Thiếu hụt estrogen sau sinh: Nguyên nhân và cách khôi phục nội tiết tố tự nhiên

Estrogen là gì? 

Estrogen là một nhóm hormone steroid quan trọng trong cơ thể

Estrogen (hay còn gọi là nội tiết tố nữ) là một loại hormone sinh dục đóng vai trò trung tâm trong việc hình thành và duy trì đặc điểm sinh lý, giới tính nữ. Hormone này được sản xuất chủ yếu tại buồng trứng, ngoài ra tuyến thượng thận và các mô mỡ cũng tiết ra một lượng nhỏ estrogen. Trong thời kỳ mang thai, nhau thai là nguồn cung cấp estrogen chính cho cơ thể người mẹ.

Estrogen ảnh hưởng như thế nào đến cơ thể phụ nữ?

Điều hòa chu kỳ kinh nguyệt và khả năng sinh sản: Estrogen giúp điều hòa quá trình rụng trứng, duy trì chu kỳ kinh nguyệt ổn định và chuẩn bị niêm mạc tử cung cho sự làm tổ của trứng đã thụ tinh. Khi phối hợp cùng progesterone, hormone này giúp hình thành và duy trì kinh nguyệt, đảm bảo hoạt động của hệ sinh sản diễn ra bình thường.

Tạo nên đặc điểm giới tính nữ: Từ giai đoạn dậy thì, estrogen đóng vai trò quyết định trong sự phát triển các đặc điểm sinh dục thứ phát ở nữ giới như: nở ngực, mọc lông mu, mở rộng khung xương chậu và bắt đầu kỳ kinh đầu tiên. Hormone này cũng góp phần định hình vóc dáng mềm mại, làn da mịn màng và giọng nói đặc trưng của phái nữ.

Duy trì sức khỏe sinh dục và chức năng sinh lý: Estrogen giúp âm đạo và tử cung phát triển toàn diện, tăng tiết dịch nhờn tự nhiên nhằm giữ ẩm, chống viêm nhiễm và duy trì độ đàn hồi của cơ quan sinh dục. Nồng độ estrogen ổn định còn giúp duy trì ham muốn tình dục, cải thiện khả năng sinh lý và tăng chất lượng đời sống vợ chồng.

Ảnh hưởng đến tuyến vú và khả năng tiết sữa: Estrogen có tác động trực tiếp đến sự phát triển của tuyến vú, tăng sinh ống dẫn sữa và tác động đến sắc tố vùng quầng vú. Khi cho con bú, nồng độ estrogen giảm để kích thích tiết sữa; ngược lại, khi trẻ cai sữa, hormone này tăng trở lại giúp ngừng quá trình tiết sữa. Vì vậy, độ săn chắc và kích thước vòng 1 phụ thuộc nhiều vào lượng estrogen trong cơ thể.

Bảo vệ hệ tim mạch và hệ xương khớp: Estrogen không chỉ là “hormone của nữ tính” mà còn là hormone bảo vệ sức khỏe tổng thể.

• Ở tim mạch: Estrogen giúp ngăn ngừa quá trình oxy hóa LDL, giảm nguy cơ xơ vữa động mạch, tăng lưu lượng máu đến động mạch vành và hỗ trợ duy trì huyết áp ổn định.
• Ở xương: Hormone này ức chế quá trình hủy xương, tăng hấp thu canxi, từ đó giảm nguy cơ loãng xương và gãy xương – đặc biệt ở phụ nữ sau mãn kinh khi nồng độ estrogen giảm mạnh.

Ảnh hưởng đến não bộ và tâm trạng: Estrogen giúp duy trì hoạt động của hệ thần kinh trung ương, tăng khả năng ghi nhớ, tập trung và điều hòa tâm trạng. Nhiều nghiên cứu cho thấy, sự thiếu hụt estrogen có thể liên quan đến trầm cảm, mất ngủ hoặc giảm trí nhớ ở phụ nữ tiền mãn kinh và mãn kinh.

Nguyên nhân nào dẫn đến thiếu hụt estrogen sau sinh

Sau sinh, cơ thể người mẹ trải qua những biến đổi nội tiết rất lớn. Trong giai đoạn mang thai, nồng độ estrogen và progesterone tăng mạnh để giúp duy trì thai kỳ, hỗ trợ sự phát triển của thai nhi và chuẩn bị cho tuyến vú tiết sữa. Tuy nhiên, ngày sau khi em bé chào đời, nhau thai – nơi sản xuất chính hai hormone này được lấy ra, khiến mức estrogen và progesterone sụt giảm đột ngột. 

Sự mất cân bằng estrogen và progesterone có thể dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe cho người mẹ

Cùng lúc đó, cơ thể tăng tiết prolactin (kích thích sản xuất sữa mẹ) và oxytocin (giúp co hồi tử cung và tiết sữa). Sự thay đổi cân bằng hormone này là nguyên nhân sinh lý hàng đầu dẫn đến thiếu hụt estrogen sau sinh. 

Ngoài yếu tố nội tiết tố tự nhiên, nhiều nguyên nhân khác cũng góp phần làm giảm nồng độ estrogen ở phụ nữ sau sinh bao gồm: 

• Chế độ ăn uống kiêng khem quá mức; 
• Căng thẳng, trầm cảm sau sinh hoặc thiếu ngủ kéo dài;
• Giảm cân nhanh sau sinh. 

Sự kết hợp của các yếu tố này dẫn đến rối loạn nội tiết. Do đó, việc hiểu đúng nguyên nhân là một yếu tố quan trọng giúp khôi phục lại nồng độ estrogen tự nhiên sau sinh. 

Xem thêm:

• Bổ sung estrogen từ thực phẩm thiên nhiên và lối sinh hoạt
  
• Thiếu hụt estrogen: Nguyên nhân, triệu chứng và điều trị
  

Dấu hiệu nhận biết mẹ bỉm bị thiếu hụt estrogen

Các biểu hiện bị thiếu hụt estrogen sau sinh của người mẹ bao gồm: 

• Da khô, xuất hiện các nếp nhăn, chảy xệ; 
• Khô âm đạo, dễ bị viêm nhiễm, có cảm giác đau rát khi quan hệ, khó đạt được khoái cảm,...; 
• Rối loạn kinh nguyệt. Kinh thưa, vòng kinh ngắn, nhanh hết kinh; 
• Tim đập nhanh, dễ cáu gắt; 
• Giảm sự tập trung, hay quên; 
• Mệt mỏi, căng thẳng, đau đầu, chóng mặt; 
• Thiếu ngủ, ngủ không sâu giấc; 
• Vòng 1 thiếu sự săn chắc; 
• Tăng cân, dư thừa mỡ bụng;
• Tăng nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch, dễ viêm nhiễm đường tiết niệu, tiểu són,...; 
• Đau nhức xương khớp, xương yếu, giòn dẫn đến gãy xương.  

Cách khôi phục nội tiết tố tự nhiên sau sinh hiệu quả 

Sau khi sinh, cơ thể người phụ nữ phải đối mặt với nhiều thay đổi về hormone, đặc biệt là sự sụt giảm estrogen và progesterone. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất mà còn tác động mạnh đến tâm lý, gây mệt mỏi, rối loạn giấc ngủ hay giảm ham muốn. Để khôi phục nội tiết tố một cách tự nhiên, mẹ bỉm cần kết hợp chế độ dinh dưỡng, lối sống và thói quen sinh hoạt khoa học.

Bổ sung dinh dưỡng và vitamin hợp lý

Mẹ nên chú trọng vào chế độ ăn uống hợp lý để cung cấp đủ chất dinh dưỡng

Một chế độ ăn cân bằng đóng vai trò then chốt giúp cơ thể mẹ phục hồi hormone tự nhiên. Sau sinh, không nên kiêng khem quá mức vì điều đó dễ dẫn đến thiếu hụt dưỡng chất, gây rối loạn nội tiết và suy nhược.

Mẹ nên tăng cường thực phẩm giàu chất xơ như rau xanh, ngũ cốc nguyên cám và trái cây tươi. Chất xơ giúp đào thải estrogen dư thừa, hỗ trợ hoạt động tiêu hóa và ngăn ngừa táo bón – một vấn đề thường gặp sau sinh.

Bên cạnh đó, cần bổ sung sắt, canxi, vitamin D, vitamin B6 và kẽm, những dưỡng chất giúp cân bằng nội tiết, cải thiện tâm trạng và tăng sức đề kháng. Tuy nhiên, không nên tự ý sử dụng viên uống bổ sung khi chưa có chỉ định của bác sĩ để tránh gây mất cân bằng hormone hoặc tương tác thuốc.

Vận động nhẹ nhàng để cải thiện nội tiết

Sau sinh, nhiều mẹ bỉm dành phần lớn thời gian chăm con, ít vận động, dẫn đến rối loạn tuần hoàn và giảm sản xuất hormone tự nhiên. Việc tập luyện nhẹ nhàng không chỉ giúp cơ thể phục hồi mà còn kích thích tuyến yên tiết ra endorphin và estrogen nội sinh – hai hormone giúp cải thiện tâm trạng và ổn định nội tiết.

Một số hoạt động phù hợp như yoga, thiền, đi bộ hoặc các bài tập hít thở sâu, vừa giúp giảm stress, vừa hỗ trợ giảm cân an toàn mà không ảnh hưởng đến nguồn sữa.

Nghỉ ngơi điều độ, ngủ đủ giấc

Duy trì giấc ngủ đủ và chất lượng cũng góp phần quan trọng trong việc cân bằng hormone

Giấc ngủ đóng vai trò quan trọng trong quá trình tái tạo tế bào và điều hòa hormone. Khi ngủ sâu, cơ thể sẽ kích hoạt cơ chế tái tạo năng lượng và cân bằng nội tiết tự nhiên. Mẹ bỉm nên ngủ ít nhất 7–8 tiếng mỗi ngày, tranh thủ nghỉ ngơi khi em bé ngủ, hạn chế thức khuya và tránh căng thẳng kéo dài. Việc duy trì giấc ngủ chất lượng giúp cải thiện lưu thông máu, tăng sản xuất estrogen và progesterone, từ đó phục hồi sức khỏe nhanh hơn.

Hạn chế thực phẩm và thói quen gây hại

Một trong những yếu tố khiến nội tiết tố mất cân bằng sau sinh là chế độ ăn nhiều đường, dầu mỡ hoặc thực phẩm chế biến sẵn. Những loại thực phẩm này chứa nhiều chất bảo quản và phụ gia nhân tạo có thể làm tăng stress oxy hóa, gây rối loạn hormone.

Mẹ bỉm nên tránh rượu bia, thuốc lá, nước ngọt có ga và các chất kích thích, vì chúng không chỉ ảnh hưởng đến tuyến nội tiết mà còn có thể truyền độc chất qua sữa mẹ, gây hại cho trẻ sơ sinh.

Thăm khám và điều trị khi rối loạn nội tiết kéo dài

Nếu sau sinh một thời gian, mẹ vẫn gặp các dấu hiệu như rối loạn kinh nguyệt, rụng tóc nhiều, da sạm nám, giảm ham muốn hoặc hay cáu gắt, đó có thể là biểu hiện của thiếu hụt nội tiết tố kéo dài. Trong trường hợp này, nên đi khám chuyên khoa nội tiết hoặc sản phụ khoa để được kiểm tra nồng độ hormone và chỉ định điều trị phù hợp.

Một số trường hợp bác sĩ có thể chỉ định liệu pháp hormone thay thế hoặc thuốc điều hòa nội tiết, giúp khôi phục cân bằng sinh lý tự nhiên. Tuy nhiên, mẹ cần tuân thủ tuyệt đối chỉ dẫn của bác sĩ, không tự ý dùng thuốc hoặc dừng thuốc giữa chừng để tránh tác dụng phụ.

Kết luận

Thiếu hụt estrogen sau sinh là hiện tượng sinh lý phổ biến nhưng nếu không được quan tâm đúng cách, nó có thể trở thành “điểm khởi đầu” cho nhiều rối loạn sức khỏe lâu dài như trầm cảm, loãng xương hay suy giảm ham muốn. Việc nhận biết sớm và điều chỉnh bằng chế độ dinh dưỡng, giấc ngủ, vận động, cùng các phương pháp hỗ trợ tự nhiên sẽ giúp cơ thể phục hồi nội tiết ổn định và bền vững.