Thoái hóa cột sống thắt lưng: Nguyên nhân, triệu chứng và hướng điều trị

Thoái hóa cột sống thắt lưng là gì?

Thoái hóa cột sống thắt lưng là tình trạng thoái hóa tiến triển, ảnh hưởng đến đĩa đệm, thân đốt sống và các khớp liên quan vùng thắt lưng. Đây được xem là quá trình lão hóa tự nhiên của cột sống, phổ biến ở người trung niên và cao tuổi, nhưng vẫn có thể xuất hiện ở người trẻ.

Thoái hoá cột sống thắt lưng phổ biến ở người trung niên và cao tuổi

Khái niệm thoái hóa cột sống thắt lưng bao gồm nhiều bệnh lý liên quan như hẹp ống sống, trượt đốt sống thoái hóa, thoái hóa khớp, chấn thương,... Ngoài vùng thắt lưng bị ảnh hưởng do áp lực cơ học, tình trạng thoái hóa còn có thể xảy ra ở khớp liên mấu.

Quá trình thoái hóa thông thường bắt đầu từ đĩa đệm cột sống, khi lượng nước và proteoglycan giảm sút, kéo theo tính đàn hồi cũng như khả năng chịu lực. Điều này làm thay đổi đặc tính cơ học của cột sống, dẫn đến kém linh hoạt và dễ tổn thương.

Nguyên nhân thoái hóa cột sống thắt lưng

Nhiều nghiên cứu chỉ ra thoái hóa cột sống phần lớn xuất hiện do đĩa đệm, sụn khớp phải chịu áp lực lớn trong thời gian dài. Hệ quả dẫn tới phần xương dưới sụn bị tổn thương, suy giảm, mất tính đàn hồi và xơ cứng dây chằng.

Tuy nhiên, nguyên nhân chính xác của tình trạng suy giảm xương khớp cột sống đến nay vẫn chưa được làm rõ. Song xác định được nhóm đối tượng, yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh:

• Tuổi tác: Những triệu chứng đầu tiên của thoái hóa khớp xuất hiện trong khoảng 20 - 50 tuổi, mức độ và cường độ thay đổi theo tình trạng sức khỏe.
• Giới tính: Nếu dưới 45 tuổi, nam giới có nguy cơ bị thoái hóa cao hơn nữ giới. Ngược lại khi trên 45 tuổi, tỷ lệ phụ nữ mắc bệnh tăng vọt so với đàn ông.
• Béo phì: Trọng lượng cơ thể vượt ngưỡng BMI làm tăng gánh nặng lên cột sống, trong thời gian dài sẽ đẩy nhanh tốc độ thoái hóa.
• Tiền sử bệnh lý: Một số nghiên cứu chỉ ra người từng bị chấn thương xương khớp có tốc độ thoái hóa nhanh hơn người bình thường.
• Di truyền: Trong gia đình, người thân như bố mẹ, anh chị từng bị thoái hóa cột sống thắt lưng.
• Tính chất công việc: Người làm việc hoặc đòi hỏi vận động thể lực mạnh, tần suất cao đến các khớp xương.
• Chế độ dinh dưỡng: Người thiếu hụt quá mức các nhóm dưỡng chất thiết yếu như vitamin, magie, canxi rất dễ cột sống bị bào mòn, giảm khả năng tái tạo xương khớp.

Nguyên nhân cột sống thắt lưng bị thoái hoá

Triệu chứng thoái hóa cột sống lưng

Không phải mọi trường hợp thoái hóa cột sống lưng đều xuất hiện triệu chứng đau, cứng khớp hoặc khó vận động. Bệnh nhân chỉ tình cờ phát hiện khi đi chụp X-quang, MRI, CT tầm soát các vấn đề sức khỏe khác.

Tùy theo vị trí thoái hóa, vùng cấu trúc bị ảnh hưởng, các dấu hiệu mà bạn có thể nhận biết bao gồm:

• Đau thắt lưng mạn tính, hạn chế tầm vận động.
• Khi cử động có cảm giác lạo xạo, lục cục trong cột sống.
• Cơn đau lan xuống hông hoặc chân kèm theo tê, ngứa ran, yếu cơ.
• Đau lan dọc theo đường đi của dây thần kinh quá.

Dấu hiệu lâm sàng của thoái hoá xương sống lưng

Trong trường hợp nặng hơn, tình trạng thoái hóa tiến triển làm hẹp ống sống trung tâm, người bệnh rơi vào tình trạng tê hoặc yếu ở một hoặc cả hai trên khi đi, đứng lâu. Một số người chỉ đi được một quãng đường ngắn, nhưng thuyên giảm khi ngồi hoặc chúi người về phía trước.

Chẩn đoán thoái hóa cột sống thắt lưng

Do thoái hóa khớp cột sống thắt lưng phần lớn không gây triệu chứng, đặc biệt ở người trẻ tuổi. Vậy nên, tầm soát sức khỏe định kỳ hàng năm trở thành giải pháp hàng đầu trong chẩn đoán và điều trị bệnh.

Khi đến các cơ sở y tế chuyên môn, bác sĩ sẽ dựa vào tiền sử bệnh, triệu chứng, khả năng cử động để đưa chẩn đoán xác định ban đầu. Tiếp đến chỉ định một số xét nghiệm cận lâm sàng như:

• Chụp X-quang cung cấp hình ảnh trực quan vùng thắt lưng bị thoái hóa, kiểm tra tình trạng xương, đĩa đệm, sụn đã bị tổn thương hay chưa.
• Chụp MRI định vị tổn thương có thể xảy ra ở dây thần kinh, đĩa đệm cột sống lưng.
• Xét nghiệm máu loại trừ triệu chứng gây ra bởi các bệnh lý liên quan, tương tự.

Chẩn đoán chuyên sâu tình trạng thoái hoá cột sống thắt lưng

Biến chứng thoái hóa cột sống thắt lưng

Thoái hóa cột sống thắt lưng không gây nguy hiểm đến tính mạng, nhưng ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và chất lượng sinh hoạt. Nếu không điều trị kịp thời, người bệnh có thể chịu phải một số biến chứng dưới đây:

• Ảnh hưởng sinh hoạt: Thoái hóa khiến các khớp sưng, cứng gây cảm giác khó chịu, đặc biệt khi di chuyển đột ngột. Người bệnh gặp khó khăn khi thực hiện các hoạt động đơn giản như quay, cúi gập người hoặc đứng lên ngồi xuống.
• Bại liệt: Thoái hóa nếu chuyển sang giai đoạn sau có thể chèn ép lên dây thần kinh, khởi đầu với triệu chứng tê chân. Lâu dần tiến triển làm mất khả năng lao động, tàn phế hoặc chèn ép lên các dây thần kinh quan trọng.
• Thoát vị đĩa đệm: Dạng biến chứng này có thể xuất hiện ngay khi vùng thắt lưng chịu một lực tác động đủ lớn, chèn ép lên đĩa đệm. Tác nhân thường đến từ các hoạt động đơn giản như mang vác nặng, vận động quá sức hoặc cúi gập người đột ngột.
• Rối loạn tiền đình: Thoái hóa thường làm tổn thương lỗ liên hợp, chèn ép mạch máu gây chứng rối loạn tiền đình. Điển hình người bệnh dễ xuất hiện cảm giác mệt mỏi, lo lắng, mất ngủ hoặc chán ăn.
• Một số biến chứng khác: Một số biến chứng liên quan đến cột sống thắt lưng khác mà bạn có thể gặp phải như gai cột sống, gù lưng, đau dây thần kinh tọa, biến dạng cột sống.

Biến chứng nguy hiểm nếu tình trạng thoái hoá không được điều trị kịp thời

Chữa thoái hóa đốt sống lưng

Điều trị chứng thoái hóa đốt sống lưng cần dựa vào tình trạng sức khỏe, triệu chứng bệnh, vị trí và mức độ tổn thương. Phác đồ sẽ được xây dựng dựa trên kết quả chẩn đoán, bệnh nhân sẽ được chỉ định dùng thuốc, bảo tồn hoặc can thiệp phẫu thuật.

Dùng thuốc giảm đau

Dùng thuốc điều trị thoái hóa chỉ mang tính chất hỗ trợ, phù hợp với bệnh nhân xuất hiện triệu chứng nặng. Đơn kê sử dụng cũng được phân cấp từ nhẹ đến nặng, người bệnh cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ chuyên môn.

• Paracetamol áp dụng với những cơn đau nhức nhẹ đến trung bình, mang lại hiệu quả giảm đau rõ rệt nhưng tiềm ẩn tổn thương gan nếu sử dụng liều lượng cao.
• Thuốc chống viêm không steroid phù hợp với các cơn đau nhức nặng, đồng thời hỗ trợ kháng viêm.

Phương pháp giảm đau chữa thoái hoá đốt sống lưng

Trong trường hợp hai loại thuốc trên không mang lại hiệu quả điều trị, bác sĩ có thể xem xét tiêm thuốc. Corticoid sẽ được tiêm trực tiếp vào các vị trí quanh cột sống, giúp giảm đau tức thì nhưng không mang lại lợi ích về lâu dài.

Phương pháp thay thế

Bên cạnh việc sử dụng thuốc, bác sĩ cũng có thể khuyến nghị người bệnh áp dụng thêm các phương pháp hỗ trợ khác để kiểm soát tốt tình trạng bệnh. Cụ thể:

• Massage làm tăng khả năng dịch chuyển, mở rộng cơ của con người để giảm cảm giác đau nhức, tê cứng do bệnh lý.
• Châm cứu với kim tác động lên các huyệt cơ thể, kích thích các huyệt hiệu quả và an toàn.
• Chườm nóng và chườm lạnh lên đốt sống thắt lưng giúp giảm sưng đau tức thời, kiểm soát viêm và tăng lưu thông máu.
• Tắm suối khoáng để giảm tình trạng căng thẳng, mệt mỏi và thải độc bên trong cơ thể, làm giảm nhanh các triệu chứng bệnh.

Phẫu thuật

Can thiệp ngoại khoa là phương pháp được xem xét thực hiện cuối cùng, khi việc dùng thuốc và vật lý trị liệu không mang lại hiệu quả. Thông thường chỉ định với bệnh nhân thoái hoạt đốt sống lưng nặng, chèn ép dây thần kinh nghiêm trọng dẫn đến liệt hoặc hình thành biến chứng.

Can thiệp ngoại khoa đối với thoái hoá xương sống thắt lưng

Điều trị hỗ trợ tại nhà

Bên cạnh tuân thủ chỉ định của bác sĩ, người bệnh cũng cần lưu ý một số vấn đề dưới đây để cải thiện tình trạng bệnh:

• Áp dụng chế độ dinh dưỡng phù hợp với người bệnh thoái hóa cột sống lưng.
• Chỉnh sửa tư thế khi đi đứng, ngồi, giảm nguy cơ gia tăng thoái hóa tiến triển.
• Tập luyện thể thao với cường độ nhẹ nhàng như đi bộ, bơi lội, tăng sự dẻo dai cho xương.
• Giảm cân khoa học đối với bệnh nhân thừa cân.
• Dành thời gian nghỉ ngơi đều đặn, hợp lý mỗi khi cảm thấy đau đớn.
• Ngừng, hạn chế những hoạt động có thể khiến bệnh lý chuyển nặng.

Biện pháp phòng tránh thoái hóa cột sống thắt lưng

Bất kỳ ai cũng có nguy cơ bị thoái hóa đốt sống lưng, bao gồm cả người khỏe mạnh nhưng thời điểm tiến triển thường muộn hoặc nhẹ hơn. Để chủ động phòng ngừa, bạn có thể áp dụng một số biện pháp dưới đây:

• Thiết lập chế độ dinh dưỡng lành mạnh với các thực phẩm có lợi cho xương khớp như thịt, cá, sữa, tôm, cua, trứng,... giàu canxi, magie và khoáng chất.
• Giảm tối đa các thực phẩm chứa nhiều đường, muối, dầu mỡ gây tăng cân, tạo áp lực cho khung xương.
• Dừng hẳn các thói quen xấu như dùng chất kích thích, hút thuốc, uống bia rượu.
• Mỗi ngày nên uống đủ nước, trung bình 1 - 2 lít nước.
• Bổ sung trái cây, rau xanh chứa nhiều dưỡng chất tốt cho xương khớp.
• Thể dục thể thao đều đặn để tăng tính linh hoạt và ổn định cho xương khớp.

Cần chủ động phòng ngừa yếu tố nguy cơ gây thoái hoá đốt sống lưng

Thoái hóa cột sống thắt lưng là tình trạng thường gặp liên quan đến tuổi tác, đặc trưng với sự thay đổi thoái hóa đĩa đệm, khớp liên mấu và thân đốt sống. Đa số bệnh nhân có thể cải thiện triệu chứng bằng phương pháp điều trị bảo tồn, vật lý trị liệu; chỉ định phẫu thuật phù hợp với trường hợp nặng hoặc chèn ép thần kinh.