Khuỷu tay: Chức năng, cấu tạo và những vấn đề thường gặp

Khuỷu tay là gì?

Khuỷu tay là nơi xương cánh tay nối với xương quay và xương trụ, tạo nên liên kết vững chắc giữa phần cánh tay trên với cẳng tay. Bên trong khớp khuỷu chứa sụn, dây chằng, cơ, dây thần kinh, mạch máu hỗ trợ duy trì sức mạnh, độ linh hoạt và khả năng cử động của chi trên.

Khuỷu tay là vị trí kết nối giữa xương cánh tay với xương quay và xương trụ

Khớp khuỷu có thể cử động theo bốn hướng chính:

• Duỗi thẳng cánh tay ra xa cơ thể để với đến một vật thể theo mong muốn.
• Gập cẳng tay lại gần với cơ thể.
• Ngửa, xoay lòng bàn tay hướng lên trên.
• Sấp, xoay lòng bàn tay hướng xuống dưới.

Chức năng của khuỷu tay

Khớp khuỷu được ví như bản lề cửa, cho phép một phần di chuyển theo khoảng cách xác định để gập và duỗi cánh tay. Đồng thời cũng là khớp trục, giúp cánh tay xoay tại chỗ mà không bị lệch khỏi vị trí giải phẫu ban đầu.

Cụ thể hơn về nhóm chức năng quan trọng của khuỷu tay như sau:

• Hỗ trợ vận động cẳng tay: Khớp tạo điểm tựa cho các xương trượt mượt mà, cẳng tay thuận lợi trong việc gập, duỗi và xoay. Các thao tác cầm nắm, nâng đỡ hoặc lấy đồ vật nhờ vậy cũng trở nên chính xác, dễ dàng và hiệu quả.
• Chi phối thần kinh: Khớp khuỷu được vận hành bởi hệ thống thần kinh phức tạp, từ các dây thần kinh cơ, dây thần kinh trụ đến dây thần kinh giữa, dây thần kinh bì cẳng tay. Với mạng lưới thần kinh dày đặc, việc truyền tín hiệu vận động đến cơ bắp cũng được tối ưu chính xác và linh hoạt hơn.
• Duy trì tuần hoàn: Lượng máu giàu oxy, chất dinh dưỡng có lợi từ động mạch cánh tay, các nhánh cùng tận được vận chuyển đến nuôi dưỡng khớp, cơ, mô liên kết và sụn xung quanh khớp khuỷu. Nhờ đó, bộ phận này luôn khỏe mạnh, vận động trơn tru và bền bỉ.

Ba nhóm chức năng chính của khớp khuỷu

Cấu tạo khuỷu tay

Khớp khuỷu là một cấu trúc phức tạp, được cấu tạo từ xương, sụn khớp, bao hoạt dịch, cơ bắp và dây chằng. Mỗi thành phần đều có vai trò, chức năng quan trọng nhất định trong việc duy trì sự linh hoạt, ổn định và vận động chính xác của cánh tay.

Xương khuỷu tay

Khuỷu tay được tạo nên từ ba xương chính, kết nối phần cánh tay trên với cẳng tay và tạo cơ chế vận động linh hoạt. Cụ thể gồm có:

• Xương cánh tay là một trong những xương chính của cơ thể, có kích thước lớn chỉ sau các xương chi dưới. Xương cánh hỗ trợ vùng vai, cẳng tay thực hiện các cử động linh hoạt và đa dạng.
• Xương trụ là một trong hai xương chính ở cẳng tay, đóng vai trò quan trọng trong việc vận động cánh tay, cổ tay và bàn tay. Về cấu trúc giải phẫu, xương nằm ở phía bên trong gần với cơ thể, tiếp giáp về phía trên xương cổ tay và phía dưới xương cánh tay qua khớp quay - cổ tay.
• Xương quay cùng với xương trụ là hai xương chính nằm ở cẳng tay. Không chỉ tham gia thực hiện các chuyển động, xương quay còn giữa vai trò nâng đỡ cơ, gân, dây chằng và các mạch máu quan trọng xung quanh.

Xương khuỷu tay được cấu tạo từ 3 xương chính là xương cánh tay, xương trụ và xương quay

Sụn

Sụn là một mô chắc chắn, linh hoạt có vai trò bảo vệ các khớp bên trong cơ thể. Chức năng hoạt động tương tự bộ giảm xóc, hấp thụ lực tác động để bảo vệ xương và các mô xung quanh.

Riêng với khớp khuỷu được cấu tạo từ sụn hyaline (hay sụn khớp) có đặc điểm trơn láng, mượt mà. Nhờ vậy, các bề mặt đầu xương tiếp xúc trong khớp chuyển động mượt mà, linh hoạt và giảm ma sát khi vận động.

Bao hoạt dịch

Bao hoạt dịch là một túi mỏng chứa dịch lỏng nằm gọn bên trong khớp, bao quanh các đầu xương và dây chằng, có chức năng giảm ma sát, bảo vệ đầu xương khi chuyển động. Tuy nhiên, bộ phận này cũng rất dễ bị viêm, kích ứng do chấn thương, nhiễm trùng, gây ra tình trạng sưng tấy, đau nhức, khó chịu.

Cơ quanh khớp khuỷu

Cơ bắp đóng vai trò quan trọng, hỗ trợ sức mạnh cho khuỷu tay khi thực hiện các động tác gập, duỗi và quay mượt mà. Khớp khuỷu gồm 4 nhóm cơ chính liên kết chặt chẽ với xương cánh tay, xương trụ và xương quay:

• Cơ gấp cẳng tay giúp gập cẳng tay về phía cơ thể.
• Cơ duỗi cẳng tay giúp đưa cẳng tay ra xa cơ thể.
• Cơ ngửa tay hỗ trợ xoay ngửa bàn tay hướng lên trên.
• Cơ sấp tay giúp lòng bàn tay xoay hướng xuống dưới.

Cơ quanh khớp khuỷu hỗ trợ cánh tay thực hiện các động tác gập, duỗi và quay mượt mà

Dây chằng

Khớp khuỷu gồm có ba dây chằng chính, cụ thể:

• Dây chằng bên trong nối mép trong xương cánh tay với xương trụ, duy trì sự ổn định khi gập cẳng tay.
• Dây chằng bên ngoài nối mép ngoài xương cánh tay với xương trụ, đảm bảo độ vững khi cẳng tay duỗi ra.
• Dây chằng vòng quấn quanh đầu trên xương quay, cố định xương quay với xương trụ và xương cánh tay, giúp cẳng tay xoay linh hoạt mà không lệch khỏi vị trí cấu tạo.

Những vấn đề, bệnh lý thường gặp

Khớp khuỷu dù sở hữu cấu tạo tương đối vững chắc, khỏe mạnh nhưng vẫn tiềm ẩn những nguy cơ tổn thương nhất định. Các sang chấn cơ học, bệnh lý mà bạn có thể gặp bao gồm:

• Viêm khớp khuỷu tay là hiện tượng khớp khuỷu bị viêm, sưng nề gây đau nhức, cứng khớp và hạn chế vận động. Nguyên nhân gây viêm rất đa dạng, điển hình nhất gồm có thoái hóa khớp, chấn thương, nhiễm trùng hoặc bệnh lý tự miễn.
• Viêm gân khuỷu tay thường khởi phát khi nhóm gân cơ bám vào xương khuỷu tay bị viêm, gây đau nhức đặc biệt khi cử động mạnh. Bệnh khởi phát chủ yếu ở nhóm người thường xuyên sử dụng khớp khuỷu, có tính chất lặp đi lặp lại như vận động viên, người lao động.
• Gãy xương phần lớn xảy ra do chấn thương va đập mạnh như té ngã, tai nạn giao thông hoặc chơi thể thao. Tùy mức độ và vị trí tổn thương mà người bệnh sẽ xuất hiện các cơn đau khác nhau, một số trường hợp có thể kèm theo chảy máu, biến dạng khớp hoặc suy giảm khả năng vận động.
• Bong gân, trật khớp khuỷu tay do dây chằng bị kéo căng quá mức, dẫn đến rách hoặc trật khớp. Dù xảy ra ở mức độ nào, nạn nhân đều cảm nhận được rõ rệt các cơn đau nhức, theo thời gian xuất hiện thêm các vết bầm tím, sưng tấy và khó cử động.
• Hội chứng ống cổ tay là tình trạng dây thần kinh trung gian cổ tay bị chèn ép. Hội chứng thường gây triệu chứng ở bàn tay, ngón tay, điển hình như tê bì, ngứa ran, đau nhức, yếu cơ đặc biệt vào ban đêm.

Các bệnh lý thường gặp ở khớp khuỷu

Cách để khuỷu tay luôn khỏe mạnh

Giữ cho khớp khuỷu luôn khỏe mạnh là điều cần thiết để duy trì khả năng vận động linh hoạt, giảm ngừa chấn thương không mong muốn xảy ra. Dưới đây là những gợi ý từ chuyên gia y tế mà bạn có thể tham khảo và áp dụng vào đời sống thường ngày:

• Luyện tập cơ bắp quanh khuỷu tay với các bài tập gập duỗi, tập tạ để duy trì sức mạnh và tính linh hoạt cho khớp.
• Duy trì tư thế đúng khi ngồi làm việc, đứng hoặc tham gia các bộ môn thể thao.
• Khi tham gia các hoạt động mạnh, va chạm nhiều nên sử dụng thêm đồ bảo hộ như đệm khuỷu.
• Dành thời gian nghỉ ngơi hợp lý sau mỗi buổi tập luyện, giúp khớp khủy lấy lại sức mạnh.
• Đối với trường hợp xảy ra chấn thương, người bệnh nên dành thời gian nghỉ ngơi, chườm lạnh trong 48 giờ đầu tiên hoặc tập vật lý trị liệu theo khuyến nghị của bác sĩ.

Cách để khớp khuỷu luôn khỏe mạnh, linh hoạt và vận động ổn định

Kết luận

Khuỷu tay là một trong những khớp có cấu tạo phức tạp nhưng vững chắc nhất cơ thể, cho phép cánh tay thực hiện gập, duỗi và xoay mà không bị chệch khỏi vị trí giải phẫu. Dẫu vậy, cấu trúc này vẫn có khả năng suy yếu do chấn thương hoặc bệnh lý nên công tác phòng ngừa cần hết sức chú ý. Nếu nhận thấy triệu chứng bất thường, người bệnh cần sớm thăm khám và tiếp nhận điều trị y tế chuyên sâu.