Tăng triglyceride máu nặng: Nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị

Nguyên nhân gây tăng triglyceride máu nặng

Tăng triglyceride máu nặng là tình trạng rối loạn lipid nghiêm trọng, có thể khởi phát từ nhiều yếu tố khác nhau. Dựa trên cơ chế hình thành, nguyên nhân được chia thành hai nhóm chính gồm nguyên nhân nguyên phát và nguyên nhân thứ phát. Việc phân loại rõ ràng giúp bác sĩ xây dựng chiến lược điều trị phù hợp và hiệu quả hơn.

Nguyên nhân nguyên phát

Nguyên nhân nguyên phát của tăng triglyceride máu nặng chủ yếu liên quan đến các bất thường di truyền trong quá trình chuyển hóa lipid. Ở những trường hợp này, cơ thể gặp khó khăn trong việc phân giải và đào thải triglyceride do khiếm khuyết gen, khiến triglyceride tích tụ kéo dài trong máu.

Một số nguyên nhân nguyên phát thường gặp gồm:

• Di truyền: Tăng triglyceride máu nặng có thể di truyền theo kiểu nhiễm sắc thể trội, làm tăng nguy cơ mắc bệnh ở nhiều thành viên trong gia đình.
• Thiếu hụt enzyme lipoprotein lipase: Đây là enzyme giữ vai trò then chốt trong quá trình thủy phân triglyceride. Khi enzyme này hoạt động kém hoặc không được sản xuất đầy đủ, triglyceride không được chuyển hóa hiệu quả và dẫn đến tăng cao trong tuần hoàn máu.

Yếu tố di truyền là một trong những nguyên nhân gây ra tăng triglyceride máu nặng

Nguyên nhân thứ phát

Khác với nhóm nguyên phát, nguyên nhân thứ phát của tăng triglyceride máu nặng thường bắt nguồn từ lối sống, bệnh lý nền hoặc tác động của thuốc. Phần lớn các yếu tố này có thể điều chỉnh nếu được phát hiện sớm. Bao gồm:

• Béo phì: Tình trạng thừa cân, đặc biệt là tích tụ mỡ vùng bụng, làm gia tăng sản xuất triglyceride tại gan. Mô mỡ còn tiết ra các chất trung gian gây viêm, góp phần làm rối loạn chuyển hóa lipid.
• Đái tháo đường kiểm soát kém: Khi đường huyết duy trì ở mức cao, gan sẽ tăng tổng hợp triglyceride, từ đó làm nồng độ triglyceride máu tăng đáng kể.
• Rối loạn chuyển hóa trong thai kỳ: Dưới tác động của hormone estrogen và nhu cầu năng lượng tăng cao, triglyceride máu có xu hướng tăng rõ rệt ở tam cá nguyệt thứ ba. Ở những thai phụ có yếu tố nguy cơ, tình trạng này cần được theo dõi sát để phòng ngừa biến chứng.
• Rối loạn mỡ máu: Sự mất cân bằng giữa triglyceride, cholesterol xấu LDL và cholesterol tốt HDL làm gia tăng nguy cơ tăng triglyceride máu nặng, đồng thời thúc đẩy xơ vữa động mạch và biến chứng tim mạch.
• Chế độ ăn không hợp lý: Việc tiêu thụ nhiều đường tinh luyện, chất béo bão hòa và thực phẩm chế biến sẵn làm triglyceride tăng nhanh và khó kiểm soát.
• Uống rượu bia: Rượu kích thích gan tăng tổng hợp lipid, là yếu tố thường gặp gây bệnh.
• Tác dụng phụ của thuốc: Một số thuốc điều trị tim mạch, nội tiết hoặc viêm có thể làm tăng triglyceride trong máu khi sử dụng kéo dài.

Mối liên quan giữa tăng triglyceride máu nặng và các bệnh lý nguy hiểm

Nếu không được kiểm soát hiệu quả, tăng triglyceride máu nặng có thể dẫn đến nhiều biến chứng đe dọa tính mạng. Bao gồm:

• Viêm tụy cấp: Khi triglyceride đạt mức từ 1000 mg/dL trở lên, nguy cơ viêm tụy cấp tăng rõ rệt. Triglyceride cao làm tắc nghẽn vi tuần hoàn tụy, giải phóng acid béo tự do gây tổn thương mô tụy, có thể dẫn đến suy đa cơ quan.
• Đột quỵ: Triglyceride cao góp phần hình thành mảng xơ vữa trong động mạch, cản trở lưu thông máu lên não và làm tăng nguy cơ tai biến mạch máu não.
• Bệnh tim mạch: Tăng triglyceride máu nặng là yếu tố nguy cơ quan trọng của bệnh mạch vành, nhồi máu cơ tim và suy tim do thúc đẩy quá trình xơ vữa động mạch.
• Tăng huyết áp: Rối loạn lipid kéo dài làm suy giảm chức năng nội mô và tăng đề kháng insulin, gián tiếp làm huyết áp tăng cao.

Bệnh có thể gây ra tình trạng tăng huyết áp

Xem thêm:

• Tăng triglyceride máu đơn thuần là gì? Những thông tin hữu ích
  

Chẩn đoán tăng triglyceride máu nặng

Theo khuyến cáo của các hiệp hội tim mạch và nội tiết, nồng độ triglyceride được phân loại như sau:

• Mức bình thường dưới 150 mg/dL
• Tăng nhẹ từ 150 đến 199 mg/dL
• Tăng trung bình từ 200 đến 499 mg/dL
• Tăng cao từ 500 đến 999 mg/dL
• Tăng rất cao từ 1000 mg/dL

Mức từ 1000 mg/dL được xác định là tăng triglyceride máu nặng với nguy cơ viêm tụy cấp cao.

Ngoài xét nghiệm lipid máu, người bệnh có thể được chỉ định kiểm tra chức năng gan, thận, đường huyết và thực hiện các thăm dò tim mạch như siêu âm tim, điện tâm đồ hoặc chụp mạch khi cần thiết. 

Điều trị tăng triglyceride máu nặng

Mục tiêu điều trị là đưa triglyceride về dưới 1000 mg/dL, đồng thời kiểm soát các yếu tố nguy cơ đi kèm. Phác đồ điều trị thường kết hợp nhiều biện pháp như:

• Điều chỉnh chế độ ăn: Hạn chế đường tinh luyện và chất béo xấu, tăng cường rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và cá giàu acid béo không bão hòa.
• Vận động thể lực: Tập luyện đều đặn giúp cải thiện chuyển hóa lipid, giảm cân và tăng độ nhạy insulin.
• Sử dụng thuốc: Trong trường hợp cần thiết, bác sĩ có thể chỉ định statin, fibrate, niacin hoặc omega-3 nhằm kiểm soát triglyceride hiệu quả.
• Kiểm soát bệnh lý nền: Điều trị tốt đái tháo đường, béo phì và tăng huyết áp đóng vai trò quan trọng trong việc ổn định triglyceride máu.

Xây dựng chế độ dinh dưỡng và sinh hoạt khoa học

Phòng ngừa tăng triglyceride máu nặng

Duy trì lối sống khoa học là chìa khóa giúp phòng ngừa tăng triglyceride máu nặng và các biến chứng liên quan.

• Ăn uống cân đối, hạn chế thực phẩm chế biến sẵn
• Duy trì hoạt động thể lực thường xuyên
• Ngủ đủ giấc và kiểm soát căng thẳng
• Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm rối loạn lipid máu

Tăng triglyceride máu nặng là một rối loạn chuyển hóa nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu được phát hiện kịp thời và điều trị đúng hướng. Việc kết hợp giữa y học hiện đại và lối sống lành mạnh không chỉ giúp giảm nguy cơ biến chứng mà còn bảo vệ sức khỏe tim mạch lâu dài.

Qua bài viết này của Bệnh viện Đa khoa Phương Đông, hy vọng đã cung cấp những thông tin hữu ích về tình trạng tăng triglyceride máu nặng. Nếu Quý khách có bất kỳ thắc mắc nào có thể liên hệ BVĐK Phương Đông qua Hotline 1900 1806 hoặc Đặt lịch khám để được nhân viên tư vấn và hỗ trợ nhanh chóng.