Sự xâm nhập âm thầm của ấu trùng sán dây chó không chỉ đe dọa đến sức khỏe mà còn gây ra nhiều biến chứng khó lường nếu không phát hiện kịp thời. Vậy sán dây chó lây sang người bằng những con đường nào? Làm sao để nhận biết sớm các triệu chứng cảnh báo? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn làm rõ những thông tin quan trọng không thể bỏ qua.
Sán dây chó (tiếng Anh: Echinococcus granulosus), là một loại ký sinh trùng thuộc họ Taeniidae, có vòng đời phức tạp bao gồm hai vật chủ chính: chó (hoặc động vật họ chó như sói, cáo) là vật chủ chính, và các loài động vật ăn cỏ như cừu, dê, bò và cả người là vật chủ trung gian. Loài sán này là tác nhân gây bệnh ấu trùng sán dây chó (hay còn gọi là bệnh nang sán Echinococcus) ở người – một căn bệnh truyền nhiễm có thể gây tổn thương nghiêm trọng cho gan, phổi và các cơ quan khác.
Echinococcus granulosus trưởng thành có chứa trứng
Đặc điểm nổi bật của sán dây chó là kích thước nhỏ ở thể trưởng thành (chỉ dài từ 2 – 7 mm), nhưng khi phát triển thành nang trong cơ thể vật chủ trung gian, chúng có thể tạo nên các nang chứa hàng trăm đầu sán bên trong, ảnh hưởng lớn đến chức năng cơ quan bị xâm lấn. Người bị nhiễm bệnh thường là do nuốt phải trứng sán có trong phân chó thông qua thực phẩm, nước uống hoặc tiếp xúc trực tiếp với chó nhiễm bệnh.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), bệnh do sán dây chó gây ra nằm trong nhóm bệnh "bị lãng quên" (neglected tropical diseases - NTDs), chủ yếu xuất hiện ở các khu vực chăn nuôi gia súc với điều kiện vệ sinh kém, như Nam Mỹ, Bắc Phi, Trung Đông, châu Á và một số vùng nông thôn tại Việt Nam. Bệnh tiến triển âm thầm và có thể kéo dài hàng năm, thậm chí hàng thập kỷ trước khi xuất hiện triệu chứng, khiến việc phát hiện và kiểm soát trở nên khó khăn.
Chu kỳ phát triển của sán dải chó
Câu trả lời là CÓ. Nhiễm sán dây chó là một bệnh ký sinh trùng có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Dưới đây là những nguy hiểm tiềm ẩn khi bị nhiễm sán dây chó:
Sau khi xâm nhập vào cơ thể, trứng sán nở ra ấu trùng và di chuyển đến gan, phổi, não, xương, lách hoặc các cơ quan khác qua đường máu, nơi chúng hình thành nang sán chứa dịch. Nang có thể phát triển trong nhiều năm và gây tổn thương nghiêm trọng. Theo WHO, gan là cơ quan bị ảnh hưởng phổ biến nhất (chiếm khoảng 70%), sau đó là phổi (khoảng 20%).
Khi nang sán lớn dần, nó có thể chèn ép cơ học lên các mô và cơ quan xung quanh. Ví dụ:
Vỡ nang sán có thể xảy ra tự nhiên hoặc sau chấn thương. Nang vỡ sẽ giải phóng dịch nang chứa kháng nguyên mạnh, gây phản ứng dị ứng nghiêm trọng, sốc phản vệ và có thể dẫn đến tử vong nếu không xử lý cấp cứu kịp thời.
Việc hiểu rõ các con đường lây nhiễm giúp phòng tránh hiệu quả căn bệnh ký sinh trùng nguy hiểm này.
Con người bị nhiễm sán dây chó chủ yếu qua đường tiêu hóa, khi vô tình nuốt phải trứng sán có trong phân chó nhiễm bệnh. Những trứng sán này rất nhỏ, không thể nhìn thấy bằng mắt thường và có thể tồn tại trong môi trường, đặc biệt là đất, cát, rau sống, nước uống hoặc các vật dụng có nhiễm phân chó. Khi người chạm tay vào các bề mặt này rồi đưa lên miệng hoặc ăn uống mà không rửa tay sạch, trứng sán sẽ vào cơ thể, phát triển thành nang sán ở các cơ quan nội tạng như gan, phổi, não...
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), người có nguy cơ cao là trẻ nhỏ chơi đùa với chó bị nhiễm mà không rửa tay trước khi ăn, hoặc người sống trong vùng có tỷ lệ chó nhiễm sán cao.
Ngoài tiếp xúc trực tiếp với chó hoặc phân chó, người cũng có thể nhiễm sán dây chó qua thực phẩm bị ô nhiễm, đặc biệt là rau sống hoặc nước chưa qua xử lý. Trứng sán có thể tồn tại trên bề mặt rau, củ quả được trồng ở nơi có phân chó hoặc tưới bằng nguồn nước nhiễm bẩn. Nếu không rửa sạch hoặc nấu chín kỹ, người ăn phải các thực phẩm này có thể bị nhiễm bệnh.
Rau không được chế biến kỹ và sạch sẽ trở thành nguồn lây nhiễm sán cho con người
Một vài nghiên cứu đã chỉ ra rằng, rau sống là một nguồn lây nhiễm không thể bỏ qua trong các ổ dịch liên quan đến sán dây chó, đặc biệt ở các khu vực chăn nuôi gia súc gần nơi sinh sống của người dân.
Sán dây chó không lây truyền trực tiếp từ người sang người vì sán chó là loài đặc trưng gây bệnh ở loài chó. Trứng sán chỉ phát triển khi vào cơ thể người qua đường tiêu hóa, nên tiếp xúc thông thường với người bị bệnh không gây lây lan. Bên cạnh đó, sán cho không thể di chuyển qua đường máu hay qua sữa mẹ nên không thể lây truyền từ mẹ sang con.
Khi bị nhiễm sán dây chó, người bệnh thường không có triệu chứng rõ ràng hoặc bị rối loạn tiêu hoá nhẹ.
Đến giai đoạn bệnh ở mức độ trung bình, sẽ xuất hiện dấu hiệu mệt mỏi, nhức đầu, tiêu chảy, dị ứng, đau thượng vị, chán ăn, khó tiêu, đau bụng.
Khi bệnh chuyển sang giai đoạn nặng hơn, bệnh bắt đầu có thêm biểu hiện mệt mỏi, nhức đầu, đau bụng, giảm cân, tiêu chảy, ngứa xung quanh vùng hậu môn, động kinh, ói mửa, thiếu máu, suy nhược.
Do bệnh sán dây chó không có dấu hiệu đặc trưng nên bệnh nhân sẽ bị nhầm lẫn với các bệnh khác như: Da liễu, rối loạn tiêu hoá, một số bệnh mạn tính bao gồm viêm ruột, bệnh Crohn’s, hội chứng đại tràng kích thích, bệnh Celiac, viêm tụy, bất dung nạp lactose, hội chứng dạng ung thư, sỏi mật,...
Xem thêm:
Bác sĩ sẽ dựa vào kết quả xét nghiệm và triệu chứng bệnh cụ thể để xác định được phác đồ điều trị phù hợp với từng cá nhân. Điều quan trọng là bệnh nhân cần phải thực hiện theo đúng chỉ định của bác sĩ để có thể đảm bảo được hiệu quả điều trị tốt nhất.
Người bị nhiễm sán dây chó thường được bác sĩ chỉ định điều trị bằng thuốc Praziquantel hoặc thuốc Niclosamide.
Kỹ thuật này sử dụng kim hoặc ống thông để chọc thủng u nang để dẫn lưu. Sau đó, bác sĩ sẽ tiêm một loại hóa chất chống sán vào u nang rồi dẫn lưu. Quá trình này sẽ được lặp lại cho tới khi u nang đã sạch hoàn toàn.
Trong một trường hợp nghiêm trọng như động kinh hoặc xuất hiện các khối u, bác sĩ sẽ khuyến nghị người bệnh chuyển sang phương pháp phẫu thuật.
Dưới đây là những biện pháp phòng ngừa hiệu quả và hướng dẫn chăm sóc khi bị nhiễm sán dải chó:
Tẩy giun sán cho chó giúp ngăn ngừa các bệnh do giun sán gây ra
Nếu Quý khách có nhu cầu thăm khám, có thể liên hệ Bệnh viện Đa khoa Phương Đông qua Hotline 1900 1806 hoặc Đặt lịch khám để được nhân viên tư vấn và hỗ trợ nhanh chóng.
Sán dây chó có thể lây sang người một cách âm thầm qua thói quen sinh hoạt tưởng như vô hại, đặc biệt là khi tiếp xúc gần gũi với vật nuôi mà không vệ sinh đúng cách. Các triệu chứng của bệnh thường diễn tiến chậm nhưng có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng nếu bỏ qua. Việc chủ động phòng ngừa bằng vệ sinh cá nhân, tẩy giun định kỳ cho thú nuôi và nhận biết sớm các dấu hiệu nhiễm bệnh là cách tốt nhất để bảo vệ bản thân và gia đình khỏi mối đe dọa này.
BỆNH VIỆN ĐA KHOA PHƯƠNG ĐÔNG
Địa chỉ: Số 9, Phố Viên, Cổ Nhuế 2, Bắc Từ Liêm, Hà Nội
Tổng đài tư vấn: 19001806
Website: https://benhvienphuongdong.vn
Lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể.
Sán dây chó có thể lây sang người một cách âm thầm qua thói quen sinh hoạt, đặc biệt là khi tiếp xúc gần gũi với vật nuôi mà không...
