Glucose trong máu tăng do đâu? Dấu hiệu và hướng điều trị

Glucose là gì? 

Glucose là một loại đường đơn (monosaccharide) có vai trò vô cùng quan trọng trong việc cung cấp năng lượng cho cơ thể sống. Đây là nguồn năng lượng chính của tế bào và đặc biệt cần thiết cho hoạt động của não bộ, hệ thần kinh trung ương và cơ bắp. Trong cấu trúc hóa học, glucose thuộc nhóm carbohydrate, có công thức phân tử là C₆H₁₂O₆ và tồn tại chủ yếu dưới dạng mạch vòng trong dung dịch. Glucose có thể được cơ thể hấp thụ trực tiếp từ thực phẩm giàu tinh bột như cơm, bánh mì, trái cây và một số loại rau củ, sau đó được vận chuyển qua máu để phục vụ cho quá trình hô hấp tế bào và sản xuất ATP – dạng năng lượng mà cơ thể sử dụng.

Trong cơ thể, nồng độ glucose trong máu (đường huyết) được điều hòa nghiêm ngặt bởi các hormone như insulin và glucagon. Nếu nồng độ glucose máu quá cao hoặc quá thấp đều có thể dẫn đến những rối loạn chuyển hóa nghiêm trọng, như đái tháo đường hoặc hạ đường huyết. Ngoài ra, glucose còn được dự trữ trong gan và cơ dưới dạng glycogen, khi cần sẽ được phân giải để cung cấp năng lượng.

Theo Viện Dinh dưỡng Quốc gia Việt Nam, glucose không chỉ là năng lượng thiết yếu mà còn ảnh hưởng tới sự tỉnh táo, khả năng học tập và hoạt động thể chất của con người, đặc biệt ở trẻ em và người lớn tuổi. 

Chỉ số glucose trong máu có vai trò gì trong việc chẩn đoán bệnh? 

Chỉ số glucose trong máu đóng vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán nhiều bệnh lý, đặc biệt là bệnh tiểu đường

Chỉ số Glucose trong máu (hay còn gọi là chỉ số đường huyết). Thông qua kết quả định lượng glucose có thể cho thấy người bệnh có vị bệnh tiểu đường hay không, từ đó bác sĩ sẽ lên kế hoạch điều trị phù hợp để kiểm soát tốt bệnh đường huyết. Đồng thời còn có thể tránh nguy cơ nhiễm toan ceton hay tăng áp lực thẩm thấu máu cùng nhiều vấn đề sức khoẻ nguy hiểm khác. Các phương pháp điều trị chủ yếu là dựa vào việc thay đổi chế độ ăn uống và dùng thuốc do bác sĩ chỉ định. 

Glucose trong máu bình thường là bao nhiêu?

Định lượng Glucose trong máu ở mức bình thường vào buổi sáng là khoảng 73.8 mg/dl – 106.2 mg/dl (tương đương 4.1 mmol/l - 5,9 mmol/l) là khi chưa ăn gì, trung bình sau nhịn ăn ít nhất 8 tiếng. 

Sau ăn khoảng 1 – 2 tiếng, nồng độ glucose sẽ tăng lên, nhưng vẫn dưới ngưỡng 126 mg/dl (7.0 mmol/l). Nếu định lượng glucose trong máu cao hơn ở mức kể trên thì người bệnh có khả năng mắc rối loạn dung nạp glucose. Nếu đường máu trở lại thời điểm bất kỳ lớn hơn 200 mg/dl (11.1 mmol/l), có thể chẩn đoán đã mắc bệnh đái tháo đường. 

Nguyên nhân dẫn đến Glucose trong máu tăng? 

Tình trạng tăng glucose máu (tăng đường huyết) xảy ra khi lượng đường trong máu vượt ngưỡng bình thường. Đây có thể là hệ quả của nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm cả nguyên nhân bệnh lý và sinh lý – lối sống.

Nguyên nhân bệnh lý

Một số bệnh lý làm rối loạn chuyển hóa hoặc ảnh hưởng đến hoạt động nội tiết trong cơ thể có thể khiến đường huyết tăng đột ngột hoặc kéo dài, bao gồm:

• Bệnh tiểu đường type 1 và type 2: Là nguyên nhân phổ biến nhất, khi cơ thể thiếu insulin hoặc kháng insulin.
• Tiền đái tháo đường: Là giai đoạn chuyển tiếp, khi glucose máu cao hơn bình thường nhưng chưa đủ chẩn đoán tiểu đường.
• Rối loạn nội tiết tố: Như hội chứng Cushing (tăng cortisol) hoặc cường giáp, ảnh hưởng đến chuyển hóa đường.
• Viêm tụy cấp và mãn tính: Làm giảm khả năng sản xuất insulin.
• Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS): Gây kháng insulin, dẫn đến tăng glucose máu.

Nguyên nhân sinh lý và lối sống

 Ngoài yếu tố bệnh lý, thói quen sống không lành mạnh cũng góp phần quan trọng làm tăng đường huyết:

• Chế độ ăn nhiều đường và tinh bột (bánh ngọt, nước có ga, thức ăn nhanh...).
• Lười vận động, thừa cân hoặc béo phì, làm giảm hiệu quả sử dụng insulin của cơ thể.
• Căng thẳng kéo dài khiến cơ thể tiết ra hormone cortisol, làm tăng glucose máu.
• Thiếu ngủ mạn tính, ảnh hưởng đến sự cân bằng nội tiết và chuyển hóa.
• Sử dụng một số loại thuốc như corticoid, thuốc lợi tiểu, thuốc tránh thai cũng có thể làm tăng đường huyết tạm thời hoặc kéo dài.

Việc kiểm soát tốt các yếu tố trên không chỉ giúp ổn định lượng đường trong máu mà còn ngăn ngừa nguy cơ tiến triển thành tiểu đường và các biến chứng nghiêm trọng về tim mạch, thận hay thần kinh.

Xem thêm:

• Tiểu đường - Căn bệnh đáng báo động trong thời gian gần đây
  
• Tiểu đường type 2: Nguyên nhân, dấu hiệu và các biến chứng
  

Dấu hiệu nhận biết glucose trong máu tăng cao

Nếu không được kiểm soát kịp thời, tình trạng tăng glucose trong máu có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng

Ở mức độ nhẹ, người bệnh thường cảm thấy khát nước nhiều, đi tiểu nhiều, mỏi mắt, khô miệng, mờ mắt,...

Tuy nhiên, khi tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn, mức đường huyết tăng cao mà không được điều trị có thể dẫn đến các biểu hiện như:

• Đói liên tục; 
• Sụt cân không rõ nguyên nhân; 
• Vết thương khó lành; 
• Nhiễm trùng tái phát tại cơ quan sinh dục hay trên bề mặt da hoặc đường tiết niệu. 

Những biến chứng tiềm ẩn khi Glucose trong máu tăng 

Chỉ số đường huyết tăng có thể khiến cho nhiều cơ quan và hệ thống bên trong cơ thể bị tổn thương, dẫn đến những biến chứng vô cùng nguy hiểm, cụ thể: 

• Xơ vữa động mạch dẫn đến tăng nguy cơ đột quỵ, nhồi máu cơ tim và bệnh động mạch ngoại vi;
• Tổn thương mao mạch tại các cơ quan như mắt, thận và thần kinh; 
• Các biến chứng thần kinh: Như bệnh thần kinh ngoại biên gây tê, đau và mất cảm giác ở chân/tay, tăng nguy cơ loét hoặc nhiễm trùng. Rối loạn thần kinh tự chủ gây ảnh hưởng đến nhịp tim, khả năng tiêu hoá và chức năng sinh lý; 
• Tăng nguy cơ nhiễm trùng da do nấm, viêm nang lông và áp xe da;
• Nhiễm trùng đường tiết niệu thuận lợi cho vi khuẩn phát triển;
• Chậm lành vết thương; 
• Gan nhiễm mỡ hoặc xơ gan không do rượu;
• Bệnh thận mạn tính. Trường hợp nặng có thể dẫn đến suy thận giai đoạn cuối;
• Rối loạn cảm xúc gây suy nhược, căng thẳng, trầm cảm; 
• Suy giảm nhận thức khiến sa sút trí tuệ, đặc biệt là bệnh Alzheimer. 

Hướng điều trị khi glucose trong máu tăng

Nếu chỉ số glucose trong máu tăng nhẹ thì bạn có thể tạm thời theo dõi tại nhà. Sử dụng máy đo đường huyết để kiểm tra mức glucose trong máu và ghi lại kết quả để cung cấp cho bác sĩ khi cần thiết. Trong trường hợp nặng, người bệnh cần liên hệ ngay với bác sĩ để được thăm khám và điều trị kịp thời. Chữa càng sớm thì hiệu quả càng cao. 

Bên cạnh đó, các chuyên gia cũng có chỉ ra một số biện pháp giúp cải thiện tình trạng tăng  glucose máu tạm thời như: 

• Uống nhiều nước để pha loãng lượng glucose trong máu, đồng thời cũng hỗ trợ cơ thể đào thải glucose qua nước tiểu; 
• Hạn chế các loại nước ngọt, bánh kẹo chứa nhiều đường, tinh bột nhanh hấp thụ hoặc caffeine vì có thể khiến tình trạng tăng đường huyết trở nên tồi tệ hơn; 
• Điều chỉnh chế độ ăn uống phù hợp, lành mạnh, đủ chất với nhiều rau xanh, thực phẩm giàu chất xơ và protein.
• Tập thể dục nhẹ nhàng mỗi ngày để ổn định đường huyết thông qua việc kích thích cơ bắp sử dụng glucose. 
• Tiêm 1–2 đơn vị insulin để giảm nhanh đường huyết (chỉ dành cho bệnh nhân được chỉ định tiêm insulin).
• Theo dõi các triệu chứng khi tăng glucose máu và thăm khám với bác sĩ nếu nhận thấy tình trạng này không thuyên giảm. 

Kết luận

Tăng glucose trong máu không chỉ là dấu hiệu cảnh báo sớm của bệnh tiểu đường, mà còn tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được kiểm soát đúng cách. Việc xác định chính xác nguyên nhân, theo dõi chỉ số đường huyết định kỳ và tuân thủ phác đồ điều trị sẽ giúp người bệnh duy trì cuộc sống khỏe mạnh, ổn định. Hãy chủ động điều chỉnh chế độ ăn, thói quen sinh hoạt và thăm khám y tế kịp thời để ngăn chặn biến chứng từ sớm.