U nang xương phình động mạch có nguy hiểm không?

U nang xương phình động mạch là gì?

U nang xương phình động mạch (tên tiếng Anh: Aneurysmal Bone Cyst – viết tắt là ABC) là u xương lành tính. Bệnh thường gặp ở người trẻ dưới 25 tuổi, đặc biệt là trẻ em và thanh thiếu niên. theo thống kê cho thấy 90% trường hợp phát hiện u xương trước 30 tuổi, trong đó nữ giới có nguy cơ mắc cao hơn nam giới.

Đây là bất thường ở xương có diễn biến phát triển chậm và âm thầm. Các nang u thường chứa nhiều máu hoặc huyết thanh, tạo thành các khoang rỗng trong xương. Khi u lớn dần, phần xương bên ngoài mỏng yếu đi làm tăng nguy cơ gãy xương bệnh lý.

Mặc dù các nhà khoa học vẫn chưa tìm ra nguyên nhân gây bệnh nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh của u nang xương. Tuy nhiên, giới chuyên môn ghi nhận:

• 2/3 trường hợp là tổn thương nguyên phát, tức là u hình thành từ sự tăng sinh bất thường của các mạch máu trong xương.
• Khoảng 1/3 còn lại phát triển thứ phát từ những loại u khác như u tế bào khổng lồ, u nguyên bào sụn hoặc u nguyên bào xương.

Trên thực tế lâm sàng các bác sĩ chuyên khoa Xương khớp ghi nhận u nang có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào trên cơ thể, song thường gặp nhất tại:

• Phần đầu của xương dài (xương đùi, xương cánh tay, xương chày, xương mác),
• Xương chậu, xương ức, hoặc xương cột sống.

Điều đáng lưu ý là tổn thương có thể kéo dài từ vài tuần đến vài năm trước khi người bệnh nhận thấy dấu hiệu bất thường. Vì vậy, việc thăm khám sớm khi có triệu chứng nghi ngờ là rất quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.

Xem thêm: Tại sao người trẻ cũng bị gai xương cột sống thắt lưng? Chẩn đoán và điều trị ra sao?

U nang lớn có thể làm tăng nguy cơ gãy xương

Triệu chứng của u nang xương phình động mạch là gì?

Như đã đề cập đến ở trên, đây là bệnh lý phát triển từ từ, khởi phát với cơn đau âm ỉ và sưng ở vùng xương bị tổn thương. Triệu chứng xuất hiện khá thoáng qua vào giai đoạn đầu nhưng tăng dần theo thời gian.

Một số người bệnh có thể có các biểu hiện khác như sau:

• Đau và sưng tại vùng xương tổn thương, đặc biệt ở đầu xương hoặc gần khớp.
• Biến dạng xương, do khối u khiến xương phồng to hơn so với bình thường.
• Giảm khả năng vận động, khó cử động hoặc gập duỗi vùng khớp gần u.
• Nguy cơ gãy xương bệnh lý, vì cấu trúc xương bị mỏng yếu dần.

Trong một số trường hợp, nếu u nang phát triển ở vùng cột sống, bệnh nhân có thể gặp biến chứng thần kinh nghiêm trọng như:

• Chèn ép tủy sống gây yếu hoặc liệt chi,
• Chèn ép rễ thần kinh gây tê bì, mất cảm giác, hoặc đau lan xuống tay/chân.

Đặc biệt, ở trẻ em và thanh thiếu niên, khi u xuất hiện ở vùng gần sụn tăng trưởng, có thể gây tổn thương sụn, dẫn đến biến dạng chi hoặc chênh lệch chiều dài tay – chân khi trưởng thành.

Vì vậy, khi có các biểu hiện bất thường như đau, sưng hoặc hạn chế vận động kéo dài, người bệnh cần đi khám sức khỏe Xương khớp càng sớm càng tốt để được kiểm tra và điều trị nếu cần.

Chẩn đoán bệnh u nang xương phình động mạch như thế nào?

Các bác sĩ sẽ kết hợp khai thác triệu chứng lâm sàng với các phương tiện chẩn đoán hình ảnh và xét nghiệm mô học. Dưới đây là ba phương pháp chẩn đoán u nang ở xương phổ biến nhất hiện nay:

Chụp X Quang

X-quang là chỉ định đầu tiên trong quá trình chẩn đoán khi bệnh nhân xuất hiện triệu chứng đau hoặc sưng xương. Trên phim X-quang, khối u nang thường có đặc trưng bởi:

• Tổn thương dạng nang, cong đều, không đối xứng và được bao quanh bởi thành xương mỏng.
• Có thể thấy các vách mỏng chia nang thành nhiều khoang nhỏ khác nhau.
• Xuất hiện hiện tượng phồng màng xương,.
• Một số trường hợp, u xâm lấn ra mô mềm xung quanh hoặc hình thành xương mới bao quanh vùng tổn thương.

Tuy nhiên, chụp X-quang chưa đủ để xác định rõ bản chất khối u nên thường cần phối hợp với các kỹ thuật chẩn đoán sâu hơn như MRI hoặc sinh thiết mô bệnh học.

Chụp MRI

Bệnh nhân có thể được yêu cầu chụp cộng hưởng từ (MRI). Phương pháp này giúp đánh giá chính xác cấu trúc bên trong của u, xác định mức độ lan rộng và đặc điểm dịch trong nang.

Các bác sĩ sẽ nghi ngờ bệnh nhân có khối u nang trong xương nếu xuất hiện các bất thường trên phim chụp như:

• Hình ảnh dịch xuất hiện do máu trong nang có tỷ trọng khác nhau, tạo thành các lớp phân tầng rõ rệt.
• Trên ảnh T1, u thường có tín hiệu giảm; trên ảnh T2, tín hiệu tăng mạnh, thể hiện rõ các khoang dịch khác nhau.
• Có thể thấy phù nề mô xung quanh hoặc các vách ngăn mỏng chia nhỏ khối u.

Ngoài ra, điểm mạnh của MRI so với X Quang nằm ở chỗ giúp phân biệt u nang xương phình động mạch với các bệnh lý ác tính khác như sarcoma xương dạng giãn mạch – dạng ung thư xương có đặc điểm hình ảnh tương tự nhưng nguy hiểm hơn nhiều.

Dưới phim chụp MRI, khối u được quan sát rất rõ ràng

Xét nghiệm mô bệnh học

Do hình ảnh trên X-quang và MRI chưa đủ đặc hiệu để kết luận bệnh lý nên bác sĩ thường chỉ định sinh thiết mô u để làm giải phẫu bệnh.

Khi quan sát dưới kính hiển vi, mô bệnh học của u nang xương phình động mạch có những đặc điểm sau:

• Cấu trúc xốp, chứa nhiều máu, được bao quanh bởi vỏ xương mỏng.
• Bên trong có nhiều khoang chứa máu, xen kẽ là tế bào xương, nguyên bào sợi và tế bào khổng lồ đa nhân.
• Một số tế bào có chứa sắc tố hemosiderin màu nâu nhạt, biểu hiện của sự phân hủy hồng cầu.

Đây là tiêu chuẩn vàng để khẳng định chẩn đoán bệnh giúp bác sĩ phân biệt với các khối u xương khác như u tế bào khổng lồ, nang xương đơn độc hoặc ung thư xương dạng xương.

Điều trị u nang xương phình động mạch như thế nào?

Về lý thuyết, đây là bệnh lành tính nhưng nếu không được điều trị đúng cách, bệnh có thể gây ra biến chứng nguy hiểm như gãy xương, chèn ép tủy sống hoặc biến dạng chi.

Việc điều trị còn phụ thuộc vào vào vị trí, kích thước và mức độ tổn thương, bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp. Hiện nay, phẫu thuật vẫn là phương pháp điều trị hiệu quả nhất kết hợp với các kỹ thuật hỗ trợ giúp hạn chế tái phát và phục hồi chức năng xương.

Phẫu thuật cắt bỏ u

Mục tiêu chính của điều trị là loại bỏ hoàn toàn khối u, đồng thời bảo tồn cấu trúc và chức năng xương. Với u kích thước nhỏ, bác sĩ có thể nạo u bằng curet để lấy ra toàn bộ tổ chức bệnh.
Nếu vùng xương bị khuyết lớn, có thể cần ghép xương nhân tạo hoặc xi măng sinh học để lấp đầy khoảng trống, đảm bảo độ vững. Trường hợp u lớn hoặc ở vị trí phức tạp (như cột sống), bác sĩ sẽ cân nhắc phẫu thuật cắt bỏ toàn bộ u để tránh chèn ép tủy sống hoặc rễ thần kinh.
Tuy nhiên, nếu khối u không được loại bỏ hoàn toàn, bệnh có thể tái phát sau phẫu thuật. Tỷ lệ tái phát có thể dao động từ 10–59% tùy theo kỹ thuật mổ và vị trí tổn thương.

Các bác sĩ sẽ thực hiện cắt bỏ khối u trong một số trường hợp

Các phương pháp điều trị bổ trợ

Để giảm nguy cơ tái phát, các bác sĩ có thể cân nhắc cho bệnh nhân thực hiện điều trị bổ trợ bằng các thủ thuật như sau:

• Mài xương tốc độ cao giúp phá vỡ các mô bệnh còn sót lại sau phẫu thuật.
• Ngưng tụ bằng chùm tia Argon sử dụng dòng điện đơn cực để làm đông và phá hủy mô bệnh.
• Phenol (axit carbolic) được dùng để tiêu diệt tế bào bất thường còn sót lại sau khi nạo u.
• Phẫu thuật áp lạnh bằng nitơ lỏng làm đóng băng mô u còn lại, khiến các tế bào chết đi.
• Sử dụng xi măng PMMA (polymethylmethacrylate) hỗ trợ lấp đầy khoảng trống xương, đồng thời phát nhiệt khi đông cứng để tiêu diệt phần mô u còn sót.

Những kỹ thuật này không chỉ tăng hiệu quả điều trị, mà còn rút ngắn thời gian hồi phục và giảm nguy cơ tái phát so với phẫu thuật đơn thuần.

Nhìn chung, u nang xương phình mạch là bệnh lý lành tính nhưng cũng cần được điều trị kịp thời, đúng cách. Ngay khi có dấu hiệu đau, sưng xương kéo dài, bạn nên sắp xếp thời gian đi thăm khám ngay để loại trừ các vấn đề về mặt sức khoẻ có thể có.