Đa chấn thương là nguyên nhân hàng đầu khiến nạn nhân tử vong, chịu di chứng kéo dài, do ảnh hưởng đồng thời ít nhất hai cơ quan hoặc bộ phận. Chấn thương này đòi hỏi tốc độ cấp cứu nhanh chóng, điều trị tích cực kết hợp phục hồi chức năng toàn diện, tối ưu chất lượng cuộc sống và hạn chế biến chứng lâu dài.
Đa chấn thương là thuật ngữ chỉ tình trạng tổn thương hai hoặc nhiều hơn hai bộ phận. Do não bộ cùng các bộ phận khác chịu ảnh hưởng nghiêm trọng nên thể chất, nhận thức, tâm lý của người bệnh bị suy giảm đáng kể.
Đa chấn thương chỉ tình trạng có hơn hai bộ phận bị tổn thương
Quá trình xử trí đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa nhiều chuyên khoa như cấp cứu, phẫu thuật và hồi sức. Do nhiều tổn thương nghiêm trọng xuất hiện dồn dập trong cùng một lúc, dễ dẫn đến chảy máu nặng làm tăng tỷ lệ biến chứng và tử vong.
Khi xảy ra tổn thương phức tạp, không chỉ nhiều cơ quan bị ảnh hưởng mà còn xuất hiện kèm theo các rối loạn chức năng nguy hiểm đến sức khỏe. Những rối loạn có thể xuất hiện đơn lẻ hoặc đồng thời, cần can thiệp sớm và đúng cách tránh đe dọa đến tính mạng.
Rối loạn chức năng hô hấp biểu hiện dưới nhiều dạng, bao gồm suy hô hấp, nhiễm toan hô hấp. Hiện tượng này có thể xảy ra riêng lẻ hoặc đi kèm với hội chứng sốc chấn thương, rối loạn tri giác, rối loạn tuần hoàn.
Chấn thương phức hợp có thể dẫn đến rối loạn chức năng hô hấp
Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ những tổn thương trực tiếp hệ hô hấp như gãy xương sườn, mảng sườn di động, tràn khí, tràn máu màng phổi, tổn thương phổi - phế quản, chấn thương hàm mặt. Sang chấn hệ thần kinh trung ương, suy tuần hoàn cũng góp phần tác động tiêu cực đến hệ hô hấp.
Đa chấn thương khiến người bệnh mất máu nhiều, giảm khối lượng tuần hoàn dẫn đến giảm lượng máu tĩnh mạch về tim, gây nên rối loạn chức năng tuần hoàn. Mất máu có thể bao gồm tình trạng chảy máu ngoài, chảy máu trong ổ bụng, chảy máu trong khoang màng phổi, chảy máu sau phúc mạc.
Rối loạn chức năng tuần hoàn do chấn thương làm mất máu nhiều
Ngoài ra các chấn thương tủy sống, chèn ép tim cũng dẫn đến rối loạn tuần hoàn nghiêm trọng. Nếu không được xử trí kịp thời, người bệnh có thể gặp nguy hiểm tính mạng do sốc mất máu hoặc sốc tắc nghẽn.
Rối loạn nhận thức thường xảy ra do tổn thương liên quan đến não, sọ não hoặc thứ phát sau sốc, suy hô hấp. Với trường hợp bệnh nhân bị rối loạn tri giác do chấn thương sọ não, tình trạng này có thể tiến triển từ thiếu oxy não thứ phát, tăng áp lực nội sọ.
Tổn thương phối hợp có thể ảnh hưởng đến nhiều bộ phận như não, bụng, cột sống, chi, xương chậu,... trên cơ thể. Song ước tính các bộ phận thường chịu tổn thương nhất bao gồm:
Những vị trí thường chịu chấn thương kết hợp
Dữ liệu thống kê cũng cung cấp, khoảng 70% trường hợp xuất hiện đồng thời hai tổn thương phối hợp. Giảm dần xuống 20% với ba tổn thương cùng lúc, 7% trường hợp có 4 thương tổn và 1% với ca chịu 5 thương tổn cùng lúc.
Rất khó để xác định dấu hiệu chung hay cụ thể đối với tình trạng đa chấn thương, do các thương tích có thể xuất hiện và tiến triển theo các cách khó lường. Đau dữ dội, chảy máu ở nhiều vùng khác nhau trên cơ thể có thể coi là triệu chứng điển hình, nổi bật hơn cả.
Ngoài ra có thể kết hợp với các biểu hiện khác như mất trí nhớ, đau đầu, chóng mặt, hoa mắt, mất nhận thức, khó tập trung. Tuy nhiên, trong điều kiện tốt nhất người bệnh vẫn cần tiếp nhận thăm khám, xét nghiệm cận lâm sàng chuyên sâu tại cơ sở y tế.
Đa chấn thương xảy ra do nhiều tình huống khác nhau nhưng đều có đặc điểm chung là chịu tác động mạnh, đột ngột làm tổn thương các cơ quan, vùng cơ thể. Trong đó tai nạn giao thông, lao động, thể thao hoặc bạo lực chiếm phần lớn.
Tai nạn giao thông là nguyên nhân hàng đầu dẫn tới các tổn thương phức hợp, đặc biệt với trường hợp va chạm khi đang điều khiển phương tiện tốc độ cao. Người lái xe máy, đi xe đạp tự ngã tuy ít dẫn đến chấn thương nặng nhưng vẫn tiềm ẩn nguy cơ nhất định.
Không tuân thủ luật giao thông là nguyên nhân hàng đầu gây chấn thương phối hợp
Các ngành công nghiệp nặng có nguy cơ cao dẫn tới những tai nạn lao động nghiêm trọng. Công nhân, nhân viên có thể bị ngã từ trên cao, va đập với vật rơi, bỏng nhiệt, điện giật, kẹt trong máy móc, khiến nhiều bộ phận bị tổn thương.
Vận động viên hay người chơi các bộ môn thể thao tính chất đối kháng, luyện tập quá sức có thể đối mặt với những sự cố, thương tích phức tạp. Nguy cơ tăng cao với những trường hợp không khởi động kỹ lưỡng hoặc không sử dụng đồ bảo hộ.
Tăng nguy cơ chấn thương khi chơi thể thao không đúng kỹ thuật hoặc thiếu đồ bảo hộ
Trong các vụ xung đột cá nhân, ẩu đả, tấn công bằng hung khí, bạo hành gia đình, bạo lực học đường đều có nguy cơ dẫn đến đa chấn thương. Số vùng bị ảnh hưởng cũng như mức độ chấn thương thể chất, tâm lý phụ thuộc vào lực tác động, vị trí tấn công và vũ khí sử dụng.
Bất kỳ giới tính, độ tuổi khi chịu tổn thương ngoại lực đều có nguy cơ bị đa chấn thương. Tuy nhiên nhóm đối tượng thể trạng yếu, sống hoặc làm việc trong môi trường tiềm ẩn nhiều rủi ro sang chấn hơn:
Nhóm đối tượng có nguy cơ chịu tổn thương kết hợp
Tổn thương kết hợp thường được phân phân loại dựa theo thang điểm ISS:
Chẩn đoán mức độ tổn thương dựa trên thang điểm ISS
Ngoài ra để đánh giá chính xác các tổn thương, mức độ và tiên lượng điều trị, bác sĩ có thể chỉ định thêm các xét nghiệm hình ảnh khác như:
Nạn nhân bị đa chấn thương cần được theo dõi, điều trị theo nguyên tắc 4 ống:
Nguyên tắc 4 ống xử trí nạn nhân đa chấn thương
Người bệnh sẽ được theo dõi sát sao các chỉ số sinh tồn như nhịp thở, nhịp tim, mạch, huyết áp, huyết áp tĩnh mạch trung ương,... một cách sát sao. Ngoài ra bác sĩ có thể dựa vào phán đoán mức độ chấn thương để đưa hướng xử trí phù hợp:
Sơ cứu cho bệnh nhân đa chấn thương là công tác quan trọng, góp phần tăng cơ hội sống cho người bệnh. Song cần lưu ý, chỉ thực hiện các thao tác cơ bản, hạn chế di chuyển người bệnh khi không cần thiết.
Các bước chuẩn y khoa như sau:
Hướng dẫn sơ cứu nạn nhân bị chấn thương
Trong trường hợp không có đủ kiến thức, nắm vững các cách sơ cứu, bạn nên chờ sự cứu trợ của nhân viên y tế. Tuyệt đối không tự ý thực hiện các thao tác, kỹ thuật phức tạp như đặt nội khí quản, nắn chỉnh xương.
Để tăng tỷ lệ sống sót cho người bệnh, bác sĩ cần xây dựng phác đồ điều trị dựa trên thông tin đánh giá ban đầu, đánh giá bước 2 và theo dõi xuyên suốt quá trình cấp cứu.
Cụ thể:
Có nhiều phương pháp điều trị, xử trí tổn thương phức tạp như phẫu thuật khẩn cấp, phẫu thuật cấp cứu không trì hoãn và phẫu thuật trì hoãn. Tùy theo tình trạng bệnh nhân sẽ được chỉ định hướng can thiệp phù hợp, giảm thiểu tối đa hậu quả về sau.
Các phương pháp điều trị tổn thương phức tạp
Song đặc biệt ưu tiên các trường hợp:
Chăm sóc, phục hồi sau đa chấn thương là quá trình phức tạp đòi hỏi kết hợp giữa nhiều kỹ thuật và điều trị tâm lý. Song đều hướng tới mục tiêu phục hồi sức khỏe thể chất, tinh thần và giảm thiểu di chứng về sau.
|
Chăm sóc y tế |
Xuyên suốt quá trình điều trị người bệnh sẽ được:
|
|
Phục hồi chức năng |
Công tác này giúp đẩy nhanh tốc độ phục hồi, thuyên giảm triệu chứng và cải thiện chức năng vận động. Cụ thể:
|
|
Hỗ trợ tâm lý |
Nhiều người bệnh sau chấn thương dễ gặp phải các rào cản tâm lý như trầm cảm, lo lắng, ám ảnh, mất tự tin,... Điều trị tâm lý kết hợp làm tăng cơ hội tái hòa nhập cộng đồng. |
Trong thời gian này người bệnh cần thiết lập chế độ dinh dưỡng cân đối, không nên kiêng khem quá mức. Đồng thời chú ý vệ sinh cá nhân, đặc biệt vết mổ, vùng tổn thương tránh nhiễm trùng.
Rất khó để phòng tránh hoàn toàn các thương tích do các tác động thường đến bất ngờ, đột ngột. Những gợi ý dưới đây chỉ mang tính chất hỗ trợ, giảm nhẹ nguy cơ:
Biện pháp phòng tránh tổn thương phối hợp
Mỗi ca đa chấn thương có tiên lượng điều trị khác nhau, thay đổi theo mức độ tổn thương, khả năng đáp ứng điều trị và tuân thủ chỉ định y tế. Dưới đây là một số thông tin bổ sung như tiên lượng, thời gian hồi phục hoàn toàn, giúp người bệnh, gia đình hiểu và nhận diện đúng vấn đề.
Chấn thương phức hợp có thể hồi phục hoàn toàn nhưng phụ thuộc vào nhiều yếu tố như mức độ, loại tổn thương, nền tảng sức khỏe và tốc độ sơ cứu. Tỷ lệ chữa trị có thể xuống thấp nếu xảy ra tổn thương nghiêm trọng, không được tiếp nhận điều trị kịp thời.
Thời gian hồi phục sau tổn thương kết hợp tương đối dài, kéo dài vài tháng hoặc thậm chí vài năm. Không có mức quy chuẩn cụ thể do từng trường hợp có mức độ, vị trí, phương pháp điều trị, chế độ sinh hoạt, dinh dưỡng và nghỉ ngơi khác nhau.
Đa chấn thương là tình trạng cấp cứu y khoa phức tạp, đòi hỏi cần được xử trí nhanh chóng và chính xác. Lựa chọn cơ sở y tế có đầy đủ trang thiết bị hiện đại, đội ngũ bác sĩ lành nghề trở thành điểm mấu chốt, quyết định để khả năng cứu sống và hồi phục của người bệnh.
Bệnh viện Đa khoa Phương Đông là một trong địa chỉ uy tín trong công tác tiếp nhận, chẩn đoán và điều trị tại khu vực miền Bắc. Hiện nay đơn vị không chỉ được trang bị máy CT đa dãy, MRI, siêu âm, X-quang, mà còn sở hữu hệ thống CT Photon NAEOTOM Alpha top 1 thế giới.
Chẩn đoán, điều trị đa chấn thương tại Bệnh viện Phương Đông
Đội ngũ điều dưỡng, bác sĩ cấp cứu, ngoại khoa tại Bệnh viện Phương Đông có trình độ chuyên môn cao, phản xạ và ứng biến nhanh. Điều này đảm bảo người bệnh được chăm sóc toàn diện từ khâu cấp cứu ban đầu đến điều trị, phục hồi chức năng.
Trong trường hợp khẩn cấp, nghi ngờ triệu chứng nguy hiểm, quý khách nên nhanh chóng đến trực tiếp hoặc liên hệ hotline cấp cứu 0833 015 115 để được hỗ trợ chuyên môn.
Đa chấn thương là tình trạng tổn thương cần được cấp cứu ngoại khoa khẩn cấp, chậm trễ xử trí có thể gây nguy hiểm đến tính mạng nạn nhân. Phát hiện sớm, cấp cứu với phác đồ phù hợp và điều trị tại cơ sở y tế chuyên khoa trở thành yếu tố then chốt giúp tăng tỷ lệ sống sót, rút ngắn thời gian hồi phục và hạn chế di chứng về lâu dài.
BỆNH VIỆN ĐA KHOA PHƯƠNG ĐÔNG
Địa chỉ: Số 9, Phố Viên, Phường Đông Ngạc, Thành phố Hà Nội, Việt Nam
Tổng đài tư vấn: 19001806
Website: https://benhvienphuongdong.vn
Lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể.
Di chứng sau chấn thương sọ não gồm một hoặc nhiều hậu quả ảnh hưởng lâu dài đến chức năng não, thần kinh, thể chất và tâm lý người bệnh.
