U nguyên bào thần kinh đệm là gì?
U nguyên bào thần kinh đệm là một bệnh u não nguy hiểm nhất, khối u thường được hình thành từ các tế bào hình sao bất thường và hỗn hợp các tế bào khác. Khối u thường bắt nguồn từ chất trắng của não bộ và có thể xâm lấn, di căn đến các vùng lân cận, thậm chí lan xuống tủy sống.
Thông thường, khối u phát triển âm thầm nên ít khi phát hiện trong giai đoạn đầu tiên, phần lớn khi khối u có kích thước lớn, mức độ nặng mới được phát hiện. Khi đó, bệnh đã phát triển lớn gây chèn ép các cấu trúc xung quanh và xuất hiện các triệu chứng bất thường. Lúc này, khối u ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người bệnh do tần suất và cường độ gia tăng nhanh chóng. Vì vậy, việc phát hiện và điều trị khối u từ sớm quyết định rất nhiều đến khả năng đáp ứng điều trị.
U nguyên bào thần kinh đệm là một bệnh u não nguy hiểm nhất
Có hai loại u nguyên bào thần kinh đệm:
- U nguyên bào thần kinh đệm nguyên phát (chiếm khoảng 90% trường hợp mắc bệnh)
- U nguyên bào thần kinh đệm thứ phát (chiếm khoảng 10% còn lại).
U nguyên bào thần kinh nguyên phát có tốc độ phát triển nhanh và có khả năng xâm lấn lớn, có thể lan rộng khắp não bộ trong thời gian ngắn. Khối u này thường gặp ở người cao tuổi và có tiên lượng tử vong cao.
U nguyên bào thần kinh đệm thứ phát bắt nguồn từ khối u thần kinh đệm cấp độ thấp, thường xuất hiện ở thùy trán những người trẻ (thậm chí ở trẻ em và thai nhi). Khối u thứ phát có khả năng điều trị khỏi cao hơn khối u nguyên phát.
Nguyên nhân gây ra u nguyên bào thần kinh đệm
Hiện nay, chưa có nghiên cứu nào cho thấy nguyên nhân chính xác gây ra khối u nguyên bào thần kinh đệm. Tuy nhiên, có một số giả thuyết về yếu tố nguy cơ gây bệnh như:
- Di truyền: Nhiều người mắc bệnh có liên quan đến rối loạn di truyền hoặc hội chứng Turcot, hội chứng Li Fraumeni,...
- Bệnh u xơ thần kinh: Người bệnh u xơ thần kinh có nguy cơ cao mắc bệnh.
- Nhiễm chất phóng xạ: Người tiếp xúc không an toàn với chất phóng xạ ngoài tự nhiên hoặc trước đó đã sử dụng biện pháp hóa/xạ trị để điều trị bệnh ung thư có thể tăng nguy cơ hình thành khối u.
Ngoài ra, theo thống kê, người mắc bệnh thường gặp ở độ tuổi từ 50 tuổi trở lên. Hiện nay, độ tuổi trung bình của người mắc bệnh là 64 tuổi. Chính vì vậy, người càng cao tuổi thì nguy cơ mắc bệnh càng cao. Bên cạnh đó, nam giới có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn so với nữ giới.
Có nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra bệnh
Các triệu chứng của u nguyên bào thần kinh đệm
Khối u thường phát triển trong âm thầm và không có biểu hiện của những triệu chứng ban đầu của khối u vừa hình thành, có kích thước nhỏ. Đến khi khối u phát triển đến kích thước lớn, người bệnh sẽ xuất hiện nhiều triệu chứng khác nhau. Tuy nhiên, bệnh không có triệu chứng đặc trưng hay riêng biệt.
Một số triệu chứng mà người bệnh có thể gặp bao gồm:
- Động kinh
- Đau đầu
- Yếu cơ
- Thị lực suy giảm (nhìn mờ, nhìn đôi)
- Suy giảm trí nhớ
- Gặp khó khăn trong giao tiếp (khó diễn tả ngôn từ)
- Tính tình thay đổi.
Người bệnh có thể xuất hiện các triệu chứng khác gây ảnh hưởng đến sức khỏe và cuộc sống. Nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào nên thông báo cho bác sĩ để dễ dàng hơn trong quá trình theo dõi và điều trị bệnh.
Tiên lượng sống của người bệnh mắc u nguyên bào thần kinh đệm
Sau khi phát hiện khối u, nếu người bệnh được can thiệp điều trị tích cực, tiên lượng thời gian sống trung bình của người bệnh từ 10-13 tháng. Mặc dù vậy, có một số ít trường hợp người bệnh sống lâu hơn 5 năm (5-10%). Nếu không can thiệp điều trị, thời gian sống của người bệnh chỉ kéo dài khoảng 3 tháng.
Nếu người bệnh được can thiệp điều trị có tiên lượng sống trung bình từ 10-13 tháng
Phương pháp chẩn đoán u nguyên bào thần kinh đệm
Để chẩn đoán bệnh u nguyên bào thần kinh đệm, bác sĩ tiến hành một số phương pháp sau:
- Khám thần kinh: Bác sĩ sẽ kiểm tra thông qua thị giác, thính giác, khả năng giữ thăng bằng, mức độ phản xạ, cử động tay chân,... Từ đó, bác sĩ sẽ phát hiện những bất thường ban đầu nghi ngờ do khối u gây ra. Tuy nhiên, những thông tin này không đủ để xác định chính xác mắc bệnh mà vẫn cần thực hiện thêm phương pháp khác.
- Chụp MRI, CT: Chẩn đoán hình ảnh giúp bác sĩ xác định được vị trí khối u, đồng thời đánh giá về cấu trúc, kích thước,...
- Xét nghiệm sinh thiết: Khi tiến hành phẫu thuật tách bỏ khối u, bác sĩ sẽ lấy một phần bệnh phẩm để xét nghiệm sinh thiết. Thông qua đó mà chẩn đoán chính xác loại khối u mà bệnh nhân gặp phải. Đồng thời có thể đánh giá giai đoạn bệnh và có phương án điều trị phù hợp.
- Xạ hình u nguyên bào thần kinh đêm với MIBG: Các tế bào ung thư thường có tính hấp thụ với protein MIBG. Do đó, có thể sử dụng chất phóng xạ trong liều lượng cho phép để tìm ra dấu vết khối u.
- Xét nghiệm máu: Các khối u hấp thụ lượng máu khá lớn để phát triển và tăng kích thước. Chính vì vậy, bác sĩ có thể phát hiện bệnh thông qua xét nghiệm máu.
- Xét nghiệm nước tiểu: Hơn 86% người mắc bệnh có chất chuyển hóa catecholamine trong nước tiểu.
Ngoài ra, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh đo điện não đồ, chọc dịch não tủy hoặc các phương pháp nguyên cứu di truyền học khác để tìm ra dấu vết của tế bào ung thư.
Chụp MRI giúp xác định được vị trí, kích thước và cấu trúc của khối u
Phương pháp điều trị khối u nguyên bào thần kinh đệm
U nguyên bào thần kinh đệm là một trong những loại ung thư não ác tính nhất, rất khó để loại bỏ hoàn toàn. Hiện nay, mục tiêu điều trị chủ yếu tập trung vào kiểm soát sự phát triển của khối u, kéo dài thời gian sống và cải thiện chất lượng cuộc sống.
Bên cạnh đó, các biện pháp chăm sóc giảm nhẹ, hỗ trợ tâm lý cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giúp người bệnh duy trì thể trạng và tinh thần lạc quan trong quá trình điều trị.
Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến dành cho bệnh nhân u nguyên bào thần kinh đệm:
Phẫu thuật - bước đầu trong điều trị
Phẫu thuật thường là lựa chọn đầu tiên trong điều trị u nguyên bào thần kinh đệm. Bác sĩ sẽ cố gắng loại bỏ khối u nhiều nhất có thể nhằm:
- Giảm áp lực nội sọ, giúp não bộ hoạt động tốt hơn.
- Giảm triệu chứng thần kinh, giúp người bệnh phục hồi chức năng nhanh chóng.
- Tạo điều kiện thuận lợi cho các phương pháp điều trị tiếp theo như xạ trị hoặc hóa trị.
Tuy nhiên, do khối u có xu hướng lan rộng và xâm nhập vào các mô não khỏe mạnh, phẫu thuật thường không thể loại bỏ hoàn toàn tế bào ung thư. Vì vậy, bệnh nhân sau phẫu thuật vẫn cần kết hợp với các liệu pháp bổ trợ khác để nâng cao hiệu quả điều trị.
Phẫu thuật là lựa chọn đầu tiên trong điều trị bệnh
Xạ trị - tiêu diệt tế bào ung thư bằng bức xạ năng lượng cao
Xạ trị là một trong những phương pháp điều trị quan trọng đối với u nguyên bào thần kinh đệm, đặc biệt là khi:
- Khối u không thể phẫu thuật do vị trí khó tiếp cận hoặc nguy cơ cao.
- Có tế bào ung thư còn sót lại sau phẫu thuật cần tiêu diệt triệt để.
- Hỗ trợ kiểm soát bệnh trong trường hợp khối u tiến triển nhanh.
Phương pháp này sử dụng tia X hoặc proton có năng lượng cao để phá hủy DNA của tế bào ung thư, khiến chúng ngừng phân chia và chết đi. Đôi khi, xạ trị được kết hợp với hóa trị để tăng hiệu quả điều trị.
Hóa trị - tấn công tế bào ung thư bằng thuốc hóa học
Hóa trị sử dụng các loại thuốc có khả năng tiêu diệt hoặc ức chế sự phát triển của tế bào ung thư. Các thuốc thường được dùng cho bệnh nhân u nguyên bào thần kinh đệm bao gồm Temozolomide (TMZ) – một loại hóa chất nhắm mục tiêu có thể vượt qua hàng rào máu não để tấn công khối u.
Hóa trị có thể được áp dụng theo nhiều cách khác nhau:
- Dạng viên uống: Thường dùng sau phẫu thuật hoặc trong xạ trị.
- Truyền tĩnh mạch: Thuốc được đưa vào cơ thể qua đường truyền dịch để phát huy tác dụng nhanh hơn.
- Tấm hóa trị đặt tại khối u: Trong quá trình phẫu thuật, bác sĩ có thể đặt những tấm mỏng chứa thuốc hóa trị trực tiếp vào vị trí khối u để tiêu diệt tế bào ung thư còn sót lại.
Hóa trị giúp kiểm soát sự phát triển của tế bào ung thư
Xem thêm:
Điện trường thay thế
Điện trường thay thế (Tumor Treating Fields – TTF) là một phương pháp điều trị tiên tiến đang được nghiên cứu và ứng dụng trên một số bệnh nhân u nguyên bào thần kinh đệm.
Phương pháp này sử dụng trường điện từ tần số thấp để cản trở quá trình phân chia của tế bào ung thư, từ đó làm chậm sự phát triển của khối u. Điện trường thay thế đặc biệt hữu ích đối với:
- Bệnh nhân không thể phẫu thuật hoặc muốn tìm kiếm một phương pháp ít xâm lấn.
- Những trường hợp phát hiện sớm, khi khối u còn nhỏ và chưa lan rộng.
Mặc dù còn nhiều tranh luận về hiệu quả lâu dài, nhưng đây là một hướng đi mới đầy hứa hẹn trong điều trị u nguyên bào thần kinh đệm.
Chăm sóc giảm nhẹ và hỗ trợ tinh thần
Bên cạnh các phương pháp điều trị chính, việc chăm sóc giảm nhẹ đóng vai trò quan trọng giúp người bệnh giảm đau, hạn chế tác dụng phụ và duy trì tinh thần lạc quan. Một số biện pháp hữu ích gồm:
- Dùng thuốc giảm đau, thuốc chống động kinh để kiểm soát triệu chứng.
- Liệu pháp tâm lý giúp bệnh nhân và gia đình có cái nhìn tích cực hơn trong quá trình điều trị.
- Dinh dưỡng hợp lý, tập luyện nhẹ nhàng để tăng cường thể trạng.
Chăm sóc sức khỏe tinh thần giúp người bệnh duy trì tinh thần lạc quan để chiến đấu với bệnh tật
U nguyên bào thần kinh đệm là một căn bệnh phức tạp và có tiên lượng khó khăn. Tuy nhiên, với sự kết hợp của nhiều phương pháp điều trị như phẫu thuật, xạ trị, hóa trị và các liệu pháp tiên tiến khác, bệnh nhân hoàn toàn có thể kéo dài thời gian sống và cải thiện chất lượng cuộc sống.
Mỗi bệnh nhân sẽ có một phác đồ điều trị riêng biệt, tùy thuộc vào tình trạng cụ thể của khối u. Do đó, việc thăm khám sớm và điều trị tại các cơ sở y tế chuyên khoa là yếu tố quan trọng để đạt được kết quả tốt nhất.
Qua bài viết này của Bệnh viện Đa khoa Phương Đông, hy vọng đã cung cấp những thông tin hữu ích về u nguyên bào thần kinh đệm. Nếu Quý khách có bất kỳ thắc mắc nào có thể liên hệ Bệnh viện qua Hotline 1900 1806 hoặc để được nhân viên tư vấn và hỗ trợ nhanh chóng.