Viêm phổi do nấm: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Viêm phổi do nấm là gì?

Viêm phổi do nấm là loại viêm phổi (nhiễm trùng phổi) do các tế bào tử nấm trong môi trường gây ra (không khí, đất, thực phẩm,...). Viêm phổi do nấm thường không phổ biến như các loại viêm phổi khác (do vi khuẩn hoặc virus) nhưng có thể rất nghiêm trọng đối với người có hệ miễn dịch suy giảm. 

Bất kỳ đối tượng nào cũng có thể bị nhiễm nấm, ngay cả người khỏe mạnh nếu hít hoặc tiếp xúc với bào từ nấm hàng ngày cũng có thể mắc bệnh. Tuy nhiên, đối với những người có hệ miễn dịch suy yếu, các loại nấm gây viêm phổi có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, thậm chí là tính mạng. 

Viêm phổi do nấm thường gặp ở người có số lượng thấp bất thường của một loại bạch cầu cụ thể, còn được gọi là giảm bạch cầu. Tuy nhiên, cũng có một số đối tượng gặp phải tình trạng này như người bệnh mắc phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD), người có tiền sử sử dụng thuốc corticosteroid trong thời gian dài,... 

Viêm phổi do nấm là loại viêm phổi do các tế bào tử nấm trong môi trường gây ra

Nhiễm nấm có thể xảy ra ở bất kỳ đối tượng nào, bao gồm cả những người khỏe mạnh, do việc hít phải hoặc tiếp xúc với bào tử nấm trong môi trường sống hàng ngày. Tuy nhiên, với những người có hệ miễn dịch suy yếu, nguy cơ phát triển các bệnh nhiễm nấm nghiêm trọng sẽ tăng lên đáng kể.

Trong nhóm nấm gây bệnh cơ hội, các loài thường gặp gồm Aspergillus, Candida, và Mucor. Những chủng nấm này thường gây nhiễm trùng nặng ở những người bị suy giảm miễn dịch nghiêm trọng. Bệnh thường diễn tiến nhanh, khởi phát cấp tính với tổn thương phổi lan tỏa và có thể xâm nhập vào các cơ quan nội tạng khác, dẫn đến tử vong nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Ngoài ra, có những loại nấm đặc hữu phân bố theo vùng địa lý cụ thể, chẳng hạn như Histoplasma, Coccidioides hoặc Blastomyces. Những loại nấm này có khả năng gây bệnh cả ở người có hệ miễn dịch bình thường, đặc biệt là sau khi hít phải bào tử nấm từ đất hoặc phân chim. Trong một số trường hợp, tổn thương phổi có thể trở nên nghiêm trọng và để lại di chứng lâu dài. Khách du lịch đến từ các khu vực lưu hành nấm đặc hữu cần được đánh giá cẩn trọng nếu xuất hiện triệu chứng hô hấp sau khi trở về.

Nguyên nhân gây ra viêm phổi do nấm

Nguyên nhân gây bệnh viêm phổi do nấm chủ yếu từ việc hít phải bào từ nấm. Bệnh thường gặp ở những người bị suy giảm hệ miễn dịch. Một số loại nấm gây ra tình trạng viêm phổi như:

• Coccidioides immitis và C. posadasii: Đây là tác nhân gây bệnh Coccidioidomycosis (còn được gọi là sốt thung lũng hay sốt San Joaquin), một dạng nhiễm nấm phổi đặc hữu tại các vùng khô hạn như Tây Nam Hoa Kỳ.
• Histoplasma capsulatum: Thường sinh sôi trong môi trường có phân chim hoặc dơi, đặc biệt phổ biến tại khu vực miền Trung và miền Đông Hoa Kỳ. Nấm này lây qua đường hô hấp và có thể theo đường máu gây viêm phổi nguyên phát.
• Cryptococcus neoformans: Hiện diện phổ biến trong đất và phân chim bồ câu, là nguyên nhân chính gây viêm phổi nặng ở bệnh nhân suy giảm miễn dịch, đặc biệt ở giai đoạn tiến triển của HIV/AIDS.
• Blastomyces dermatitidis: Khi xâm nhập qua đường hô hấp dưới dạng bào tử, có thể gây bệnh Blastomycosis, biểu hiện của viêm phổi mạn tính. Triệu chứng bao gồm ho có đờm đặc, đau tức ngực, khó thở, thậm chí hồi hộp đánh trống ngực.
• Sporothrix schenckii: Là loài nấm lưỡng hình chủ yếu gây bệnh ở da và mô dưới da, thường lan theo hệ bạch huyết dưới dạng các nốt hoặc ổ loét. Tình trạng lan tới phổi hoặc máu rất hiếm gặp.
• Candida albicans: Mặc dù là tác nhân phổ biến trong các nhiễm nấm hệ thống, nhưng hiếm khi gây viêm phổi. Tuy nhiên, nó vẫn có thể trở thành mối nguy ở người bị suy giảm miễn dịch nặng.
• Scedosporium apiospermum: Gây ra bệnh phổi do Scedosporiosis, một thể nhiễm nấm hiếm gặp nhưng có thể đe dọa tính mạng.
• Mucormycosis: Do các loài thuộc chi Rhizopus, Rhizomucor và Mucor, là dạng nhiễm trùng nấm cơ hội rất nguy hiểm. Khi xâm nhập phổi, bệnh có diễn biến rất nhanh và tỷ lệ tử vong cao, thường gặp ở bệnh nhân có tình trạng suy giảm miễn dịch sâu sắc.

Ngoài ra, các loài nấm cơ hội như Candida, Aspergillus và Pneumocystis jiroveci được biết đến là nguyên nhân hàng đầu gây viêm phổi mắc phải trong môi trường bệnh viện, đặc biệt ở bệnh nhân nội trú có nền miễn dịch yếu kém.

Có nhiều loại nấm khác nhau gây ra viêm phổi

Những triệu chứng thường gặp khi mắc bệnh

Viêm phổi do nấm có thể biểu hiện qua nhiều triệu chứng đa dạng, tùy thuộc vào mức độ nhiễm trùng và tình trạng miễn dịch của người bệnh. Những dấu hiệu phổ biến bao gồm:

• Sốt kéo dài không rõ nguyên nhân, thường gặp ở người suy giảm miễn dịch hoặc giảm bạch cầu trung tính.
• Cảm giác khó thở khi hoạt động thể lực, có nguy cơ tiến triển thành suy hô hấp nếu không được kiểm soát.
• Cơn đau ngực âm ỉ hoặc cảm giác nặng ngực, gây khó chịu.
• Trạng thái lú lẫn hoặc giảm nhận thức ở một số bệnh nhân nặng.
• Trường hợp nhiễm Aspergillosis hoặc Mucormycosis có thể xuất hiện triệu chứng ho ra máu.
• Nấm có thể lan ra ngoài phổi, đặc biệt ở người suy giảm miễn dịch, gây viêm khớp, đau khớp, viêm màng ngoài tim hoặc phát ban da.
• Các phản ứng dị ứng hoặc quá mẫn với nấm cơ hội như Aspergillus hoặc Candida có thể xảy ra, đặc biệt ở người có cơ địa nhạy cảm.
• Ở bệnh nhân HIV/AIDS, nấm Cryptococcus có thể gây viêm màng não với biểu hiện sốt, đau đầu và cứng gáy.

Người bệnh có thể gặp tình trạng sốt kéo dài

Xem thêm:

• Viêm phổi hít: Nguyên nhân, biểu hiện, chẩn đoán & điều trị
  
• Viêm phổi do virus: Triệu chứng và cách điều trị
  

Biến chứng có thể gặp nếu không được can thiệp điều trị

Viêm phổi do nấm nếu không được chẩn đoán và điều trị đúng cách có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng:

• Nấm có thể lan rộng sang não, da, gan, thận, tuyến thượng thận, mắt và tim, gây nhiễm trùng huyết, tắc mạch máu, nhồi máu phổi hoặc cơ tim, đột quỵ hoặc mù lòa.
• Hình thành áp xe trong phổi với mủ đặc, màu vàng hoặc xanh, gây tắc nghẽn phế nang.
• Viêm màng phổi gây đau ngực và ảnh hưởng đến hô hấp.
• Phù phổi do tích tụ dịch làm giảm trao đổi khí và gây suy hô hấp cấp tính.

Sự lan rộng của vi nấm qua đường máu làm tổn thương các cơ quan như:

• Viêm màng não nấm: xuất hiện khi nấm xâm nhập vào dịch não tủy. Bệnh nhân có thể bị đau đầu, sốt cao và cứng cổ. Đây là một biến chứng có thể đe dọa tính mạng.
• Suy thận: thận bị tổn thương không còn khả năng lọc máu hiệu quả, dẫn đến tích tụ độc tố trong cơ thể.
• Suy gan hoặc tổn thương lách do nhiễm trùng lan tỏa.
• Ảnh hưởng đến tim và hệ tuần hoàn có thể làm tăng nguy cơ suy tim, nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ.

Phương pháp chẩn đoán và điều trị bệnh

Để xác định chính xác tình trạng bệnh, các bác sĩ thường chỉ định thực hiện một số xét nghiệm chuyên sâu:

• Chụp X-quang phổi là bước đầu tiên cần thiết, có thể phát hiện tổn thương đặc hiệu như khối tròn nằm trong hang lao. Hình ảnh này thay đổi theo tư thế bệnh nhân và thường được gọi là dấu hiệu “lục lạc”.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT) giúp xác định rõ tổn thương nếu kết quả X-quang không rõ ràng.
• Xét nghiệm huyết thanh học chẩn đoán nấm Aspergillus thông qua phản ứng kết tủa giữa kháng nguyên và kháng thể trong máu. Phương pháp này cho kết quả độ chính xác rất cao, đạt từ 93 đến 100%.

Về điều trị, các phương pháp đang được áp dụng bao gồm:

• Sử dụng thuốc kháng nấm đường toàn thân hoặc tiêm trực tiếp vào tổn thương phổi. Amphotericin B từng là lựa chọn phổ biến nhưng do độc tính cao và nguồn cung khan hiếm nên ít được sử dụng hiện nay.
• Thủ thuật nút mạch máu được chỉ định trong trường hợp ho ra máu cấp tính, giúp kiểm soát tình trạng chảy máu trước khi xác định chẩn đoán chính xác.
• Phẫu thuật cắt bỏ phần phổi bị tổn thương được cân nhắc ở những bệnh nhân có khối u nấm lớn hoặc ho ra máu nhiều. Tuy nhiên, nguy cơ trong mổ tương đối cao do phổi thường bị tổn thương nền như giãn phế quản hoặc lao cũ.

Sử dụng thuốc là một trong những phương pháp điều trị phổ biến

Biện pháp phòng tránh viêm phổi do nấm

Để hạn chế nguy cơ mắc viêm phổi do nấm, cần áp dụng một số biện pháp dự phòng phù hợp với từng nhóm đối tượng:

• Người nhiễm HIV/AIDS nên sử dụng thuốc kháng nấm hàng ngày để phòng tránh nhiễm nấm cơ hội như Cryptococcus neoformans.
• Bệnh nhân sau ghép tạng cũng cần dùng thuốc kháng nấm dự phòng để giảm nguy cơ nhiễm trùng.
• Fluconazole được chứng minh có hiệu quả trong phòng ngừa nhiễm nấm xâm lấn cho bệnh nhân ghép tạng.
• Những người bị giảm bạch cầu kéo dài nên hạn chế tiếp xúc với môi trường có nguy cơ cao như làm vườn, chăm sóc cây trồng, dọn dẹp công trình xây dựng hoặc chế biến rau sống. 

Viêm phổi do nấm là tình trạng nhiễm trùng ở phổi do một hoặc nhiều loại nấm gây ra. Nhiễm nấm xảy ra nếu người bệnh hít phải bào tử hoặc do nhiễm trùng tiềm ẩn gây ra. Một trong những đường lan truyền phổ biến là đường máu, đặc biệt là những người có hệ miễn dịch kém. 

Qua bài viết này của Bệnh viện Đa khoa Phương Đông, hy vọng đã cung cấp những thông tin hữu ích về viêm phổi do nấm. Nếu Quý khách có nhu cầu thăm khám hoặc có những thắc mắc nào có thể liên hệ Phương Đông qua Hotline 1900 1806 hoặc Đặt lịch khám để được nhân viên tư vấn và hỗ trợ nhanh chóng.