tình trạng rối loạn lưỡng cực, cụ thể: 

• Có những thân mắc chứng rối loạn lưỡng cực loại II có nguy cơ mắc bệnh cao. 
• Các yếu tố di truyền ảnh hưởng đến độ tuổi khởi phát của rối loạn lưỡng cực. 
• Có nghiên cứu chỉ ra rằng mất cân bằng trong chất dẫn truyền thần kinh hoặc hormone ảnh hưởng đến não có thể gây rối loạn. 

Các yếu tố môi trường

Các biến cố trong đời sống và môi trường có thể là khởi đầu cho cơn rối loạn khí sắc đầu tiên. Cơn stress kéo dài kèm với cơn rối loạn đầu tiên có thể gây ra những biến đổi lâu dài của não bộ, ảnh hưởng đến chất dẫn truyền thần kinh và các tế bào thần kinh. 

Stress kéo dài có thể là một trong những yếu tố gây bệnh

Các yếu tố khác

Một số hoàn cảnh hoặc tình huống căng thẳng có thể gây gia tăng nguy cơ mắc rối loạn lưỡng cực, ví dụ như: 

• Các tác động từ cuộc sống, gia đình như: Đổ vỡ một mối quan hệ, mất đi người thân trong gia đình, bị làm dụng thể chất, tình cảm,... 
• Mắc các bệnh lý thực thể. 
• Rối loạn giấc ngủ
• …

Một số triệu chứng của rối loạn lưỡng cực

Dấu hiệu nhận biết bệnh rối loạn lưỡng cực có khá nhiều điểm tương đồng với các bệnh tâm lý khác. Chính vì vậy, truy tìm triệu chứng để phân biệt rối loạn lưỡng cực và trầm cảm, đặc biệt là trầm cảm của rối loạn lưỡng cực là điều cần thiết. Tình trạng rối loạn lưỡng cực được chia thành 2 giai đoạn khác nhau là hưng cảm và trầm cảm, biểu hiện của mỗi giai đoạn có sự khác nhau. 

Triệu chứng giai đoạn hưng cảm

Người bệnh có thể cảm thấy phấn khích, bốc đồng, hưng cảm và tràn đầy năng lượng, một số triệu chứng đặc trưng của giai đoạn này bao gồm:

• Tăng động, thừa năng lượng, không buồn ngủ, ngủ ít. 
• Hứng thú nói chuyện, nói nhiều, nói nhanh. 
• Suy nghĩ lạc quan, đơn giản, đưa ra nhiều quyết định. 

Người bệnh cảm thấy vui vẻ, tinh thần phấn khởi, thoải mái, không thấy mệt mỏi, cảm thấy mọi điều đều tốt đẹp, vui vẻ. Lúc này, người bệnh thường đánh giá cao, cảm thấy bản thân có tài năng, có thể vượt qua mọi khó khăn, đưa ra nhiều kế hoạch và tin tưởng vào bản thân thành công. 

Về cảm xúc, có sự gia tăng cảm xúc, trêu chọc những người xung quanh, cảm xúc dễ bị tác động, đang vui vẻ có thể trở nên giận dữ, kích động nhất thời do yếu tố bên ngoài không đáng kể. 

Nhịp độ tư duy tăng thể hiện qua sự xuất hiện liên tục và nhanh các ý tưởng. Người bệnh nói nhiều, nói liên tục. Các câu nói thường không hoàn chỉnh vì thiếu tập trung, đôi khi nói không thành câu thể hiện sự xuất hiện nhanh chóng của ý tưởng đến nỗi họ không bắt kịp.

Người bệnh có thể xuất hiện tình trạng thừa năng lượng ở giai đoạn này

Các triệu chứng của giai đoạn trầm cảm

Ngược lại với giai đoạn hưng cảm, ở giai đoạn trầm cảm, người bệnh sẽ có những suy nghĩ, cảm xúc tiêu cực như: 

• Cảm thấy buồn bã vô cớ, không có gì khiến họ vui lên được. 
• Người bệnh có xu hướng đánh giá thấp bản thân, cảm thấy có lỗi. 
• Luôn có cái nhìn ảm đạm về cuộc sống. 
• Cảm thấy đau khổ, tội lỗi, bế tắc không lối thoát. 
• Mất năng lượng, giảm nhiệt huyết trong công việc, cơ thể suy nhược. 
• Thay đổi chế độ ăn, chán ăn, bỏ ăn, khẩu vị giảm. 
• Thay đổi giấc ngủ, khó vào giấc, ngủ hay bị tỉnh giấc ngang. 
• Hoạt động tình dục giảm, kinh nguyệt ở nữ có thể không đều hoặc mất. 

Đàn ông và phụ nữ được chẩn đoán rối loạn lưỡng cực với tỷ lệ gần như bằng nhau. Tuy nhiên, các triệu chứng chính của bệnh có thể có sự khác biệt giữa hai giới tính. Nam có thể thường xuyên có các cơn hưng cảm, trong khi đó nữ có thể nhiều cơn trầm cảm. nam giới bị rối loạn lưỡng cực trong giai đoạn hưng cảm có thể lạm dụng chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá, ma túy,... 

Nam giới bị rối loạn lưỡng cực ít tự mình đi khám bệnh hơn phụ nữ, vì vậy tỷ lệ nam giới chết bằng tự tử cao hơn phụ nữ. 

Xem thêm:

• Những dấu hiệu rối loạn tăng động giảm chú ý ở người lớn
  
• Rối loạn tăng động giảm chú ý: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị
  

Phương pháp chẩn đoán và điều trị rối loạn lưỡng cực

Phương pháp chẩn đoán bệnh

Chẩn đoán rối loạn lưỡng cực được dựa trên việc xác định các triệu chứng của chứng hưng cảm hoặc hưng cảm nhẹ. Tuy nhiên, bệnh khá dễ nhầm lẫn với các bệnh tâm lý khác nên người bệnh cần thăm khám tại cơ sở y tế có chuyên khoa tâm lý để được chẩn đoán chính xác nhất. 

Để chẩn đoán chính xác, bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra triệu chứng bệnh qua trò chuyện lâm sàng, các bài trắc nghiệm, kết hợp khai thác bệnh sử hoặc thông tin từ người bệnh hoặc người thân. Ngoài ra, bác sĩ loại trừ rối loạn do sử dụng chất kích thích thần kinh. 

• Tiền sử bệnh: Người bệnh sẽ được kiểm tra xem có sự xuất hiện của các triệu chứng mệt mỏi, cảm giác buồn ngủ hoặc rối loạn vận động không. Xác định các triệu chứng của bệnh trong giai đoạn hưng cảm hoặc trầm cảm. 
• Khám lâm sàng: Đánh giá trạng thái tâm thần của người bệnh dựa trên cuộc trò chuyện, suy nghĩ, cảm xúc và thói quen; Xây biểu đồ tâm trạng bằng các ghi lại tâm trạng mỗi ngày,... 
• Chẩn đoán với trẻ em: Rối loạn lưỡng cực ở trẻ khá hiếm gặp, thường được chẩn đoán khi trẻ lớn hơn và thanh thiếu niên. Trẻ cũng có biểu hiện thay đổi tâm tặng từ hưng cảm đến trầm cảm tương tự người lớn. 

Thăm khám và tiến hành đánh giá với bác sĩ chuyên khoa

Phương pháp điều trị bệnh

Điều trị rối loạn lưỡng cực cần áp dụng nhiều phương pháp khác nhau, phổ biến nhất là ổn định khí sắc. Người bệnh sẽ được chỉ định sử dụng thuốc chống trầm cảm và tâm lý trị liệu. Các loại thuốc dùng điều trị rối loạn lưỡng cực thường được xếp vào 2 nhóm chính. 

• Thuốc ổn định khí sắc: Thuốc ổn định khí sắc, thuốc chống loạn thần, thuốc chống trầm cảm. 
• Tâm lý trị liệu: Phương pháp này cần được thực hiện theo cá nhân hóa, bác sĩ có thể chọn đơn trị liệu hoặc đa trị liệu tùy thuộc vào tính trạng của người bệnh. Tâm lý triệu liệu phối hợp với điều trị bằng thuốc xuyên suốt quá trình giúp người bệnh hiểu hơn về bản thân, điều chỉnh cảm xúc và hành vi giúp kiểm soát tâm trạng tốt. 

Biện pháp phòng ngừa rối loạn lưỡng cực

Hiện nay, vẫn chưa có biện pháp ngăn ngừa chứng rối loạn lưỡng cực hiệu quả. Tuy nhiên, việc phát hiện và điều trị sớm khi bắt đầu có dấu hiệu có thể ngăn ngừa bệnh và các  bệnh lý tâm thần khác trở nên tồi tệ hơn. 

Nếu được chẩn đoán mắc chứng rối loạn lưỡng cực, một số chiến lược có thể giúp ngăn ngừa các triệu chứng nhỏ trở thành giai đoạn hưng cảm hoặc trầm cảm toàn diện. Cụ thể như:

• Xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học, cân bằng, đầy chất dinh dưỡng. 
• Tập thể dục đều đặn để cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần. 
• Xây dựng các mối quan hệ lành mạnh. 
• Tăng cường tiếp xúc, trò chuyện với mọi người, tham gia các hoạt động xã hội hoặc hoạt động yêu thích (đi du lịch, hội họa, nhảy,...) 
• Ngủ đủ giấc, đúng giờ. 
• Không sử dụng các chất kích thích. 

Xây dựng lối sống khoa học, lành mạnh giúp hạn chế nguy cơ mắc bệnh

Rối loạn lưỡng cực là một dạng của bệnh lý tâm thần, đặc trưng bởi sự thay đổi đột ngột giữa cảm xúc hưng phấn và trầm cảm. Người bệnh sẽ trải qua các giai đoạn của bệnh, lúc tâm trạng vui vẻ, tràn đầy năng lượng, lúc u sầu, trầm cảm. Việc thay đổi cảm xúc có thể ảnh hưởng đến cuộc sống, công việc và các mối quan hệ xung quanh. 

Qua bài viết này của Bệnh viện Đa khoa Phương Đông, hy vọng đã cung cấp những thông tin hữu ích về rối loạn lưỡng cực. Nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu nào nghi ngờ mắc bệnh, cần thăm khám với chuyên gia tâm lý để có phương pháp điều trị phù hợp nhất. 

Nếu Quý khách có nhu cầu thăm khám các bệnh lý về tâm lý, trong đó có rối loạn lưỡng cực có thể liên hệ Bệnh viện Đa khoa Phương Đông qua Hotline 1900 1806 hoặc Đặt lịch khám để được nhân viên tư vấn và hỗ trợ nhanh chóng nhất.