HDL cholesterol là gì? Có ý nghĩa như thế nào đến sức khỏe?

HDL cholesterol là gì?

HDL là viết tắt của "High-Density Lipoprotein", hay còn gọi là lipoprotein tỷ trọng cao. Đây là những phân tử nhỏ kết hợp giữa lipid và protein, đóng vai trò như phương tiện chuyên chở chất béo trong hệ tuần hoàn. Vì chất béo không thể tự tan trong máu do đặc tính kỵ nước, cơ thể cần đến lipoprotein để vận chuyển chúng đến các cơ quan cần thiết.

HDL và HDL cholesterol (HDL-C) thực chất là một, thường được sử dụng thay thế cho nhau để nói về nhóm lipoprotein này và vai trò của nó đối với hệ tim mạch. HDL cholesterol có hàm lượng protein cao và chất béo thấp, điều này khiến nó trở nên "đặc" hơn, chính vì vậy nó được gọi là lipoprotein mật độ cao.

HDL là một trong năm loại lipoprotein chính trong cơ thể. Nó chiếm khoảng 25% tổng lượng cholesterol lưu thông trong máu. Phần lớn còn lại thuộc về LDL cholesterol, là loại lipoprotein mật độ thấp. HDL thường được biết đến là loại "cholesterol tốt" vì khả năng thu dọn và đưa LDL cholesterol ra khỏi máu, từ đó ngăn ngừa sự hình thành mảng bám trong thành động mạch. Việc này giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch và đột quỵ.

Trong các xét nghiệm đánh giá chỉ số lipid máu, HDL là loại cholesterol duy nhất mà nồng độ cao lại có lợi cho sức khỏe. Duy trì mức HDL trong giới hạn lý tưởng là yếu tố quan trọng trong việc bảo vệ tim mạch và phòng ngừa biến chứng do xơ vữa động mạch gây ra.

HDL cholesterol là gì?

Vai trò của HDL cholesterol là gì?

HDL cholesterol đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh lý tim mạch nguy hiểm như nhồi máu cơ tim và đột quỵ. Cơ chế bảo vệ này được thực hiện thông qua ba chức năng chính sau:

Loại bỏ cholesterol dư thừa

Chức năng nổi bật nhất của HDL là thu gom cholesterol thừa từ các mô ngoại vi và vận chuyển về gần để xử lý và thải trừ. Do phần lớn tế bào ngoại vi không có khả năng phân giải cholesterol, nên cần đến con đường vận chuyển ngược cholesterol . Trong quá trình này, enzyme LCAT sẽ giúp ester hóa cholesterol tự do, gắn vào phân tử HDL và đưa chúng về gan để xử lý.

Kháng viêm, chống huyết khối

HDL có khả năng điều hòa phản ứng viêm, giúp giảm tình trạng viêm trong các mảng xơ vữa, đây là yếu tố quan trọng trong cơ chế bệnh sinh của các bệnh mạch vành. HDL còn có tác dụng chống kết tập tiểu cầu, từ đó làm giảm nguy cơ hình thành cục máu đông. Ngoài ra, HDL còn làm giảm tác động của yếu tố hoại tử u giúp bảo vệ lớp nội mô mạch máu khỏi các phản ứng viêm lan rộng.

Chống oxy hóa, ngăn ngừa xơ vữa động mạch

Một trong những cơ chế bảo vệ khác của HDL là khả năng chống lại quá trình oxy hóa lipid, đặc biệt là ngăn chặn sự oxy hóa của LDL cholesterol. LDL bị oxy hóa được xem là tác nhân chính khởi phát sự hình thành mảng xơ vữa và góp phần gây viêm ở thành mạch. HDL hoạt động như một lá chắn bảo vệ, giảm thiểu nguy cơ xơ vữa và duy trì sự toàn vẹn của nội mô mạch máu.

HDL-C có khả năng ngăn ngừa oxy hóa giúp giảm nguy cơ xơ vữa động mạch

Chỉ số HDL-C bao nhiêu là bình thường?

Mức HDL cholesterol thường được đo bằng miligam (mg) cholesterol trên mỗi deciliter (dL) máu. Chỉ số HDL cao có thể giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, tuy nhiên nếu quá cao thể thể khiến chứng xơ vữa động mạch tiến triển nhanh hơn. Chính vì vậy, cần duy trì chỉ số HDL-C trong mức ổn định để bảo vệ tim. Cụ thể như sau:

• Nam giới: Mức cholesterol bình thường từ 40mg/dL trở lên
• Nữ giới: Mức cholesterol bình thường từ 50mg/dL trở lên
• Trẻ em từ 2-19 tuổi: Mức cholesterol bình thường từ 45mg/dL trở lên

Mức HDL cholesterol được coi là thấp nếu ở nam giới dưới 40mg/dL và nữ giới dưới 50mg/dL. Nếu chỉ số LDL cholesterol trong máu cao và chỉ số HDL cholesterol thấp, bác sĩ sẽ ưu tiên vào việc giảm LDL-C.

Xem thêm:

• Chỉ số LDL Cholesterol trong máu là gì? Cảnh báo bệnh gì?
  
• Tổng quan về bệnh xơ vữa động mạch - "Kẻ giết người" số một trên thế giới
  

Những yếu tố ảnh hưởng đến chỉ số HDL cholesterol

Nồng độ HDL cholesterol thường có xu hướng thấp hơn ở những người mắc hội chứng chuyển hóa, bao gồm tình trạng thừa cân, cao huyết áp và tăng đường huyết,.... Nhiều yếu tố trong lối sống và sinh lý có thể ảnh hưởng tiêu cực đến chỉ số HDL cholesterol, cụ thể:

Chế độ dinh dưỡng không lành mạnh

Chế độ dinh dưỡng giàu chất béo chuyển hóa là nguyên nhân phổ biến làm giảm HDL cholesterol và đồng thời làm tăng LDL cholesterol gây hại cho tim mạch. Những thực phẩm dễ gây rối loạn lipid máu bao gồm: các món chiên rán, bánh ngọt công nghiệp, các sản phẩm từ sữa nguyên kem hoặc giàu chất béo bão hòa.

Thừa cân và béo phì

Tình trạng tăng cân quá mức, đặc biệt là khi chỉ số BMI vượt ngưỡng 25, có liên quan trực tiếp đến việc giảm nồng độ HDL trong máu. Người có vòng eo lớn, tích mỡ vùng bụng càng dễ gặp tình trạng này, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch chuyển hóa.

Thừa cân và béo phì có thể ảnh hưởng đến chỉ số HDL cholesterol

Thiếu vận động thể chất

Việc không duy trì hoạt động thể lực thường xuyên dẫn đến tích tụ mỡ thừa và làm rối loạn quá trình chuyển hóa lipid. Hậu quả là HDL cholesterol bị suy giảm, trong khi LDL tăng lên, từ đó làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch và các biến cố tim mạch khác.

Hút thuốc lá

Nicotine và các chất độc hại khác trong thuốc lá có thể làm giảm HDL cholesterol, đồng thời thúc đẩy sự gia tăng LDL và triglyceride có khả năng gây ra bệnh mạch vành. Không chỉ thuốc lá truyền thống, các sản phẩm thuốc lá điện tử cũng chứa nicotine và có tác động tương tự lên hệ tim mạch. Hút thuốc lâu dài còn gây viêm nội mạc mạch máu, làm tăng tốc quá trình xơ vữa và nguy cơ đột quỵ.

Ảnh hưởng từ một số loại thuốc

Một số loại thuốc điều trị, nếu sử dụng lâu dài, có thể gây tác dụng phụ ảnh hưởng đến mức HDL-C, điển hình như thuốc lợi tiểu, các loại hormone (như corticosteroid), hoặc một số thuốc an thần, chống trầm cảm. Người bệnh cần theo dõi chỉ số lipid máu định kỳ khi sử dụng các thuốc này trong thời gian dài.

Một số bệnh lý liên quan đến HDL cholesterol

Kết quả xét nghiệm máu có thể giúp phát hiện chỉ số HDL cholesterol thay đổi bất thường. Một số bệnh lý có liên quan như sau:

• Bệnh Tangier: Là một bệnh lý di truyền khiến mức HDL-C giảm mạnh, từ đó gia tăng mắc bệnh tim mạch. Bệnh thường có những đặc trưng như amidan sưng to, tích tụ chất béo tại các cơ quan (phì đại gan, lá lách, hạch bạch huyết,...)
• Tăng lipid máu di truyền: Nếu trẻ sinh ra có cha hoặc mẹ từng bị tăng lipid máu có thể gặp khó khăn trong quá trình xử lý cholesterol. Từ đó dẫn đến tình trạng mức HDL-C quá thấp và LDL-C quá cao. 
• Hội chứng chuyển hóa: Mức HDl cholesterol thấp là một phần của chuyển hóa, nhiều tình trạng sức khỏe kết hợp trong hội chứng này làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim, đái tháo đường type 2 và đột quỵ. 
• Đề kháng insulin: Chất béo dư thừa khiến insulin trong cơ thể khó kiểm soát lượng đường trong máu, tình trạng này khiến HDL cholesterol xuống thấp. 

Cách cải thiện chỉ số HDL cholesterol trong máu 

Để cải thiện mức HDL cholesterol bạn có thể áp dụng những thay đổi tích cực trong lối sống như sau:

• Xây dựng chế độ ăn lành mạnh cho tim: Ưu tiên rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt, dầu thực vật và các loại cá giàu omega-3 (cá hồi, cá ngừ, cá trích, cá mòi). Những thực phẩm này đã được chứng minh có tác dụng hỗ trợ tăng HDL cholesterol.
• Hạn chế thực phẩm không tốt cho sức khỏe: Giảm tiêu thụ đồ ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn, món nhiều dầu mỡ, đồ nướng, xúc xích, phô mai, bơ, thịt xông khói và các loại thức ăn giàu chất béo bão hòa.
• Duy trì hoạt động thể chất thường xuyên: Nên tập luyện ít nhất 30 phút mỗi ngày, tối thiểu 5 ngày mỗi tuần. Người mới bắt đầu có thể tập nhẹ từ 5-10 phút, sau đó tăng dần thời gian và cường độ. Những hình thức vận động phù hợp gồm đi bộ, đạp xe, bơi lội hoặc yoga.
• Kiểm soát cân nặng: Giữ cân nặng ở mức hợp lý, áp dụng phương pháp giảm cân an toàn và khoa học khi cần thiết.
• Tránh thuốc lá: Không hút thuốc và tránh hít phải khói thuốc thụ động, vì thuốc lá làm giảm HDL cholesterol và tăng nguy cơ bệnh tim mạch.
• Giảm tiêu thụ rượu, bia: Uống có chừng mực hoặc tốt nhất nên hạn chế tối đa.
• Hỗ trợ bằng thuốc (nếu cần): Một số trường hợp bác sĩ có thể kê thuốc để hạ LDL cholesterol và triglycerid, từ đó góp phần cải thiện HDL. Việc sử dụng thuốc phải tuân theo chỉ định y khoa.

Xây dựng chế độ sinh hoạt và lối sống phù hợp giúp cải thiện chỉ số HDL-C

HDL cholesterol là gì? Đây là một loại cholesterol tốt, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe tim mạch. Chính vì vậy, cần xây dựng chế độ dinh dưỡng và có chế độ dinh dưỡng khoa học giúp chỉ số HDL-C luôn ổn định. 

Qua bài viết này của Bệnh viện Đa khoa Phương Đông, hy vọng đã cung cấp những thông tin hữu ích giúp giải đáp chỉ số HDL cholesterol là gì. Nếu Quý khách có bất kỳ thắc mắc hoặc có mong muốn thăm khám và theo dõi các chỉ số quan trọng của cơ thể có thể liên hệ BVĐK Phương Đông qua hotline 1900 1806 để được nhân viên tư vấn và hỗ trợ nhanh chóng.