Gãy xương ức: Nguyên nhân, biểu hiện và hướng điều trị

Gãy xương ức là gì?

Gãy xương ức là tình trạng xương ức - một xương dẹt nằm chính giữa ngực bị nứt, đứt gãy cho chấn thương. Dạng gãy xương này tương đối hiếm gặp, chỉ xảy ra khi gặp tai nạn giao thông, lực tác động trực tiếp vào vùng ngực, chấn thương thể thao hay ngã đập nghiêm trọng.

Xương ức liên kết với xương sườn thông qua sụn sườn, tạo thành mặt trước lồng ngực giúp bảo vệ tim, phổi và các mạch máu lớn quan trọng khác. Vậy nên khi xảy ra va chạm những bộ phận xung quanh cũng có thể chịu tổn thương nặng nề.

Gãy xương ức là tình trạng nứt vỡ do xương chịu ngoại lực lớn

Dựa vào mức độ tổn thương và đặc điểm đường gãy, có thể phân loại gãy xương lồng ngực thành hai dạng chính:

• Gãy không di lệch: Là dạng chấn thương nhẹ, xương khi này chỉ bị nứt hoặc gãy nhưng không lệch khỏi vị trí ban đầu.
• Gãy có di lệch và tổn thương mô mềm: Các mảnh xương khi này bị di lệch khỏi vị trí ban đầu, chèn ép/tổn thương mô mềm cùng cơ quan lân cận như mạch máu, tim, phổi.

Xem thêm: Gãy xương đòn di lệch: Triệu chứng, phân loại và điều trị

Nguyên nhân gãy xương ức

Phẫn lớn gãy xương ức đều do chấn thương lồng ngực trực tiếp, trong đó có khoảng 3 - 6,8% liên quan đến các vụ va chạm xe cơ giới. Ngoài ra còn đến từ các nguyên nhân khác như:

• Người bệnh ngã từ trên cao xuống, nhất là khi ngực va đập trực tiếp với bề mặt cứng.
• Tham gia các bộ môn thể thao đối kháng, có nguy cơ hình thành lực tác động mạnh vào ngực như boxing, judo, bóng bầu dục,...
• Do ép ngực sai cách khi hồi sức tim phổi (CPR), lực tác động quá mạnh có thể làm gãy xương.

Gãy xương lồng ngực phần lớn do va chạm khi tham gia giao thông

Gãy xương ức có thể xuất hiện ở mọi đối tượng, nhưng ghi nhận cao hơn ở nhóm có cấu trúc xương suy yếu hoặc thoái hóa. Bao gồm người mắc loãng xương, bị gù lưng, người cao tuổi, mãn kinh hay dùng steroid trong thời gian dài.

Với những người này, chỉ cần lực tác động nhẹ vào ngực cũng có thể dẫn đến gãy xương. Chưa kể đến quá trình liền xương cũng kéo dài hơn bình thường, tiềm ẩn nhiều nguy cơ biến chứng.

Biểu hiện lâm sàng khi xương ức gãy

Gãy xương lồng ngực thường được chẩn đoán thông qua phim chụp X-quang, chụp CT-Scan hoặc siêu âm. Trước khi xét nghiệm cận lâm sàng, bệnh nhân có thể được khai thác thông tin về các triệu chứng như:

• Đau ngực: Sau khi tai nạn xảy ra, người bệnh thường cảm nhận được cơn đau từ trung bình đến dữ dội. Tình trạng tồi tệ hơn khi hít thở sâu, ho, hắt hơi, cười hoặc chạm vào.
• Khó thở: Ước tính có khoảng 20% bệnh nhân nứt xương ức cảm thấy nặng nề, khó khăn khi hít thở.
• Bầm tím: Phân nửa trường hợp gãy xương lồng ngực xuất hiện các vết bầm tím, sưng nề. Có thể quan sát bằng mắt thường, sờ nắn bằng tay tình trạng biến dạng nhẹ, gờ xương bất thường.
• Không thể đứng thẳng: Bệnh nhân mất khả năng đi đứng thẳng lưng như bình thường, có xu hướng cúi người về trước hoặc giữ ngực cố định để giảm đau.
• Di chuyển cánh tay khó khăn: Do đặc điểm cấu tạo liên kết với xương đòn, xương sườn, chấn thương xương ức có thể đau lan ra vùng vai trước, khiến bạn khó khăn khi giơ tay cao hay hạn chế khả năng vận động chi trên.

Nhận diện triệu chứng khi xương ức bị đứt gãy

Gãy xương ức có nguy hiểm không?

Gãy xương ức không chỉ gây đau nhức, hạn chế vận động mà còn tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được can thiệp kịp thời:

• Khởi phát nhiễm trùng sau 8 - 12 tuần chấn thương, tỷ lệ cao với nhóm kèm theo tổn thương mô mềm hoặc gãy hở.
• Xuất huyết lồng ngực với những trường hợp gãy nặng, do vị trí này chứa những động mạch lớn, tim và phổi.
• Tụ máu, thâm tím phổi khiến chức năng trao đổi khí bị sụt giảm, làm sụt giảm nguồn nuôi dưỡng xương khiến xương không lành .

Điều trị gãy xương ức

Mỗi mức độ chấn thương sẽ có hướng điều trị khác nhau, việc chỉ định sẽ được căn cứ vào bệnh tình thực tế. Song đảm bảo mục tiêu cuối cùng là hồi phục sức khỏe bệnh nhân, giảm thiểu tối đa các biến chứng hay di chứng về sau.

Cụ thể:

• Xương ức gãy nhẹ, chưa ảnh hưởng đến các cơ quan lân cận thường được chỉ định băng bó cố định. Kết hợp với dùng thuốc kháng sinh, kháng viêm, giảm đau, chế độ dinh dưỡng và nghỉ ngơi điều độ, đẩy nhanh quá trình hồi phục.
• Gãy xương lồng ngực nghiêm trọng, mô mềm và bộ phận liên kết bị ảnh hưởng bắt buộc phải cấp cứu khẩn cấp. Đặc biệt với trường hợp xương di lệch, bệnh nhân không thể cử động bình thường, bệnh nhân cần tiến hành phẫu thuật.

Hướng điều trị xương ức theo mức độ chấn thương

Hầu hết các ca gãy xương ức đều đơn giản, có thể tự lành mà không cần sử dụng nẹp hay phương pháp điều trị chuyên sâu nào khác. Tuy nhiên bệnh nhân không được chủ quan, nếu xảy ra va chạm cần nhanh chóng thăm khám, nhận chỉ định điều trị.

Mất bao lâu để hồi phục sau gãy xương ức?

Đối với các trường hợp gãy nhẹ, xương ức bệnh nhân có thể lành lại sau khoảng 10 tuần điều trị. Nếu chấn thương nặng hơn, phải can thiệp phẫu thuật, việc hồi phục có thể kéo dài lên tới 3 tháng hoặc lâu hơn.

Trong thời gian điều trị người bệnh cần theo dõi chặt chẽ, sát sao các biểu hiện bất thường. Nếu khó thở, sốt cao, ho ra đờm vàng, xanh hoặc lẫn máu cần quay trở lại bệnh viện kiểm tra nguy cơ nhiễm trùng, tụ dịch hoặc tổn thương phổi.

Ngoài ra nếu sau 8 tuần điều trị, bệnh nhân vẫn bị đau ngực dữ dội, vận động khó khăn, các triệu chứng không cải thiện cũng cần tái khám. Đây là những dấu hiệu cảnh báo xương không lành, nên can thiệp điều trị sớm.

Chăm sóc phục hồi sau chấn thương xương ức

Bên cạnh tuân thủ hướng dẫn, chỉ định của bác sĩ bệnh nhân nên kết hợp với các cách chăm sóc ngừa nhiễm trùng và giảm đau ngay tại nhà. Dưới đây là một số gợi ý mà bạn có thể tham khảo:

• Hít thở sâu: Sau khi thức giấc nên tập hít sâu ít nhất 10 lần, giúp làm sạch dịch trong phổi, chặn nguy cơ nhiễm trùng.
• Ho: Không nên nhịn ho hay dùng thuốc trị ho, đây cũng là hành động hỗ trợ làm sạch phổi. Tuy nhiên khi hắt hơi hoặc ho, nên ôm gối chặt để đỡ ngực.
• Vận động: Bệnh nhân không nên nằm quá lâu hoặc quá nhiều trên giường, nên kết hợp với các hoạt động nhẹ nhàng để phổi được thông thoáng. Trong 6 - 8 tuần đầu sau chấn thương, không nâng hay kéo bất kỳ đồ vật nặng > 4,5kg, ảnh hưởng đến quá trình liền xương.
• Nâng tay: Không nên đưa tay lên cao hoặc đưa đồng thời cả hai tay ra sau, nên bắt đầu với các cử động nhẹ nhàng, sau đó tăng dần cường độ theo sức của bản thân.
• Uống thuốc giảm đau: Chỉ dùng thuốc khi thực sự cần thiết, có đơn kê của bác sĩ, không nên tự ý tăng giảm hay lạm dụng thuốc.

Xem thêm: Thực đơn cho người bị gãy xương: 6 Nhóm dưỡng chất tốt nhất

Hướng dẫn chăm sóc phục hồi sau chấn thương xương ức

Gãy xương ức là chấn thương nghiêm trọng nhưng nếu được điều trị đúng cách, các triệu chứng có thể biến mất và thuyên giảm trong khoảng 8 tuần. Bệnh nhân nên tuân theo hướng dẫn của bác sĩ và kết hợp với chế độ chăm sóc khoa học, đẩy nhanh tốc độ hồi phục giảm nguy cơ nhiễm trùng phổi cũng như các biến chứng khác.