Trào ngược dạ dày gây mất ngủ và những tác hại tiềm ẩn đến sức khỏe

Thực hư: Bệnh trào ngược dạ dày có gây mất ngủ? 

Câu trả lời là CÓ. Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD) được xem là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây rối loạn giấc ngủ. Theo các nghiên cứu, có tới 79% người bệnh trào ngược xuất hiện triệu chứng vào ban đêm, trong đó 75% bị ảnh hưởng trực tiếp đến giấc ngủ và gần 40% gặp khó khăn trong sinh hoạt, làm việc vào ngày hôm sau.

Đáng chú ý, tình trạng mất ngủ không chỉ là hệ quả của trào ngược mà còn được xem là yếu tố nguy cơ làm tăng nặng bệnh lý. Khi giấc ngủ bị gián đoạn thường xuyên, nồng độ hormone căng thẳng (cortisol) tăng cao, làm tăng tiết axit dạ dày và khiến triệu chứng bùng phát dữ dội hơn.

Cơ chế trào ngược dạ dày gây mất ngủ

Cơ chế hoạt động trào ngược dạ dày gây mất ngủ

• Gây nóng rát cổ họng, ho về đêm: Khi nằm ngủ, dạ dày và thực quản ở cùng phương ngang khiến dịch vị dễ trào ngược lên. Axit dạ dày gây cảm giác nóng rát cổ họng, chua miệng, đắng họng, dẫn tới ho khan, khát nước hoặc thức giấc đột ngột.
• Tức vùng thượng vị, khó thở: Axit có thể kích thích vùng thượng vị, gây cảm giác đau tức ngực, làm người bệnh tỉnh giấc giữa đêm do khó chịu hoặc khó thở.
• Ngưng thở khi ngủ, ngáy to: Nhiều nghiên cứu ghi nhận mối liên hệ giữa trào ngược dạ dày và hội chứng ngưng thở khi ngủ (OSA). Người bệnh dễ bị gián đoạn giấc ngủ, thậm chí ngáy nhiều, khô miệng – họng, ho về đêm.

Mất ngủ làm tình trạng trào ngược dạ dày nghiêm trọng hơn

Nhiều nghiên cứu cho thấy, mất ngủ và trào ngược dạ dày – thực quản có mối liên hệ hai chiều. Khi bị trào ngược, người bệnh thường thức giấc nhiều lần do cảm giác nóng rát hoặc khó chịu ở ngực. Ngược lại, việc ngủ không đủ giấc lại khiến thực quản nhạy cảm hơn với axit dịch vị, dẫn đến triệu chứng đau rát và khó chịu dù nồng độ axit không tăng. Đồng thời, mất ngủ kéo dài còn làm suy giảm chức năng của cơ vòng thực quản dưới (LES) – bộ phận giữ vai trò ngăn axit trào ngược – từ đó khiến bệnh lý ngày càng nặng hơn. 

Như vậy, trào ngược dạ dày không chỉ làm mất ngủ mà còn tạo ra một vòng luẩn quẩn bệnh lý, khi mất ngủ lại tiếp tục làm trào ngược nặng hơn. Việc nhận biết sớm và điều trị đúng cách là yếu tố quan trọng giúp bảo vệ sức khỏe hệ tiêu hóa cũng như cải thiện chất lượng giấc ngủ.

Đâu là yếu tố tăng nguy cơ mất ngủ do trào ngược dạ dày?

Mất ngủ do trào ngược dạ dày – thực quản có thể xuất phát từ nhiều yếu tố khác nhau. Một số nguyên nhân phổ biến gồm:

• Tư thế ngủ không phù hợp: Khi nằm ngang, dạ dày và thực quản nằm trên cùng một trục, khiến axit dễ trào ngược gây nóng rát, ho, nghẹn hoặc khó thở. Ngủ nghiêng bên phải hoặc nằm thấp đầu, không kê gối cao, càng làm tình trạng trầm trọng hơn.
• Ăn khuya hoặc ăn tối muộn: Thói quen ăn sau 20h khiến dạ dày phải co bóp và tiết nhiều dịch vị để tiêu hóa thức ăn. Khi đi ngủ ngay sau bữa ăn, nguy cơ trào ngược lên thực quản tăng cao, gây tỉnh giấc giữa đêm.
• Căng thẳng, stress: Hệ trục não – ruột có vai trò điều hòa hoạt động tiêu hóa. Khi căng thẳng, lưu lượng máu đến dạ dày giảm, làm chậm quá trình tiêu hóa. Đồng thời, stress còn khiến cơ quanh dạ dày bị co cứng, tăng áp lực và đẩy axit ngược lên, ảnh hưởng trực tiếp đến giấc ngủ.
• Nguyên nhân khác: Chế độ ăn nhiều thực phẩm cay nóng, đồ chua, nước có gas, thói quen uống rượu bia, mang thai, hoặc mắc các bệnh lý thực quản (thoát vị hoành, viêm thực quản, hẹp thực quản) cũng góp phần làm trào ngược dạ dày nặng hơn, từ đó gây khó ngủ kéo dài. 

Xem thêm:

• Trào ngược dạ dày sau sinh: Khắc phục bằng cách nào?
  
• Trào ngược dạ dày nổi hạch là gì? Nguyên nhân thường gặp nhất
  

Cách cải thiện chất lượng giấc ngủ của người bị trào ngược dạ dày 

Mặc dù việc sử dụng các phương pháp để kiểm soát chứng trào ngược dạ dày vào ban ngày cũng sẽ giúp giảm thiểu các triệu chứng vào ban đêm, nhưng có một số cách sau có thể làm vào buổi tối để giúp bạn giảm bớt các triệu chứng trào ngược dạ dày khi ngủ. Chẳng hạn như: 

Nằm nghiêng bên trái khi ngủ 

Nằm nghiêng sang trái là một tư thế tạo điều kiện cho dạ dày ở vị trí thấp hơn thực quản, từ đó hạn chế được tình trạng trào ngược. 

Theo một số dữ liệu y khoa 2023 đã chỉ ra rằng, việc nằm nghiêng bên phải thì dạ dày sẽ nằm phía trên thực quản. Ở tư thế này, hoạt động tiêu hoá sẽ bị chậm lại, thực quản tiếp xúc với axit lâu hơn nên các triệu chứng trào ngược sẽ nghiêm trọng hơn. Trong khi đó, nằm nghiêng bên trái sẽ giảm được 71% tình trạng này. 

Kê cao gối đầu 

Nâng cao đầu khi ngủ giúp hạn chế tình trạng trào ngược khi ngủ

Để hạn chế tình trạng trào ngược khi ngủ, người bệnh nên kê gối cao khoảng 8 cm. Việc nâng cao phần đầu giúp thực quản cao hơn dạ dày, giảm khả năng axit di chuyển ngược lên và gây nóng rát vùng ngực. 

Mặc quần áo thoải mái 

Trang phục bó sát vùng bụng, thắt lưng hay ngực có thể tạo áp lực lên dạ dày, khiến các triệu chứng trào ngược dễ bùng phát. Do đó, nên lựa chọn quần áo ngủ rộng rãi, thoáng mát và chất liệu mềm nhẹ để cơ thể được thoải mái và giảm gánh nặng cho dạ dày. 

Thực đơn ăn uống khoa học 

Một số loại thực phẩm khi ăn có thể gây ra các dấu hiệu ợ nóng bao gồm đồ ăn có vị chua, đồ ăn cay nóng, thức ăn chiên rán nhiều dầu mỡ, thức uống có ga, có cồn,...Bạn nên ưu tiên các loại rau xanh, sữa chua sẽ giúp kích thích hệ tiêu hoá hoạt động thuận lợi, hỗ trợ giảm trào ngược dạ dày như đầy hơi, chướng bụng, ợ nóng, khó tiêu. 

Không nên ăn trước khi đi ngủ 

Ăn khuya tăng nguy cơ bệnh trào ngược dạ dày khi ngủ tái phát

Để hạn chế tình trạng trào ngược dạ dày gây mất ngủ, bạn không nên ăn vào khoảng thời gian 2–3 giờ đồng hồ trước khi ngủ. 

Bạn nên ăn những thực phẩm dễ tiêu, lành mạnh với số lượng vừa phải để tránh các triệu chứng ợ nóng diễn biến trầm trọng hơn vào ban đêm. Các thực phẩm gây ợ nóng nên tránh như rượu, thực phẩm có tính axit. Khi các nhu động dạ dày co bóp tốt hơn thì hệ thống tiêu hoá cũng làm việc tốt hơn giúp cho các triệu chứng được cải thiện một cách đáng kể. 

Vận động nhẹ nhàng sau khi ăn tối 

Sau ăn tối khoảng 1 giờ, người bệnh có thể đi bộ hoặc tập các bài vận động nhẹ. Hoạt động này giúp tăng cường tiêu hóa, hạn chế dư thừa acid, đồng thời cải thiện chất lượng giấc ngủ và giúp ngủ sâu hơn.

Duy trì sức khỏe tinh thần luôn được thư giãn

Căng thẳng, stress kéo dài là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng trào ngược dạ dày thực quản gây mất ngủ về đêm. Mất ngủ thường xuyên cũng là yếu tố dẫn đến tinh thần luôn trong trạng thái căng thẳng stress. Đây giống như một vòng tuần hoàn khiến cho bệnh trào ngược dạ dày ngày càng trở nên nghiêm trọng hơn. Để giảm tình trạng này, bạn nên giữ cho mình một tinh thần thoải mái. 

Bên cạnh đó, bạn có thể áp dụng một số phương pháp như ngồi thiền, nghe nhạc, vẽ tranh hoặc làm những công việc giúp cơ thể ở trạng thái mái thư giãn. 

Hạn chế các thực phẩm gây kích thích dạ dày vào bữa tối 

Các thực phẩm không lành mạnh không dành cho người bệnh

Một số thực phẩm chẳng hạn như thực phẩm nhiều chất béo, chua, cay gây kích thích dạ dày hoặc caffeine, bạc hà, socola, rượu bia gây kích thích dạ dày và sự tỉnh táo. 

Thay vào đó, bạn nên ưu tiên ăn protein nạc (trứng, thịt gàm cá), chất xơ (ngũ cốc nguyên hạt, yến mạch, gạo lứt) và các sản phẩm sữa ít béo để hỗ trợ kiểm soát triệu chứng hiệu quả hơn. 

Một số lời khuyên khác 

• Quản lý cân nặng: Đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện các triệu chứng mất ngủ do trào ngược dạ dày, đặc biệt là người có thể trạng bị thừa cân, béo phì. 
• Các bài tập thể: Giúp cải thiện chất ngủ, giảm các triệu chứng trào ngược bị mất ngủ và tăng chất lượng cuộc sống. 
• Sử dụng thuốc: Nếu các biện pháp tự nhiên không mang lại hiệu quả, một số loại thuốc không kê đơn có thể giúp giảm nóng rát vùng thượng vị. 
• Sử dụng mật ong: Bạn có thể kết hợp mật ong với gừng, nghệ hoặc pha với trà hoa cúc uống trước khi đi ngủ để cải thiện các triệu chứng trào ngược dạ dày bị mất ngủ. 

Kết luận

Trào ngược dạ dày gây mất ngủ không chỉ làm chất lượng giấc ngủ suy giảm mà còn mở đường cho nhiều rủi ro sức khỏe tiềm ẩn. Chủ động phát hiện sớm, thay đổi lối sống khoa học và tuân thủ điều trị theo hướng dẫn y khoa là cách tốt nhất để bảo vệ cơ thể khỏi những biến chứng nguy hiểm. Nếu bạn thường xuyên mất ngủ kèm triệu chứng trào ngược, đừng chủ quan mà hãy thăm khám chuyên khoa tiêu hóa để được tư vấn và điều trị kịp thời.