Xét nghiệm Fructosamine có lợi ích gì trong điều trị đái tháo đường?

Xét nghiệm Fructosamine là gì?

Xét nghiệm được sử dụng để đánh giá mức độ kiểm soát đường huyết trong một khoảng thời gian ngắn 

Xét nghiệm Fructosamine là một xét nghiệm máu dùng để đánh giá mức đường huyết trung bình trong khoảng thời gian ngắn, thường từ 2–3 tuần gần nhất. Fructosamine là hợp chất được hình thành khi glucose liên kết không enzym với protein trong huyết tương, chủ yếu là albumin. Vì thời gian tồn tại của albumin trong máu ngắn hơn so với hemoglobin (khoảng 14-21 ngày so với 120 ngày), nên xét nghiệm này phản ánh mức đường huyết trong thời gian gần hơn so với xét nghiệm HbA1c – vốn phản ánh chỉ số đường huyết trung bình trong vòng 2-3 tháng.

Xét nghiệm fructosamine thường được chỉ định trong một số trường hợp như:

• Theo dõi điều trị tiểu đường trong thời gian ngắn, đặc biệt là trong giai đoạn thay đổi thuốc hoặc điều chỉnh chế độ ăn uống.
• Đối với phụ nữ mang thai mắc tiểu đường thai kỳ, cần theo dõi đường huyết sát sao hơn.
• Trường hợp bệnh nhân thiếu máu, thay máu hoặc mắc bệnh lý về hemoglobin, khiến kết quả HbA1c không chính xác.
• Khi cần đánh giá hiệu quả kiểm soát glucose cấp thời trước phẫu thuật hoặc điều trị đặc biệt.

Dù hữu ích, xét nghiệm Fructosamine cũng có giới hạn nhất định. Kết quả có thể bị ảnh hưởng nếu người bệnh bị bệnh lý gan, hội chứng thận hư hoặc giảm protein huyết, do những bệnh này thay đổi nồng độ albumin – thành phần chính tạo fructosamine.

Mục đích của việc thực hiện xét nghiệm Fructosamine 

Xét nghiệm Fructosamine là một công cụ hữu ích được sử dụng trong việc theo dõi và kiểm soát đường huyết ở bệnh nhân tiểu đường, đặc biệt trong các trường hợp mà xét nghiệm HbA1c không phản ánh chính xác tình trạng glucose trong máu. Ra đời từ những năm 1980, xét nghiệm này đo lường mức độ glycation protein trong huyết thanh, phản ánh mức đường huyết trung bình trong khoảng 2–3 tuần gần nhất – ngắn hơn nhiều so với khoảng thời gian 2–3 tháng của HbA1c.

Fructosamine thường được chỉ định trong các tình huống đặc biệt như:

• Phản ánh nhanh hiệu quả điều trị: Khi cần đánh giá hiệu quả của việc điều chỉnh liều insulin, thay đổi chế độ ăn hoặc thuốc điều trị trong thời gian ngắn, Fructosamine là lựa chọn tối ưu để theo dõi.
• Đái tháo đường thai kỳ: Trong thai kỳ, nhu cầu về insulin thay đổi liên tục, nên việc đo Fructosamine giúp bác sĩ đánh giá chính xác tình trạng kiểm soát glucose của người mẹ.
• Thiếu máu hoặc tan máu: Khi tuổi thọ hồng cầu bị rút ngắn (do mất máu, thiếu máu tan huyết hoặc các bệnh lý huyết sắc tố), chỉ số HbA1c trở nên kém chính xác. Fructosamine lúc này là phương án thay thế hiệu quả hơn.
• Các bất thường về hemoglobin: Một số biến thể hemoglobin như HbS (thiếu máu hồng cầu hình liềm) có thể ảnh hưởng đến kết quả HbA1c, trong khi Fructosamine không bị tác động bởi yếu tố này.
• Bệnh thận mạn tính: Ở bệnh nhân suy thận giai đoạn cuối, thường có kèm thiếu máu và điều trị bằng erythropoietin hoặc truyền máu, khiến HbA1c sai lệch. Fructosamine lại phản ánh đúng tình trạng kiểm soát glucose trong máu ở nhóm bệnh nhân này.

Tuy nhiên, xét nghiệm Fructosamine cũng có giới hạn. Ở những người có kiểm soát đường huyết tốt, chỉ số Fructosamine có thể trùng lặp với người không mắc tiểu đường, gây khó khăn trong việc phân biệt. Do đó, nó không phù hợp để chẩn đoán đái tháo đường mà chủ yếu được sử dụng để theo dõi điều trị trong các trường hợp cụ thể kể trên.. 

Xem thêm:

• Những thông tin tổng quan về xét nghiệm HbA1c cho người bệnh
  

Lợi ích của xét nghiệm Fructosamine mang lại 

Xét nghiệm Fructosamine là một công cụ hiệu quả trong việc theo dõi kiểm soát đường huyết ngắn hạn, đặc biệt dành cho bệnh nhân đái tháo đường. Khác với các xét nghiệm đánh giá đường huyết dài hạn như HbA1c, Fructosamine phản ánh mức đường huyết trung bình trong khoảng 2–3 tuần trước khi lấy mẫu máu, nhờ vào cơ chế đo lường quá trình glycation trên protein huyết thanh, chủ yếu là albumin.

Khi lượng glucose trong máu tăng cao, nồng độ Fructosamine cũng tăng theo. Do đó, xét nghiệm này giúp bác sĩ đánh giá hiệu quả của phác đồ điều trị trong thời gian ngắn, đặc biệt hữu ích khi cần điều chỉnh thuốc hoặc thay đổi chế độ ăn uống.

Hiện có hai xét nghiệm chính giúp đánh giá mức độ kiểm soát glucose máu trung bình ở người bệnh:

• HbA1c (Hemoglobin glycate hóa): phản ánh đường huyết trung bình trong vòng 2–3 tháng, dựa trên mức độ gắn glucose vào hemoglobin trong hồng cầu. Tuy nhiên, kết quả có thể bị ảnh hưởng bởi các bệnh lý về máu như thiếu máu hoặc các dạng hemoglobin bất thường.
• Fructosamine: đo phản ứng glycation xảy ra trên protein huyết thanh, cho thấy đường huyết trung bình trong 10–20 ngày, và không bị ảnh hưởng bởi các bệnh lý hồng cầu, giúp mang lại kết quả chính xác hơn trong một số trường hợp lâm sàng.

So với HbA1c, Fructosamine phù hợp hơn để đánh giá các biến động chuyển hóa cấp tính như trong thời kỳ mang thai, khi người bệnh thay đổi chế độ điều trị, hoặc trong các bệnh lý máu khiến kết quả HbA1c không đáng tin cậy.

Ngoài ra, Fructosamine không bị ảnh hưởng bởi sự hiện diện của hemoglobin bất thường hay sự thay đổi số lượng hồng cầu – yếu tố có thể làm sai lệch kết quả HbA1c. Vì vậy, xét nghiệm này có giá trị trong các tình huống mà HbA1c không phản ánh đúng mức đường huyết thực tế.

Tuy nhiên, xét nghiệm Fructosamine không được sử dụng phổ biến như HbA1c để sàng lọc đái tháo đường, do nó bị ảnh hưởng bởi nồng độ protein huyết tương. Nhưng trong những trường hợp đặc biệt – chẳng hạn như người có bệnh lý gan, hội chứng thận hư, hay người mắc bệnh máu – Fructosamine là lựa chọn thay thế đáng tin cậy và hiệu quả.

Tóm lại, xét nghiệm Fructosamine mang lại giá trị lâm sàng rõ rệt trong việc theo dõi điều trị tiểu đường ngắn hạn, giúp bác sĩ kịp thời điều chỉnh phác đồ để kiểm soát đường huyết tốt hơn, từ đó giảm nguy cơ biến chứng cho người bệnh.

Kết luận

Xét nghiệm Fructosamine không thay thế hoàn toàn HbA1c, nhưng lại là công cụ bổ trợ hữu ích trong nhiều tình huống lâm sàng, đặc biệt khi cần đánh giá hiệu quả điều trị trong thời gian ngắn. Với ưu điểm nhanh chóng, chi phí hợp lý và phản ánh chính xác biến động đường huyết ngắn hạn, xét nghiệm này đang ngày càng được ứng dụng rộng rãi trong quản lý bệnh nhân đái tháo đường.