Thoái hóa khớp gối: Nguyên nhân, triệu chứng và hướng điều trị

Thoái hóa khớp gối là gì?

Thoái hóa khớp gối (thoái hóa khớp) là kết quả của sự hao mòn và mất dần sụn khớp. Đây cũng là bệnh lý tiến triển suốt đời nhưng có thể kiểm soát triệu chứng, diễn tiến bằng các biện pháp can thiệp y tế.

Bệnh có thể được phân loại thành hai dạng:

• Nguyên phát là tình trạng thoái hóa khớp không xác định nguyên nhân rõ ràng.
• Thứ phát là hệ quả của chấn thương hoặc bệnh lý như viêm khớp dạng thấp.

Thoái hóa khớp gối là hệ quả của sự hào mòn và mất dần sụn khớp

Thoái hóa khớp có thể xảy ra ở bất kỳ khớp nào trên cơ thể, song khớp gối là bộ phận dễ bị ảnh hưởng nhất. Do đầu gối là nơi chịu áp lực lớn từ trọng lượng cơ thể, từ vận động thường ngày đến các thao tác đòi hỏi kỹ thuật và sức lực.

Phân loại cấp độ thoái hóa khớp gối

Dựa vào cấp độ thoái hóa đầu gối, bác sĩ có thể giải thích mức độ nghiêm trọng và tình trạng của người bệnh:

• Giai đoạn 1: Sụn khớp gối đã bị bào mòn nhưng chưa gây bất kỳ cơn đau nào.
• Giai đoạn 2: Khớp gối vẫn còn sụn giữ xương không bị cọ xát trực tiếp với nhau nhưng bắt đầu có cảm giác đau, cứng khớp gối.
• Giai đoạn 3: Sụn khớp đã giảm đáng kể, gây đau nhiều khi ngồi xổm, quỳ, đi bộ, chạy. Nếu giữ tư thế trong thời gian dài có thể gây cứng và khó cử động khớp.
• Giai đoạn 4: Sụn gối gần như mất hoàn toàn, mỗi khi vận động sẽ khiến xương cọ xát gây đau, cứng và bất động.

Phân độ thoái hóa sụn đầu gối

Nguyên nhân thoái hóa khớp gối

Thoái hóa đầu gối là hệ quả tự nhiên của quá trình lão hóa nhưng có thể diễn ra sớm bởi nhóm yếu tố tác động khác. Dưới đây là những nguyên nhân gây bệnh mà bạn có thể gặp phải:

Cân nặng

Thừa cân, béo phì là một trong những yếu tố hàng đầu khiến khớp đầu gối bị thoái hóa. Khi trọng lượng cơ thể tăng, khớp gối sẽ phải chịu áp lực lớn trong mỗi bước đi và vận động thường ngày.

Thừa cân có thể ảnh hưởng đến mật độ sụn khớp đầu gối

Một nghiên cứu cho thấy, cơ thể cứ tăng 0,45kg trọng lượng đồng nghĩa làm tăng áp lực 3 - 4 lần lên khớp gối (khoảng 1,35 - 1,8kg). Áp lực dồn nén lâu ngày làm bào mòn sự khớp, giảm khả năng đàn hồi và dễ bị tổn thương.

Di truyền

Một người mang thể đột biến di truyền có nguy cơ mắc bệnh lý về xương khớp từ sớm như viêm khớp gối ở trẻ em, thoái hóa khớp. Những dị dạng bẩm sinh như lệch trục chân, xương bánh chè không ổn định cũng có thể khiến sụn khớp thoái hóa nhanh hơn bình thường.

Chấn thương

Chấn thương là một trong những nguyên nhân dễ dẫn đến thoái hóa khớp, đặc biệt khi không được điều trị triệt để. Các tổn thương như đứt dây chằng chéo trước/sau, nứt/vỡ xương bánh chè, vỡ cầu dưới xương đùi hoặc xương chày có thể làm thay đổi cấu trúc và chức năng khớp.

Chấn thương là nguyên nhân hàng đầu khiến khớp gối thoái hóa

Thoái hóa đầu gối cũng có thể khởi phát từ những nứt, đứt gãy xương vùng lân cận như xương đùi, xương chậu. Những chấn thương này làm sai lệch trục chi, tăng áp lực lên khớp dẫn đến tổn thương sụn và thoái hóa khớp từ sớm.

Bệnh lý cơ xương khớp

Thoái hóa khớp có thể là hệ quả thứ phát của nhiều bệnh lý cơ xương khớp, điển hình như viêm khớp dạng thấp. Bệnh không được xử lý đúng cách sẽ làm tổn thương sụn khớp, lâu dần dẫn đến thoái hóa.

Các rối loạn chuyển hóa như bệnh ứ sắt, dư thừa hormone tăng trưởng cũng là yếu tố nguy cơ làm thay đổi cấu trúc và chức năng khớp. Sụn khớp dưới nhóm tác động này dễ dàng bị bào mòn, mất dần chức năng vốn có.

Tuổi tác

Thoái hóa khớp thường xảy ra ở những người lớn tuổi, do khi này lớp đệm tự nhiên giữa các khớp đã bị bào mòn theo thời gian. Tình trạng này nghiêm trọng hơn ở nhóm người lao động nặng nhọc, thường xuyên phải mang vác vật nặng hoặc đứng lâu một tư thế.

Người lớn tuổi có nguy cơ thoái hóa khớp cao hơn người trẻ

Giới tính

Phụ nữ ngoài 55 tuổi có nguy cơ bị thoái hóa khớp gối cao hơn nam giới, do đặc điểm dây chằng trước gối yếu, thay đổi nội tiết đố sau mãn kinh và thói quen sử dụng giàu cao gót. Tất cả những yếu tố này đều có thể làm tăng áp lực lên khớp gối, thúc đẩy quá trình thoái hóa.

Vận động viên thể thao

Vận động viên các bộ môn thể thao đòi hỏi sử dụng sức mạnh đầu gối nhiều như quần vợt, bóng đá,... tiềm ẩn nguy cơ cao suy yếu khớp gối. Tình trạng có thể tăng cao khi bệnh nhân từng bị chấn thương trong quá trình tập luyện.

Triệu chứng thoái hóa khớp gối

Đau đầu gối là triệu chứng lâm sàng hàng đầu của thoái hóa khớp gối, dễ dàng nhận thấy khi vận động hoặc thậm chí ngồi yên. Ngoài ra có thể xuất hiện các vấn đề khó chịu khác như:

• Cứng đầu gối khi vừa đứng dậy hoặc sau thời gian dài ngồi lâu.
• Sưng, phù nề đầu gối.
• Cử động đầu gối nghe được tiếng kêu răng rắc hoặc tiếng rít.
• Đầu gối bị cong hoặc tạo cảm giác lỏng lẻo.
• Mỗi khi cố gắng cử động đầu gối có cảm giác giống như bị kẹt.

Triệu chứng nhận biết khớp gối bị thoái hóa

Phương pháp chẩn đoán

Để đưa kết luận thoái hóa khớp gối, bệnh nhân cần trải qua các bước kiểm tra lâm sàng cùng những xét nghiệm cận lâm sàng. Bao gồm:

• Chụp X-quang: Xác định tình trạng tổn thương của sụn khớp và xương, phát hiện gai xương nếu có.
• Chụp CT-Scan: Phù hợp với những trường hợp yêu cầu kết quả nhanh, chính xác và có giá trị phân tích chuyên sâu.
• Chụp MRI: Chỉ định khi hình ảnh phim X-quang không cung cấp rõ ràng thông tin bệnh.
• Siêu âm khớp: Xem xét mức độ sưng, hỗ trợ chọc hút tìm nguyên nhân.

Thoái hóa khớp gối và cách điều trị

Mục tiêu điều trị thoái hóa khớp gối là thuyên giảm cơn đau, phục hồi chức năng vận động cho người bệnh. Quá trình khắc phục hệ quả có thể được kết hợp giữa nhiều liệu pháp, tùy theo tình trạng sức khỏe hay mức độ thoái hóa.

Chế độ sinh hoạt

Trước hết bệnh nhân cần dành thời gian nghỉ ngơi giữa các ca làm việc, kết hợp tập luyện để tránh cứng khớp, suy giảm cơ bắp và tăng độ linh hoạt các cơ quanh đầu gối. Đồng thời chú ý đến chế độ dinh dưỡng giàu canxi và khoáng chất.

Giảm cân

Giảm cân là hướng điều trị tối ưu nhất dành cho bệnh nhân béo phì, thừa cân nhằm giảm tải trọng lên khớp gối. Nhiều nghiên cứu cũng cho thấy, chỉ cần giảm vài kg trọng lượng cơ thể cũng có thể cải thiện rõ rệt các triệu chứng đau đầu gối ở người viêm xương khớp.

Giảm cân giúp giảm áp lực trọng lượng cơ thể lên khớp gối

Dùng thuốc giảm đau, chống viêm

Một số loại thuốc giảm đau, kháng viêm không kê đơn như acetaminophen, ibuprofen, naproxen natri,... có hiệu quả điều trị thoái hóa khớp. Song không sử dụng quá 10 ngày vì có thể gây những tác dụng phụ không mong muốn như viêm loét dạ dày, rối loạn tiêu hóa, cao huyết áp, tổn thương gan và thận.

Tiêm chất nhờn vào khớp

Tiêm Corticosteroid, Acid Hyaluronic phù hợp với tình trạng thoái hóa nhẹ đến trung bình. Chúng đóng vai trò như chất lỏng bôi trơn cho các khớp, giúp giảm sưng đau và cứng khớp hiệu quả.

Vật lý trị liệu

Tập vật lý trị liệu là phương pháp điều trị hỗ trợ, giúp giảm đau, tăng cường sức mạnh cơ bắp và độ linh hoạt của khớp. Bệnh nhân nên đến bệnh viện hoặc trung tâm chuyên môn để được hướng dẫn trị liệu chủ động hoặc thụ động để cải thiện rõ rệt tình trạng.

Phẫu thuật

Khi các phương pháp điều trị bảo tồn không đạt được hiệu quả mong muốn, can thiệp phẫu thuật có thể được xem xét. Một số kỹ thuật thường được áp dụng:

• Nội soi khớp phù hợp với bệnh nhân dưới 55 tuổi, thực hiện nhằm làm sạch bề mặt xương, sữa chữa dây chằng bị lỏng hoặc sụn hỏng.
• Mổ cắt xương điều chỉnh hình dạng xương, cải thiện sự ổn định khớp gối. Song phương pháp này không giải quyết tận gốc vấn đề thoái hóa sụn đầu gối, trong tương lai có thể cần bổ sung một cuộc phẫu thuật khác.
• Thay khớp hoặc tạo hình khớp thường được áp dụng với bệnh nhân trên 50 tuổi, sử dụng khớp nhân tạo từ kim loại hoặc nhựa.

Chỉ định phẫu thuật khi điều trị bảo tồn khớp gối không đạt hiệu quả

Điều trị không dùng thuốc

Ngoài điều trị bằng thuốc, vật lý trị liệu, phẫu thuật, phương pháp không dùng thuốc hay y học cổ truyền cũng đang được áp dụng rộng rãi. Cụ thể:

• Châm cứu kích thích tuần hoàn máu, giảm đau và cải thiện chức năng vận động.
• Điện châm giúp giảm viêm và giảm đau khớp gối.
• Thủy châm là phương pháp đưa một lượng nhỏ thuốc vào huyết vị, tăng cường hiệu quả điều trị tại chỗ.

Biến chứng khi khớp bị thoái hóa

Thoái hóa khớp gối không được chẩn đoán, điều trị kịp thời có thể tiến triển nặng và gây ra loại biến chứng nghiêm trọng đến sức khỏe cũng như chất lượng cuộc sống:

• Dễ bị chấn thương đầu gối: Cơn đau cấp tính do thoái hóa khớp làm giảm khả năng vận động, khiến người bệnh mất thăng bằng dẫn đến dễ chấn thương và té ngã.
• Thiếu hụt xương: Trường hợp thoái hóa khớp nặng khiến sụn bị mất dần theo thời gian hoặc suy giảm số lượng tế bào xương.
• Mất ổn định khớp: Thoái hóa khớp dễ làm đứt gân, đứt dây chằng giữ ổn định quanh khớp.
• Chèn ép dây thần kinh: Thoái hóa khớp khiến sụn, dây thần kinh quanh khớp bị chèn ép. Tình trạng này khiến các cơn đau tiến triển nặng, thậm chí tê hoặc yếu chi.
• Khởi phát bệnh lý: Khớp gối bị thoái hóa có thể làm tăng nguy cơ các bệnh lý về tiểu đường, tim mạch, ung thư hoặc gout.
• Hình thành u nang sau đầu gối: U nang Baker thường phát triển từ các khớp gối bị thoái hóa.

Cẩn trọng với những biến chứng thoái hóa khớp

Cách chăm sóc bệnh nhân thoái hóa đầu gối

Chế độ chăm sóc đóng vai trò quan trọng trong quá trình điều trị, hỗ trợ giảm đau và sưng tại đầu gối bệnh nhân. Người bệnh và gia đình chú ý một số vấn đề sau:

• Chườm đá vùng gối để giảm đau và giảm sưng.
• Sử dụng nạng, khung tập đúng cách để hỗ trợ bệnh nhân trong việc di chuyển.
• Lắp đặt các thiết bị hỗ trợ tại nhà vệ sinh, tay vịn hàng lang và loại bỏ triệt để vật cản trên lối đi.
• Tập thiền, hít thở mỗi khi cơn đau tái phát, hạn chế lạm dụng hay phụ thuộc vào thuốc.
• Ưu tiên chế độ dinh dưỡng giàu vitamin D, canxi có trong rau xanh, cá béo, tăng cường sức khỏe sụn khớp.

Biện pháp phòng ngừa thoái hóa khớp gối

Thoái khớp là bệnh lý mạn tính khó hồi phục hoàn toàn khi đã tiến triển nặng, vì vậy chủ động phòng ngừa trở thành cách bảo vệ chức năng khớp tốt nhất. Dưới đây là một số cách mà bạn có thể tham khảo:

• Chế độ ăn uống: Bổ sung các loại cá có nguồn gốc từ nước lạnh, giàu axit béo omega-3 nhằm tăng cường khả năng chống viêm. Cân bằng dưỡng chất với xương ống, sườn bò, sườn bê, thịt lợn, thịt gia cầm, tôm, cua giàu protein và vitamin thiết yếu.
• Chế độ tập luyện: Đều đặn tập thể dục mỗi ngày 30 - 60 phút, duy trì ít nhất 5 buổi một tuần để quản lý mức BMI hợp lý. Tránh lao động quá sức, tập luyện thể thao đúng kỹ thuật.
• Kiểm soát mức glucozo trong máu ổn định, chỉ số này nếu tăng cao có thể tác động đến cấu trúc và chức năng sụn, tăng nguy cơ viêm và mất sụn.
• Sau 1 - 2 giờ làm việc nên dành thời gian nghỉ ngơi và cứ 20 phút nên đổi tư thế tránh mỏi cơ, khớp.
• Mỗi buổi sáng, chiều sau khi thức dậy nên dành thời gian xoa bóp khớp để thư giãn cơ bắp, giúp máu lưu thông hiệu quả.
• Định kỳ thăm khám sức khỏe 6 - 12 tháng/lần, sớm phát hiện vấn đề xương khớp bất thường.

Biện pháp phòng tránh, giảm nhẹ nguy cơ thoái hóa khớp gối

Câu hỏi thường gặp

Bên cạnh những thông tin về nguyên nhân, triệu chứng hay cách điều trị thoái hóa khớp gối, người bệnh cũng dành sự quan tâm đến các vấn đề thực tiễn trong quá trình sống chung với bệnh. 

Bệnh nhân thoái hóa đầu gối có nên đi bộ không?

Bệnh nhân có khớp gối bị thoái hóa vẫn có thể đi bộ, hoạt động này giúp tăng cường sức mạnh cho khớp nói riêng và đôi chân nói chung. Đồng thời hỗ trợ giảm cân hiệu quả, lành mạnh và an toàn.

Có nên bổ sung canxi khi bị thoái hóa khớp gối không?

Canxi là thành phần không thể thiếu trong chế độ dinh dưỡng, duy trì sự chắc khỏe của xương khớp. Tuy nhiên bổ sung canxi không làm thuyên giảm ngay triệu chứng bệnh, thậm chí có nguy cơ gây mất cân bằng nên cần thiết lập thêm chế độ giàu vitamin C, omega-3 và chất chống oxy hóa.

Thoái hóa khớp có nên tập yoga không?

Yoga là bộ môn hỗ trợ điều trị thoái hóa sụn gối hiệu quả, vừa tăng tính linh hoạt vừa hỗ trợ giảm đau. Tuy nhiên người bệnh cần tìm đến chuyên gia để được hướng dẫn thực hiện các thao tác đúng chuẩn và không quá sức.

Khám và điều trị thoái hóa khớp gối ở đâu?

Khám, điều trị thoái hóa khớp gối tại Trung tâm Cơ Xương Khớp - Bệnh viện Đa khoa Phương Đông. Với đội ngũ chuyên gia cùng hệ thống máy móc hiện đại, hàng nghìn bệnh nhân xương khớp đã được trị liệu thành công và trở lại cuộc sống bình thường.

Liên hệ 1900 1806 hoặc Đặt lịch khám đánh giá tình trạng thoái hóa khớp tại Bệnh viện Phương Đông.

Kết luận

Thoái hóa khớp gối thường tiến triển âm thầm theo thời gian, bệnh nhân chỉ phát hiện khi triệu chứng trở nên rõ rệt ở giai đoạn nặng. Việc điều trị sớm là chìa khóa giúp kiểm soát cơn đau, hỗ trợ làm chậm quá trình thoái hóa mà không cần can thiệp đến phẫu thuật.