Khí nitric oxide (NO) thường được biết đến là một loại khí thải trong môi trường từ khói thuốc lá hoặc xe cộ. Tuy nhiên, hiện nay khí NO trong hơi thở có thể xác định được bệnh về hô hấp qua xét nghiệm đo FeNO. Vậy đo nitric oxide trong khí thở ra (FeNO) để chẩn đoán và điều trị bệnh hen suyễn như thế nào? Cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây của Bệnh viện Đa khoa Phương Đông.
Khí nitric oxide (NO) được tạo ra từ phản ứng chuyển từ L-arginine thành L-citrulline với sự xúc tác của men nitric oxide synthase (NOS). Có 3 loại men NOS khác nhau như: eNOS (endothelial NOS), iNOS (inducible NOS) và nNOS (neuronal NOS).
Khi người bệnh mắc hen phế quản có cơ địa dị ứng, iNOS sẽ có sự tăng tổng hợp trong tế bào biểu mô phế quản, từ đó làm tăng nồng độ NO trong thành phế quản. Nhờ đó, NO trong khi thở ra (FeNO - fraction of exhaled nitric oxide) được coi là một đặc trưng sinh học trực tiếp trong đáp ứng viêm loại TH2 hoặc viêm tăng bạch cầu ái toan của người bị hen suyễn.
Khí NO trong FeNO được coi như đặc trưng sinh học trực tiếp trong bệnh lý hô hấp
Xét nghiệm đo nitric oxide trong khí thở ra (FeNO) là một xét nghiệm đơn giản, nhanh chóng, không xâm lấn và đem lại kết quả chính xác. Việc thực hiện xét nghiệm FeNO giúp phản ánh một số cơ chế viêm nhất định của hen phế quản mà chức năng hô hấp không phản ánh. Chính vì vậy, đo nồng độ NO trong khí thở được thực hiện trong chẩn đoán và điều trị bệnh hen suyễn.
Một số trường hợp đo FeNO phục vụ nhu cầu cá thể hóa điều trị hen phế quản như:
Việc đo FeNo là đo nồng độ NO từ đường hô hấp dưới, vùng mũi thường có nồng độ nitric oxide cao hơn đường hô hấp dưới. Chính vì vậy, việc thực hiện đo FeNO đường hô hấp dưới sẽ tránh lấy vùng mũi có chứa khí NO. Thông thường, FeNo dao động rộng giữa nhiều người khác nhau nhưng ổn định với từng người.
Một số yếu tố có thể ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm đo nồng độ khí NO trong khí thở ra (FeNO) như:
Xét nghiệm đo nitric oxide trong khí thở ra (FeNO)
Việc đo nồng độ NO trong khí thở đóng vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán và điều trị bệnh hen suyễn. Khi nồng độ khí NO tăng trong khí thở phản ánh trực tiếp tình trạng viêm trong phế quản hoặc phế nang. Ngoài ra, nồng độ NO trong khí thở là một cảnh báo sớm của tình trạng viêm đường hô hấp.
Chính vì vậy, đo nồng độ NO khí thở ra giúp chẩn đoán hen phế quản ở giai đoạn tiềm ẩn. Nồng độ khí NO tăng trong khí thở ra là dấu hiệu về rối loạn chức năng hô hấp được xác định bởi test thăm dò chức năng hô hấp.
Ngoài ra, FeNO của người mắc bệnh hen phế quản sẽ cao hơn so với người bình thường. Vì vậy, việc đo nồng độ khí NO trong giai đoạn ổn định ở người bệnh hen có thể xác định được giá trị FeNO bình thường của từng người bệnh. Tuy nhiên, nồng độ khí NO cũng sẽ tăng cao ở người có cơ địa dị ứng dù không mắc bệnh hen.
Ngoài việc xác định được bệnh hen suyễn, đo NO trong khí thở ra cũng có thể xác định được các bệnh lý như:
Đặc biệt, so với những xét nghiệm đánh giá thông thường khác thì kỹ thuật đo nitric oxide trong khí thở ra (FeNO) có ưu điểm hơn vì dễ dàng thực hiện, nhanh chóng, không xâm lấn và chính xác.
Đo nồng độ NO trong khí thở đóng vai trò quan trọng trong chẩn đoán và điều trị bệnh hen suyễn
Đo FeNo là đo nồng độ NO từ đường hô hấp dưới với cách thực hiện đơn giản, dễ dàng và góp phần quan trọng trong việc chẩn đoán chính xác bệnh hen phế quản. Hiện nay có hai phương pháp đo nồng độ NO được thực hiện tại các cơ sở y tế là đo trực tiếp và đo gián tiếp.
Cách đo trực tiếp khá đơn giản, bệnh nhân có thể thở trực tiếp vào máy đo NO. Từ đó, máy sẽ ghi lại và phân tích kết quả ngay thời điểm đó, bao gồm: Thể tích khí thở ra, lưu lượng thở, áp lực thở ra, thời gian từng thì thở ra,...
Bác sĩ có thể yêu cầu người bệnh thực hiện đo ở một lưu lượng thở hoặc nhiều lưu lượng thở khác nhau. Với trường hợp nhiều lưu lượng thở giúp đánh giá nồng độ khí NO trong phế nang, khả năng khuếch tán của khí qua thành phế quản, từ đó đánh giá được nguồn gốc của NO thở ra.
Tuy nhiên, bằng phương pháp đo trực tiếp này cần có trang thiết bị hiện đại để thăm do chức năng hô hấp nên thường chỉ được thực hiện tại một số bệnh viện lớn hoặc một số phòng lab (labo).
Đo nồng độ khí NO khi thở ra (FeNO) trực tiếp
Bằng phương pháp đo NO gián tiếp, người bệnh không cần phải trực tiếp đến các cơ sở y tế lớn.
Người bệnh sẽ được thu khí thở vào một túi đựng làm bằng Mylar (chất liệu không phản ứng với khí thở nào). Sau đó, nồng độ NO trong túi được thực hiện đo trong khoảng thời gian trước 12 giờ kể từ khi người bệnh thở vào túi.
Xem thêm:
Xét nghiệm đo FeNO được khuyến cáo dùng như một dấu ấn sinh học giúp chẩn đoán bệnh hen phế quản, theo dõi đáp ứng với ICS, điều chỉnh liều ICS, kiểm chứng hiệu quả điều trị và dự đoán độ nhạy trong chẩn đoán hen lên tới 94%.
FeNO thấp là dấu hiệu báo sự đáp ứng viêm loại TH2 không hiện diện. Loại trừ sự hiện diện của tình trạng viêm đường dẫn khí. Ví dụ, người bệnh hen phế quản chưa kiểm soát, FeNO tháp giúp bác sĩ tìm các chẩn đoán khác như béo phì, rối loạn lo âu,... thay vì tăng liều ICS. FeNO đáp ứng nhanh và tương ứng liều ICS dùng hàng ngày, có thể hiểu đơn giản là giúp bác sĩ điều chỉnh liều ICS.
Hơn nữa, với những xét nghiệm đánh giá hiện tượng viêm khác (định lượng bạch cầu ái toan trong đờm, dịch rửa phế quản, mẫu sinh thiết), đo FeNO có nhiều ưu điểm vì dễ dàng thực hiện, không xâm lấn và đem lại độ chính xác khá cao. Ngoài ra, đo FeNO được áp dụng phổ biến trong tầm soát phát hiện bệnh nhân hen phế quản.
Bên cạnh chẩn đoán, xét nghiệm đo FeNO đóng vai trò quan trọng trong đánh giá tuân thủ điều trị hen phế quản.
Việc tuân thủ kém chính là nguyên nhân chính gây kiểm soát hen kém. Tuy nhiên, trong thực hành lâm sàng, không phương pháp nào đủ chính xác để đánh giá tuân thủ điều trị. Với đo FeNO trong khí thở ra thay đổi theo mức độ viêm phế quản và theo mức độ kiểm soát hen khi điều trị nên cho phpes đánh giá mức độ tuân thủ điều trị của bệnh nhân.
Xét nghiệm đo FeNO trong điều trị hen chưa được thống nhất do khác nhau về thiết kế, phương pháp nghiên cứu, ngưỡng FeNo được sử dụng,... Thông thường, đo FeNo có thể xác định rõ ràng nhất với nhóm người bệnh bị hen phế quản nhất định như béo phì, cơ địa dị ứng, eosinophil máu tăng,...
Dựa vào xét nghiệm đo FeNO giúp đánh giá tuân thủ điều trị hen phế quản
Xét nghiệm đo nitric oxide trong khí thở ra (FeNO) là một xét nghiệm đơn giản, nhanh chóng, không xâm lấn giúp phản ánh một số tình trạng viêm nhất định của hen phế quản mà chức năng hô hấp không phản ánh.
Qua bài viết này của Bệnh viện Đa khoa Phương Đông, hy vọng đã cung cấp những thông tin hữu ích về xét nghiệm đo nitric oxide trong khí thở ra (FeNO). Hiện nay, có nhiều bệnh xét sử dụng phương pháp này trong chẩn đoán và đánh giá điều trị các bệnh về hô hấp.
BỆNH VIỆN ĐA KHOA PHƯƠNG ĐÔNG
Địa chỉ: Số 9, Phố Viên, Cổ Nhuế 2, Bắc Từ Liêm, Hà Nội
Tổng đài tư vấn: 19001806
Website: https://benhvienphuongdong.vn
Lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể.
Đo nitric oxide trong khí thở ra (FeNO) đóng vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán bệnh hen suyễn, từ đó có lộ trình điều trị bệnh phù hợp...
