Viêm ruột cấp tính: Phương pháp điều trị và cách phòng ngừa hiệu quả

Viêm ruột cấp tính là tình trạng như thế nào? 

Viêm ruột cấp tính dùng để chỉ tình trạng viêm khởi phát cấp tính của niêm mạc ống tiêu hóa, thường nhắm vào ruột non hoặc có thể ảnh hưởng cả ruột non và đại tràng. Từ “cấp tính” nhấn mạnh tính chất khởi phát đột ngột và thời gian ngắn (vài ngày đến vài tuần) so với các bệnh viêm mạn tính của ruột.

Viêm ruột cấp tính thường do nhiễm trùng, thức ăn không an toàn hoặc các yếu tố khác

Viêm ruột cấp tính đặc trưng bởi sự sung huyết và phù nề của niêm mạc, thấm nhập tế bào viêm chủ yếu là bạch cầu trung tính ở lớp bề mặt niêm mạc, đôi khi kèm theo mất hoặc xói mòn biểu mô, loét hay xuất huyết vi mô trong trường hợp nặng. Những thay đổi này phản ánh một phản ứng viêm cấp tính làm gián đoạn cấu trúc biểu mô và thay đổi chức năng vận chuyển chất và tính thấm của niêm mạc. 

Đây là một bệnh lý đường tiêu hoá nguy hiểm, có thể dẫn đến những biến chứng tác động không nhỏ tới sức khoẻ và chất lượng cuộc sống người bệnh. Giai đoạn đầu, các triệu chứng có thể giống với các bệnh viêm cấp tính khác của đường tiêu hoá. Tuy nhiên, ở giai đoạn sau của bệnh, bệnh nhân trở nên suy nhược đáng kể và thường xuyên đau đớn. 

Các triệu chứng viêm đường ruột cấp

Viêm ruột cấp tính là tình trạng viêm nhiễm gây ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động tiêu hóa. Người bệnh thường xuất hiện nhiều triệu chứng đa dạng, trong đó phổ biến nhất gồm: đau bụng, sốt, tiêu chảy, buồn nôn, nôn ói, chán ăn, đau nhức cơ và mệt mỏi. Nguyên nhân là do quá trình viêm khiến niêm mạc ruột bị tổn thương, làm rối loạn khả năng hấp thu và vận chuyển thức ăn.

Đặc biệt, nôn và tiêu chảy xảy ra với tần suất cao có thể dẫn đến tình trạng mất nước và rối loạn điện giải, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự cân bằng sinh lý của cơ thể. Nếu không xử lý kịp thời, người bệnh có nguy cơ đối mặt với nhiều biến chứng nguy hiểm.

Đau bụng là triệu chứng điển hình khi người bệnh bị viêm ruột cấp tính

Ngoài ra, mất nước do viêm ruột cấp tính thường đi kèm với một loạt dấu hiệu đặc trưng như:

• Nhức đầu, suy nhược cơ thể;
• Khô môi, khô miệng;
• Nước tiểu ít, sẫm màu;
• Táo bón;
• Nhịp tim tăng nhanh;
• Hạ huyết áp.

Các nghiên cứu y khoa chỉ ra rằng, chỉ cần mất khoảng 2% lượng nước trong cơ thể, bệnh nhân đã có thể cảm thấy mệt mỏi, chóng mặt; nếu mức mất nước vượt quá 10% có thể đe dọa tính mạng.

Khi xuất hiện các triệu chứng trên cùng với dấu hiệu viêm ruột cấp, người bệnh cần tìm đến bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa càng sớm càng tốt để được chẩn đoán chính xác và có phương pháp điều trị kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm.

Cách chẩn đoán bệnh viêm ruột cấp tính 

Chẩn đoán viêm ruột cấp tính thường dựa trên sự kết hợp giữa thăm khám lâm sàng và các xét nghiệm cận lâm sàng chuyên sâu. Bác sĩ sẽ đánh giá toàn diện tình trạng sức khỏe, triệu chứng cụ thể của người bệnh, đồng thời chỉ định một số kỹ thuật xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh nhằm đưa ra kết luận chính xác nhất.

Một số phương pháp thường được áp dụng gồm:

• Xét nghiệm phân: Đây là bước quan trọng để phát hiện sự hiện diện của vi khuẩn, virus, ký sinh trùng hoặc tế bào bạch cầu bất thường trong phân. Kết quả xét nghiệm giúp xác định nguyên nhân gây bệnh và định hướng điều trị.
• Xét nghiệm máu: Cho phép đánh giá tình trạng nhiễm trùng, mức độ viêm, cũng như cung cấp dữ liệu bổ sung hỗ trợ bác sĩ trong quá trình chẩn đoán và theo dõi diễn biến bệnh.
• Xét nghiệm PCR (Phản ứng chuỗi polymerase): Đây là kỹ thuật phân tích gen hiện đại, có độ chính xác cao trong việc phát hiện virus hoặc vi khuẩn gây viêm ruột cấp tính, đặc biệt là ở giai đoạn sớm.
• Xét nghiệm miễn dịch: Giúp kiểm tra tình trạng suy giảm miễn dịch và phản ứng miễn dịch của cơ thể, từ đó đánh giá mức độ nặng của bệnh.

Ngoài ra, bác sĩ có thể chỉ định thêm các phương pháp chẩn đoán hình ảnh như siêu âm ổ bụng, chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc chụp cắt lớp vi tính (CT Scan) để quan sát tổn thương bên trong hệ tiêu hóa, loại trừ các bệnh lý khác có triệu chứng tương tự.

Việc kết hợp đa dạng các kỹ thuật xét nghiệm và hình ảnh y khoa không chỉ giúp nâng cao độ chính xác trong chẩn đoán mà còn hỗ trợ bác sĩ xây dựng phác đồ điều trị phù hợp, rút ngắn thời gian hồi phục và ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.

Xem thêm:

• Những điều cần biết về viêm ruột hoại tử ở trẻ sơ sinh
  

Cách điều trị bệnh viêm ruột cấp tính  

Trong nhiều trường hợp nhẹ, viêm ruột cấp tính có thể tự khỏi mà không cần can thiệp y tế. Người bệnh chỉ cần chú ý bù nước, điều chỉnh chế độ ăn uống hợp lý để hỗ trợ hệ tiêu hóa và hạn chế mất nước. Các triệu chứng thường thuyên giảm trong vòng 2 – 3 ngày. Tuy nhiên, nếu tình trạng kéo dài hoặc có dấu hiệu nặng hơn, người bệnh cần đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Điều trị bằng thuốc

Các loại thuốc chống viêm và kháng sinh thường được bác sĩ chỉ định trong quá trình điều trị bệnh

Tùy thuộc vào nguyên nhân và biểu hiện lâm sàng, bác sĩ sẽ chỉ định một số loại thuốc sau:

• Thuốc kháng sinh: Giúp tiêu diệt hoặc ức chế sự phát triển của vi khuẩn gây bệnh.
• Thuốc chống nôn: Hỗ trợ giảm cảm giác buồn nôn, nôn mửa.
• Thuốc chống tiêu chảy: Áp dụng cho những trường hợp tiêu chảy nhiều, nhằm kiểm soát triệu chứng.
• Thuốc điều chỉnh nhu động ruột: Giúp giảm co thắt cơ trơn và điều hòa hoạt động tiêu hóa.
• Men vi sinh (Probiotics): Bổ sung lợi khuẩn, cân bằng hệ vi sinh đường ruột.

Lưu ý: Người bệnh chỉ nên dùng thuốc theo đơn của bác sĩ. Việc tự ý mua hoặc sử dụng thuốc có thể gây tác dụng phụ nguy hiểm và làm tình trạng nặng hơn.

Điều chỉnh chế độ dinh dưỡng

Chế độ dinh dưỡng là một yếu tố quan trọng trong việc duy trì sức khỏe và phòng ngừa bệnh tật

Dinh dưỡng là yếu tố then chốt trong quá trình phục hồi khi bị viêm ruột cấp tính. Người bệnh nên lựa chọn các thực phẩm dễ tiêu hóa, ít chất xơ không hòa tan để giảm gánh nặng cho hệ tiêu hóa, chẳng hạn như:

• Bánh mì trắng, cơm trắng, ngũ cốc nấu chín mềm.
• Chuối chín, đậu xanh, củ cải, dưa hấu, dưa gang.
• Thịt nạc nấu nhừ, bơ thực vật.
• Uống đủ nước và bổ sung điện giải theo hướng dẫn của nhân viên y tế.

Ngược lại, cần hạn chế hoặc tránh:

• Nước cam, cà phê, sữa động vật, đồ uống có cồn – vì có thể làm tiêu chảy trầm trọng hơn.
• Thực phẩm nhiều đường (bánh kẹo, nước ngọt, bánh kem).
• Các loại ngũ cốc nguyên hạt, rau giàu chất xơ không hòa tan, thực phẩm chiên rán nhiều dầu mỡ.

Đồng thời, nên ưu tiên các món ăn mềm, loãng, dễ tiêu hóa như cháo, súp, canh rau củ bỏ vỏ. Người bệnh cần nghỉ ngơi hợp lý, ngủ đủ giấc (7–8 tiếng/ngày) và tránh làm việc quá sức để hỗ trợ quá trình hồi phục. Nếu gặp khó khăn trong việc xây dựng chế độ ăn, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ dinh dưỡng để được tư vấn chi tiết.

Phẫu thuật

Trên thực tế, phẫu thuật hiếm khi cần thiết trong điều trị viêm ruột cấp tính. Biện pháp này chỉ được chỉ định khi bệnh nhân không đáp ứng với điều trị nội khoa hoặc có biến chứng nặng. 

Biện pháp phòng ngừa viêm ruột cấp tính

Để giảm thiểu nguy cơ mắc viêm ruột cấp tính, việc duy trì thói quen sinh hoạt khoa học và vệ sinh cá nhân đúng cách đóng vai trò rất quan trọng. Một số biện pháp phòng ngừa được khuyến nghị bởi các chuyên gia y tế gồm:

• Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng: Thực hiện sau khi đi vệ sinh, sau khi hắt hơi, ho, trước khi ăn và trước khi chế biến thức ăn. Đây là cách đơn giản nhưng hiệu quả nhất giúp loại bỏ vi khuẩn, virus gây bệnh.
• Giữ gìn môi trường sống sạch sẽ: Dọn dẹp nhà cửa, bếp ăn, không để bát đũa, ly chén bẩn qua đêm vì chúng có thể trở thành ổ chứa vi sinh vật gây hại.
• Vệ sinh quần áo và vật dụng cá nhân: Giặt giũ thường xuyên, phân loại quần áo để hạn chế tình trạng ẩm mốc – môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển.
• Lựa chọn thực phẩm an toàn: Ưu tiên thực phẩm tươi sống, sơ chế và chế biến kỹ lưỡng. Tuân thủ nguyên tắc ăn chín, uống sôi để ngăn ngừa vi khuẩn và ký sinh trùng xâm nhập.
• Sử dụng thuốc theo hướng dẫn y khoa: Tuyệt đối không tự ý mua và sử dụng thuốc, đặc biệt là kháng sinh. Người bệnh cần tuân thủ chỉ định từ bác sĩ để tránh biến chứng nguy hiểm và tình trạng kháng thuốc.

Việc áp dụng đồng bộ những biện pháp trên không chỉ giúp hạn chế nguy cơ viêm ruột cấp tính mà còn nâng cao sức đề kháng, bảo vệ hệ tiêu hóa và sức khỏe tổng thể cho cả gia đình.

Kết luận

Viêm ruột cấp tính không chỉ gây ảnh hưởng trước mắt đến sinh hoạt hằng ngày mà còn tiềm ẩn nguy cơ biến chứng nặng nếu chủ quan trong việc điều trị. Việc nắm rõ các phương pháp điều trị đúng cách cùng những biện pháp phòng ngừa hiệu quả sẽ giúp người bệnh kiểm soát tình trạng tốt hơn và bảo vệ sức khỏe đường ruột lâu dài. Để an toàn, khi xuất hiện các triệu chứng bất thường, bạn nên thăm khám sớm tại cơ sở y tế uy tín để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.