Đau thượng vị - cảnh báo sớm bệnh viêm loét dạ dày tá tràng

Đau thượng vị là gì?

Đau thượng vị là cảm giác đau hoặc khó chịu ở vùng bụng trên, ngay dưới xương ức. Đây thường là dấu hiệu sớm của viêm loét dạ dày tá tràng, xảy ra khi niêm mạc dạ dày hoặc tá tràng bị tổn thương do mất cân bằng giữa yếu tố tấn công (acid, vi khuẩn HP, NSAIDs) và bảo vệ (chất nhầy, lớp niêm mạc). Nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách, bệnh có thể tiến triển nặng, gây nguy hiểm đến tính mạng.

Đau thượng vị có thể gây nguy hiểm đến tính mạng.

Dấu hiệu

Triệu chứng của bệnh viêm loét dạ dày tá tràng rất đa dạng, tùy thuộc vào vị trí và mức độ tổn thương. Một số dấu hiệu phổ biến bao gồm:

• Đau vùng thượng vị: Cảm giác đau âm ỉ hoặc dữ dội, thường liên quan đến bữa ăn.
• Loét dạ dày: Đau xuất hiện 30–60 phút sau ăn.
• Loét tá tràng: Đau khi đói, giảm khi ăn nhẹ.
• Ợ hơi, ợ chua: Dấu hiệu rối loạn tiêu hóa thường gặp.
• Đầy bụng, chậm tiêu: Cảm giác no sớm dù ăn ít.
• Buồn nôn hoặc nôn: Thường xuất hiện khi bệnh nặng.
• Thiếu máu mạn tính: Do viêm kéo dài hoặc chảy máu vi thể.
• Biến chứng nặng: Nôn ra máu, đi ngoài phân đen – dấu hiệu xuất huyết tiêu hóa cần cấp cứu ngay.

Chẩn đoán

Để xác định chính xác bệnh viêm loét dạ dày tá tràng, bác sĩ sẽ kết hợp thăm khám lâm sàng với các xét nghiệm cận lâm sàng sau:

• Nội soi dạ dày – tá tràng: Phương pháp tiêu chuẩn vàng để đánh giá tổn thương loét, mức độ viêm, và nguy cơ biến chứng. Nội soi còn cho phép lấy mẫu sinh thiết để kiểm tra vi khuẩn HP hoặc tầm soát ung thư.
• Xét nghiệm HP: Bao gồm test hơi thở (UBT), xét nghiệm phân, hoặc test urease nhanh.
• Xét nghiệm máu: Kiểm tra tình trạng thiếu máu, viêm mạn, và chức năng gan thận.
• Siêu âm bụng: Loại trừ các bệnh lý gan mật gây đau thượng vị.
• Xét nghiệm đặc biệt: Được chỉ định trong trường hợp nghi ngờ bệnh lý ác tính hoặc các nguyên nhân không do HP (NSAIDs, bệnh Crohn, hội chứng Zollinger-Ellison).

Điều trị

Mục tiêu điều trị là kiểm soát triệu chứng, làm lành vết loét, diệt vi khuẩn HP (nếu có), và ngăn ngừa tái phát. Phác đồ điều trị thường bao gồm:

• Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Omeprazole, esomeprazole, pantoprazole… giúp giảm tiết acid, tạo điều kiện cho niêm mạc hồi phục.
• Kháng sinh diệt HP: Nếu xét nghiệm dương tính với HP, bệnh nhân cần dùng phác đồ kết hợp PPI + Amoxicillin + Clarithromycin hoặc liệu pháp 4 thuốc chứa Bismuth trong 10–14 ngày.
• Thuốc bảo vệ niêm mạc: Sucralfate, misoprostol hỗ trợ tái tạo niêm mạc.
• Ngưng sử dụng NSAIDs, corticoid: Nếu đây là nguyên nhân gây loét.
• Tái khám định kỳ: Sau 4–8 tuần điều trị, nội soi hoặc test hơi thở được thực hiện để đánh giá hiệu quả.

Tùy tình trạng bệnh, bác sĩ có thể điều chỉnh thời gian và phác đồ điều trị. Trong trường hợp loét phức tạp, cần phối hợp đa chuyên khoa để xử lý.

Tùy tình trạng bệnh, bác sĩ sẽ có phác đồ điều trị khác nhau.

Phòng bệnh

Để giảm nguy cơ mắc bệnh hoặc tái phát, bạn nên thực hiện các biện pháp phòng ngừa sau:

• Chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn đúng giờ, không bỏ bữa, tránh ăn quá no. Hạn chế thực phẩm cay, chua, chiên xào.
• Tránh rượu bia, cà phê, thuốc lá: Những chất này làm tăng nguy cơ tổn thương niêm mạc dạ dày.
• Quản lý stress: Thư giãn, ngủ đủ giấc, tránh thức khuya kéo dài.
• Tầm soát HP định kỳ: Đặc biệt nếu có tiền sử gia đình mắc ung thư dạ dày hoặc bệnh tiêu hóa mạn tính.
• Sử dụng NSAIDs an toàn: Luôn uống kèm thuốc bảo vệ niêm mạc nếu cần dùng lâu dài.

Sai lầm thường gặp

Nhiều bệnh nhân mắc sai lầm trong quá trình điều trị viêm loét dạ dày tá tràng, dẫn đến bệnh tái phát hoặc biến chứng nặng. Một số sai lầm phổ biến bao gồm:

• Tự ý dùng thuốc giảm đau dạ dày: Không nội soi, dễ bỏ sót tổn thương nghiêm trọng hoặc ung thư.
• Ngưng thuốc sớm: Không tuân thủ liệu trình, khiến vết loét không lành hoàn toàn.
• Lạm dụng thuốc Đông y không rõ nguồn gốc: Một số sản phẩm có thể chứa corticoid, làm bệnh nặng hơn.
• Bỏ qua điều trị HP: Không diệt triệt để vi khuẩn HP, dẫn đến loét tái phát nhiều lần.
• Không tái khám sau điều trị: Làm chậm phát hiện tổn thương tiền ung thư hoặc biến chứng.

Đau thượng vị không chỉ là triệu chứng thông thường mà có thể là dấu hiệu cảnh báo viêm loét dạ dày tá tràng hoặc các bệnh lý tiêu hóa nghiêm trọng khác. Việc chẩn đoán chính xác, điều trị đúng phác đồ, và duy trì lối sống lành mạnh là chìa khóa để kiểm soát bệnh hiệu quả. Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng bất thường nào, đừng chần chừ – hãy đến gặp bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời.