Sán lá gan lớn là một loại ký sinh trùng nguy hiểm có khả năng xâm nhập sâu vào cơ thể người qua đường ăn uống, đặc biệt từ các món ăn sống hoặc gan động vật chưa nấu chín. Sau khi đi vào cơ thể, chúng không chỉ trú ngụ mà còn phát triển và gây tổn thương nghiêm trọng tại gan – đặc biệt là trong ống mật. Việc hiểu rõ nơi sán lá gan lớn ký sinh và chu trình phát triển chính là bước đầu để phát hiện sớm và ngăn ngừa bệnh hiệu quả.
Sán lá gan lớn là một loại ký sinh trùng thuộc lớp Trematoda, ngành Platyhelminthes. Chúng ký sinh chủ yếu trong gan và đường mật của động vật ăn cỏ như trâu, bò, cừu, và đôi khi ở người. Bệnh nhiễm sán lá gan lớn (fasciolosis) là một bệnh lý quan trọng trong y học và thú y, đặc biệt ở các vùng nông nghiệp.
Tên khoa học:
Cấu tạo sinh học và hình ảnh sán lá gan lớn
Phân loại:
Đặc điểm sinh học:
Hình dạng tổng thể và cấu trúc cực vỏ trứng của trứng sán lá gan lớn
Ở Việt Nam cho đến nay, tỷ lệ nhiễm sán lá gan lớn đã xuất hiện ở 47 tỉnh/thành phố, ở một số tỉnh miền Trung và Tây Nguyên có tỷ lệ nhiễm cao nhất, cụ thể như Bình Định, Quảng Nam, Phú Yên, Quảng Ngãi, Khánh Hoà, Gia Lai, TP Đà Nẵng.
Vật chủ chính của bệnh sán lá gan lớn chính là động vật ăn cỏ như trâu, bò, cừu. Người chỉ là vật chủ ngẫu nhiên, tình cờ mắc bệnh; vật chủ trung gian là ốc họ Lymnaea.
Sán lá gan lớn trưởng thành ký sinh chủ yếu trong ống mật ở gan. Tuy nhiên, trong quá trình di chuyển, ấu trùng có thể lạc chỗ và ký sinh ở các cơ quan khác như phổi, tim, não, cơ, da, gây ra các triệu chứng lâm sàng đa dạng và phức tạp. Cụ thể:
Sau khi người ăn phải ấu trùng sán (metacercariae) có trong thực phẩm hoặc nước uống bị nhiễm, ấu trùng này đi qua thành ruột, vào ổ bụng và xuyên qua bao gan để đến nhu mô gan. Tại đây, chúng phát triển thành sán trưởng thành, gây tổn thương mô gan và phản ứng viêm. Giai đoạn này thường kéo dài từ vài tuần đến vài tháng, gây ra các triệu chứng như sốt, đau bụng và gan to.
Sau khi trưởng thành trong nhu mô gan, sán di chuyển vào hệ thống đường mật, nơi chúng cư trú lâu dài và đẻ trứng. Trứng sán theo dòng mật xuống ruột và được bài tiết ra ngoài qua phân. Sán trưởng thành có thể sống trong đường mật của người trong nhiều năm, gây ra viêm đường mật, tắc nghẽn và các biến chứng khác như sỏi mật hoặc viêm túi mật.
Trong một số trường hợp hiếm, sán lá gan lớn có thể ký sinh lạc chỗ ở các cơ quan khác ngoài gan và đường mật, chẳng hạn như phổi, cơ, não hoặc dưới da. Những trường hợp này thường gây ra các triệu chứng không đặc hiệu và có thể dẫn đến chẩn đoán sai nếu không được phát hiện kịp thời.
Chu kỳ phát triển của sán lá gan lớn
Các triệu chứng lâm sàng của bệnh nhiễm sán lá gan lớn nên thường không đặc hiệu, tuỳ thuộc vào giai đoạn phát triển và vị trí mà sán ký sinh, cũng như số lượng ấu trùng sán xâm nhập vào cơ thể người.
Các dấu hiệu thường gặp ở người mắc bệnh sán lá gan, bao gồm:
Một số biến chứng do bệnh sán lá gan lớn gây ra có thể là tắc nghẽn các ống tiết trên đường tiêu hoá, người bệnh có những biểu hiện lâm sàng như viêm đường mật, vàng da tắc mật, viêm tuỵ cấp, xuất huyết tiêu hoá,...
Các triệu chứng cơ năng khi đi thăm khám có thể được ghi nhận, bao gồm:
Xem thêm:
Sau khi sán lá gan lớn đi vào dạ dày, tá tràng, các vỏ nang trùng sẽ phóng ra các ấu trùng.
Các ấu trùng đó sẽ xuyên qua thành tá tràng, đi vào ổ bụng rồi di chuyển đến sinh trưởng và phát triển ở nhu mô gan. Trong quá trình ký sinh ở gan, sán lá gan sẽ tiết ra các chất độc làm phá huỷ nhu mô gan, gây áp xe gan. Sau khoảng 2–3 tháng ở nhu mô gan, sán có thể chui vào đường mật, tiếp tục phát triển và đẻ trứng trong một khoảng thời gian rất dài.
Tình trạng trên nếu không được phát hiện và điều trị sớm có thể tiến triển thành bệnh ung thư đường mật. Ở một số trường hợp, ấu trùng sán lá gan lớn di chuyển lạc chỗ và gây bệnh ở một số cơ quan như cơ, khớp, da, vú, dạ dày, đại tràng,...
Để phòng chống bệnh sán lá gan lớn gây ra, mỗi người cần phải thực hiện nghiêm túc các biện pháp sau:
Ngoài ra, người bệnh có thể nhận các tư vấn từ các bác sĩ về việc sử dụng thuốc điều trị. Chẳng hạn như Triclabendazole hoặc Praziquantel để ngăn chặn sán phát triển.
Nhận thấy có các triệu chứng ở trên, người bệnh cần đi xét nghiệm sán lá gan lớn.
Các xét nghiệm này thường không tốn kém và thời gian xét nghiệm chỉ trong vòng 24h vô cùng nhanh chóng. Nếu có thể, hãy thực hiện sớm để tránh những trường hợp nhầm lẫn với các bệnh lý về gan mật khác, đặc biệt là ung thư gan.
Sử dụng xét nghiệm ELISA để chẩn đoán bệnh sán lá gan, có thể thực hiện được sau 2-4 tuần sau khi nhiễm trùng
Sán lá gan lớn không chỉ âm thầm ký sinh trong đường mật mà còn có thể gây viêm gan, tắc mật, thậm chí dẫn đến xơ gan nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc nắm rõ vị trí ký sinh và quá trình phát triển của loại sán này là điều quan trọng để nâng cao cảnh giác, thay đổi thói quen ăn uống và chủ động kiểm tra sức khỏe định kỳ. Nếu Quý khách có nhu cầu thăm khám, có thể liên hệ Bệnh viện Đa khoa Phương Đông qua Hotline 1900 1806 hoặc Đặt lịch khám để được nhân viên tư vấn và hỗ trợ nhanh chóng.
BỆNH VIỆN ĐA KHOA PHƯƠNG ĐÔNG
Địa chỉ: Số 9, Phố Viên, Cổ Nhuế 2, Bắc Từ Liêm, Hà Nội
Tổng đài tư vấn: 19001806
Website: https://benhvienphuongdong.vn
Lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể.
Sán lá gan nhỏ là một loại ký sinh trùng có thể âm thầm tồn tại trong những món ăn quen thuộc như gỏi cá, nem chua hay rau sống
