Bao hoạt dịch được ví như một túi đệm chứa dịch nhầy ở các khớp trên cơ thể, giúp giảm ma sát giữa gân, cơ, xương khi vận động. Tuy nhiên bộ phận này rất dễ bị ảnh hưởng bởi các chấn thương, bệnh lý xương khớp tiềm ẩn, nếu không phát hiện sớm và điều trị kịp thời có thể dẫn đến viêm khớp, viêm màng hoạt dịch, nhiễm trùng khớp hoặc tràn dịch khớp.
Bao hoạt dịch (hay màng hoạt dịch) là một túi nhỏ chứa dịch nhầy bôi trơn, chủ yếu được tìm thấy ở các khớp hoạt dịch nằm giữa gân và xương. Những khớp lớn tập trung nhiều bao hoạt dịch, điển hình như khớp gối, khớp vai, khuỷu tay, cổ tay và cổ chân.
Giảm ma sát giữa các bộ phận chuyển động trong khớp là chức năng chính của màng hoạt dịch. Bộ phận này còn hoạt động như một lớp đệm hấp thụ áp lực hoặc nuôi dưỡng các sụn khớp xung quanh đó.
Bao hoạt dịch hoạt động như một lớp đệm hấp thụ lực và nuôi dưỡng sụn khớp xung quanh
Tuy nhiên các màng hoạt dịch rất dễ bị tổn thương, điển hình với một số triệu chứng như khô khớp hoặc cứng khớp. Tình trạng này kéo theo sự suy yếu về chức năng hoạt động, lâu dần ảnh hưởng đến tầm vận động của khớp hoạt dịch.
Các bệnh lý liên quan đến bao hoạt dịch không được điều trị dứt điểm, kiểm soát tốt còn tác động đến các sụn, khớp xung quanh. Người bệnh khi này gặp nhiều khó khăn khi di chuyển, các thao tác hoặc tư thế đơn giản thường ngày.
Xem thêm: Khô khớp nên ăn gì? 8 loại thực phẩm nên bổ sung vào bữa ăn hàng ngày!
Bao hoạt dịch được cấu tạo từ hai lớp màng nội mạc và dưới nội mạc, bao bọc lấy chất nhầy hoạt dịch. Cụ thể hơn:
Giải phẫu cấu trúc màng hoạt dịch ở các khớp
Dịch nhầy hoạt dịch được lưu giữ bởi 2 lớp màng nội mạc và lớp dưới nội mạc. Chất nhầy tồn tại ở dạng dịch thể siêu lỏng của huyết tương, chứa lubricin, prostaglandins, collagenase, hyaluronan, proteinase giúp bôi trơn các khớp xương và giảm ma sát.
Màng hoạt dịch không chỉ có nhiệm vụ bảo vệ dịch khớp, mà còn duy trì khả năng vận động trơn tru của xương khớp. Cụ thể hơn về ba chức năng chính của bao hoạt dịch khớp như sau:
Bôi trơn là một chức năng quan trọng của bao hoạt dịch, đặc biệt khi tế bào B ở lớp nội mạc có vai trò trò tổng hợp và sản xuất acid hyaluronic và lubricin. Những chất này được giải phóng trực tiếp vào khoang màng hoạt dịch, tạo ra lượng dịch có độ nhớt cao.
Nhờ vậy khi cơ thể chuyển động, các bề mặt khớp được giảm ma sát, hoạt động trơn tru và linh hoạt hơn. Cơ chế này đảm bảo sụn khớp tránh tối đa các tổn thương không mong muốn, kéo dài tuổi thọ của hệ cơ xương khớp.
Lớp nội mạc màng hoạt dịch đảm nhiệm chức năng nuôi dưỡng khớp cũng như các mô mềm xung quanh. Những tế bào ở đây chịu trách nhiệm hấp thu dưỡng chất từ khoang khớp, trao đổi dịch khớp và máu để sản xuất chất nhầy hoạt dịch.
Chức năng nuôi dưỡng các khớp và mô mềm xung quanh của bao khớp
Dịch nhầy khớp khi này trở thành nguồn dưỡng chất quan trọng của các sụn khớp và viền sụn xung quanh. Đồng thời tham gia bảo vệ khớp bằng cách tự điều chỉnh lượng dịch khi xảy ra chấn thương hoặc sự xâm nhập của virus, vi khuẩn bên ngoài.
Theo những thông tin đã chia sẻ, tế bào A trong màng hoạt dịch hoạt động tương tự đại thực bào. Tức chúng có khả năng loại bỏ mảnh vụn tế bào, tinh thể hoặc vi khuẩn trong dịch khớp qua quá trình thực bào.
Lớp dưới nội mạc cùng mô liên kết đàn hồi có thể tự điều chỉnh, định hình sau khi hoạt động thể chất, giữ vững cấu trúc khớp và gân. Do đó trước những cử động thường ngày như đi lại, ngồi xuống đứng lên, hoạt động thể chất cường độ cao, các khớp vẫn được sự ổn định và không bị biến dạng.
Bao hoạt dịch thường tập trung ở các khớp hoạt động nhiều, phải chịu áp lực lớn và thường xuyên xảy ra ma sát. Trong đó khớp gối, khớp vai, khớp háng luôn có hệ thống màng hoạt dịch đi kèm, hỗ trợ chức năng vận động và bảo vệ mô mềm xung quanh.
Khớp gối được coi là khớp lớn nhất của cơ thể, chứa tới 11 - 13 bao hoạt dịch. Chúng nằm phân bổ xung quanh xương bánh chè, gân cơ tứ đầu đùi, gân cơ bán gân và một số vị trí khác.
Khớp gối có tới 11 - 13 màng hoạt dịch
Màng hoạt dịch ở khớp gối đóng vai trò như chất bôi trơn, giúp chuyển động khớp gối trở nên mượt mà hơn. Bộ phận này còn được coi như miếng đệm chống sốc, giảm lực tác động lên xương ống chân khi thực hiện các hoạt động chạy nhảy.
Khớp vai chứa nhiều bao hoạt dịch nhỏ (còn gọi bao khớp vai), trong đó vị trí dưới mỏm cùng vai là quan trọng nhất. Khi này bao đóng vai trò ngăn chặn tình trạng ma sát giữa xương vai và chóp xoay, đảm bảo cử động nâng và xoay tay diễn ra dễ dàng.
Bao khớp vai có thể bị giảm chức năng do những chấn thương, điển hình với triệu chứng cứng vai, đau vai khi vươn hoặc nâng tay. Thậm chí người bệnh không thể cử động hoặc bị đau nhức dữ dội hơn.
Khớp háng có bao hoạt dịch lớn nhất nằm ở mấu chuyển lớn, giữa cơ mông và mấu chuyển. Với vị trí này, bao khớp hỗ trợ giảm ma sát khi cơ thể chạy nhảy, xoay hông hoặc đi bộ, đảm bảo khả năng vận động linh hoạt và dễ dàng.
Bao khớp háng lớn nhất nằm ở giữa cơ mông và mấu chuyển
Màng hoạt dịch có nhiệm vụ duy trì sự trơn tru, linh hoạt của khớp nhưng cũng dễ nhạy cảm trước các tác động cơ học hoặc yếu tố bệnh lý. Nếu xảy ra viêm, nhiễm trùng, chấn thương, bao khớp có thể sưng to, tăng tiết dịch bất thường và mất chức năng bôi trơn.
Viêm khớp là một bệnh lý xương khớp phổ biến, gần như ai cũng mắc phải ít nhất một lần trong đời. Tình trạng này khiến cấu trúc mô khớp bị phá hủy theo thời gian, không chỉ gây suy giảm chức năng khớp bị viêm mà còn ảnh hưởng đến các bộ phận xung quanh.
Hai nguyên nhân chính gây viêm khớp có thể tác động đến bao hoạt dịch như:
Viêm màng hoạt dịch xuất hiện khi các khớp trên cơ thể liên tục xảy ra tình trạng viêm, khiến dịch nhầy hoạt dịch phải sản xuất liên tục để thực hiện chức năng bảo vệ. Bệnh có thể tự diễn biến, chuyển nặng nếu không được can thiệp y khoa sớm và kịp thời.
Bệnh lý viêm màng hoạt dịch có thể chuyển biến nặng nếu không được điều trị kịp thời
Khi chất nhầy dịch khớp bị viêm, suy giảm chức năng sẽ dẫn tới những hệ lụy nghiêm trọng lên sụn, xương, tổ chức dưới sụn. Bệnh nhân khi này đối mặt với nguy cơ giảm chức năng vận động, thậm chí yếu cơ hoặc bại liệt.
Nhiễm trùng khớp là một trong những bệnh lý ảnh hưởng trực tiếp đến bao hoạt dịch. Bệnh thường phát triển do có sự xâm nhập của vi khuẩn vào bên trong khớp, gây các phản ứng viêm, đau nhức và nóng đỏ.
Nhiễm trùng khớp là một trong những bệnh lý ảnh hưởng đến màng hoạt dịch
Chấn thương tác động tiêu cực đến sức khỏe hệ vận động, bao gồm bao hoạt dịch. Những ngoại lực mạnh, vượt quá mức chịu đựng sẽ làm biến dạng cấu trúc giải phẫu, nứt xương, gãy xương kèm theo tràn dịch khớp.
Để đánh giá chính xác tình trạng, phát hiện sớm bệnh lý liên quan đến màng hoạt dịch, bác sĩ cần dựa vào kết quả của nhiều phương pháp chẩn đoán. Bắt đầu đơn giản nhất với khám lâm sàng khai thác triệu chứng, tiếp đến ứng dụng các kỹ thuật xét nghiệm hiện đại để quan sát và phân tích chuyên sâu.
Các mục kiểm tra lâm sàng gần như bắt buộc với mọi bệnh nhân nghi ngờ bệnh lý liên quan đến bao hoạt dịch như:
Chẩn đoán hình ảnh là bước thăm khám gần như bắt buộc, thiết yếu đối với mọi bệnh nhân cơ xương khớp. Tùy ca bệnh sẽ có chỉ định can thiệp phù hợp:
Phương pháp chẩn đoán bệnh lý ở các bao dịch khớp
Trong trường hợp chưa xác định được nguyên nhân gây bệnh lý màng hoạt dịch khớp, bác sĩ sẽ chỉ định chọc hút dịch nhầy đem phân tích dưới kính hiển vi. Một số thông tin có thể được kiểm tra được như:
Người có tiền sử bệnh lý xương khớp, người khỏe mạnh đều cần chủ động áp dụng các biện pháp bảo vệ và phòng ngừa. Điều này không chỉ giúp làm giảm nguy cơ chấn thương, mà còn duy trì các khớp xương vận động linh hoạt và bền bỉ.
Dưới đây là một số gợi ý mà bạn có thể tham khảo:
Hướng dẫn các cách bảo vệ sức khỏe bao hoạt dịch khớp
Bao hoạt dịch là một bộ phận quan trọng trong hệ thống cơ xương khớp, đảm nhiệm đồng thời nhiều chức năng như bôi trơn, bảo vệ khớp tránh khỏi ma sát, nuôi dưỡng sụn khớp. Chủ động nắm rõ cấu tạo giải phẫu, bệnh lý có thể xuất hiện trở thành giải pháp phòng ngừa hàng đầu, tối ưu hóa quá trình phát hiện và điều trị.
BỆNH VIỆN ĐA KHOA PHƯƠNG ĐÔNG
Địa chỉ: Số 9, Phố Viên, Phường Đông Ngạc, Thành phố Hà Nội, Việt Nam
Tổng đài tư vấn: 19001806
Website: https://benhvienphuongdong.vn
Lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể.
Nguồn tham khảo
Bấm huyệt đau vai gáy là phương pháp trị liệu không sử dụng thuốc, thay vào đó dùng lực tác động trực tiếp lên huyệt đạo để phục hồi chức...
