Gãy xương sên: Nguyên nhân, triệu chứng và điều trị

Gãy xương sên là gì?

Gãy xương sên (xương cổ chân) là tình trạng nứt, đứt gãy một xương nhỏ ở vùng cổ bàn chân, nằm giữa đầu dưới xương chày, xương gót và cẳng chân. Loại xương này đóng vai trò như một “mắt xích”, nối giữa bàn chân và cẳng chân, đảm bảo khả năng chuyển động của mắt cá nhân.

Chấn thương xương sên thường được phân chia thành 3 loại, bao gồm:

• Độ 1: Gãy cổ xương sên không đi kèm với tình trạng di lệch.
• Độ 2: Gãy xương sên di lệch một phần hoặc hoàn toàn, nhưng chưa ảnh hưởng đến khớp chày sên và khớp sên gót.
• Độ 3: Xương sên gãy bị trật ra khỏi khớp chày sên hoặc sên gót, các cơ, gân và dây chằng xung quanh có thể bị ảnh hưởng.

Phân loại cấp độ gãy xương sên

Phần cổ xương sên là vị trí dễ bị gãy và thường gặp nhất trong tất cả các ca chấn thương. Khi này bệnh nhân phải đối mặt với loạt nguy cơ về hoại tử vô mạch, giảm chức năng vận động cổ chân, viêm khớp sau chấn thương.

Nguyên nhân gãy xương sên bàn chân

Mặc dù kích thước xương sên tương đối nhỏ nhưng lại đóng vai trò quan trọng trong việc đi đứng và di chuyển thường ngày. Nhiệm vụ chính của xương là nâng đỡ trọng lượng cơ thể, hỗ trợ khớp mắt cá chân vận động trơn tru và linh hoạt, đặc biệt khi đi bộ trên địa hình gồ ghề.

Song xương cổ chân không có gân cơ bám trực tiếp, ảnh hưởng nhất định đến khả năng giữ ổn định tự nhiên. Vậy nên trước những lực tác động đủ lớn, khớp cổ chân có thể bị trật, gãy hoặc di lệch.

Nhóm nguyên nhân thường dẫn đến gãy xương sên bàn chân gồm:

• Ngoại lực tác động mạnh và trực tiếp lên cổ bàn chân.
• Lực tác động đột ngột, quá mức khi tai nạn giao thông, tai nạn thể thao hoặc tai nạn lao động.
• Sai tư thế chân khi té ngã hoặc đứng không vững chắc.
• Va chạm mạnh khi chơi thể thao, đặc biệt các bộ môn có tính đối kháng cao.

Nguyên nhân khiến xương cổ chân bị gãy

Gãy xương sên có thể xảy ra ở mọi đối tượng, không giới hạn bởi độ tuổi hay giới tính. Tuy nhiên tỷ lệ gặp cao hơn ở nhóm người cao tuổi, người mắc các vấn đề về xương khớp, phụ nữ mãn kinh hoặc lạm dụng corticoid.

Triệu chứng lâm sàng

Đau, sưng mắt cá chân nghiêm trọng là biểu hiện lâm sàng điển hình sau khi gãy xương cổ chân. Hiện tượng này xảy ra do các mô mềm xung quanh và mạch máu cổ chân bị tổn thương, làm gián đoạn nguồn nuôi dưỡng xương.

Ngoài ra, bệnh nhân có thể bắt gặp một số triệu chứng khác như:

• Đau nhói tại vị trí gãy, đau tăng lên khi di chuyển hoặc tác động lực lên vùng chấn thương.
• Chức năng vận động của chân bị giảm hoặc mất, khiến việc cử động thông thường gặp khó khăn.
• Khi cử động chân, di chuyển nghe thấy tiếng lạo xạo tại vùng xương sên.
• Bàn chân biến dạng hoặc thay đổi hình dạng so với ban đầu.
• Xuất hiện các cử động bất thường tại vùng bàn chân bị tổn thương.
• Trong trường hợp nặng, xương sên có thể bị gãy hở và đâm xuyên qua da.

Một số triệu chứng lâm sau khi xương sên bị đứt gãy

Chấn thương xương sên không chỉ tác động đến các khớp xương, mà còn kéo theo nhiều hệ lụy về mô mềm và mạch máu xung quanh. Nhận biết sớm, chính xác dấu hiệu là bước đầu tiên và quan trọng trong điều trị, kịp thời ngăn chặn các biến chứng.

Gãy xương sên có nguy hiểm không?

Xương sên nhận máu từ các động mạch nhỏ, nên nếu bị gãy sẽ làm đứt đoạn nguồn nuôi dưỡng và ảnh hưởng đến quá trình làm lành xương. Tình trạng này không được kiểm soát có thể dẫn đến tiêu xương, đe dọa trực tiếp để khả năng vận động và sinh hoạt thông thường.

Một số biến chứng nguy hiểm khác mà bạn có thể gặp phải như:

• Lực gãy chèn ép gây rách da, tạo vết thương hở.
• Xương gãy chèn ép lên bó mạch, thần kinh chày sau.
• Vùng da xung quanh vết gãy bị nhiễm trùng hoặc hoại tử.
• Hoại tử tô mạch.
• Can lệch.
• Khớp cổ chân thoái hóa thứ phát.
• Các khớp cổ chân, sên gót bị viêm.

Xem thêm: Siêu âm khớp cổ chân: Kết quả, Đối tượng, Quy trình thực hiện

Nguy cơ biến chứng khi gãy xương cổ chân không được điều trị đúng cách

Điều trị gãy xương sên

Xương sên là loại xương quan trọng trong hệ thống xương cơ thể người, nhưng hệ thống mạch máu nuôi dưỡng tại đây tương đối nghèo nàn. Đồng nghĩa, việc phục hồi sau gãy gặp không ít khó khăn, gian nan hơn khi điều trị các loại xương khác.

Điều trị bảo tồn

Những trường hợp gãy xương sên nhẹ, ít di lệch thường được ưu tiên điều trị bảo tồn. Nhóm phương pháp chính thường bao gồm nắn chỉnh hình xương, bó bột cố định xương, kết hợp với sử dụng thuốc giảm đau, kháng viêm nhằm giảm sưng và đau.

Điều trị phẫu thuật

Với các ca bệnh gãy xương nghiêm trọng, hướng điều trị bảo tồn không đạt hiệu quả mong muốn, bệnh nhân có thể cần phẫu thuật. Cụ thể khuyến nghị với tình trạng gãy di lệch nhiều, gãy kèm theo tình trạng trật hoàn toàn xương sên.

Can thiệp phẫu thuật đối với những trường hợp gãy di lệch nghiêm trọng

Mục đích của phương pháp điều trị này là tái tạo lại những phần xương bị gãy, nứt vỡ hoặc di lệch khỏi vị trí ban đầu. Một số trường hợp nghiêm trọng bắt buộc phải cắt bỏ xương sên và hàn các khớp cổ chân còn lại, đảm bảo loại bỏ triệt để các triệu chứng cũng như tối ưu hiệu quả phục hồi về sau.

Hướng dẫn chăm sóc phục hồi

Đối với những bệnh nhân cần can thiệp ngoại khoa như thay xương sên nhân tạo, việc chăm sóc hậu phẫu đóng vai trò quan trọng. Theo đó cần lưu ý một số vấn đề sau:

• Tuân thủ hướng dẫn, chỉ định của bác sĩ về việc dùng thuốc và thời gian tái khám.
• Trong thời gian đầu hạn chế vận động nặng, đi lại nhiều, đặc biệt các hoạt động ở bên xương bị gãy.
• Khi ngủ hoặc ngồi lâu nên kê cao chân bằng gối, giảm áp lực lên vùng chấn thương.
• Tập trung căn bằng dinh dưỡng, thực phẩm giàu canxi như rau xanh, đậu, thịt, tôm, cua,...
• Tham khảo ý kiến bác sĩ về việc sử dụng các loại thuốc giảm đau, giảm viêm hoặc thực phẩm chức năng.

Lưu ý khi hướng dẫn chăm sóc phục hồi xương sên

Gãy xương sên là một dạng chấn thương phức tạp, xảy ra do tai nạn giao thông, tai nạn lao động hoặc va chạm mạnh trong sinh hoạt. Do đặc điểm giải phẫu đặc biệt và nguồn máu nuôi dưỡng hạn chế, nên những tổn thương ở xương cổ chân rất dễ bị hoại tử, cần được can thiệp y tế kịp thời để bảo toàn cấu trúc.