Bệnh celiac: Nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị bệnh

Bệnh Celiac là gì?

Bệnh Celiac là một rối loạn tự miễn, khi nạp gluten (thường có trong lúa mì, lúa mạch,...) sẽ kích hoạt hệ miễn dịch phá hủy niêm mạc ruột non. Cơ thể của người bệnh kém hấp thu, tiêu chảy, mệt mỏi và sụt cân,... Bệnh không chữa được dứt điểm nhưng có thể kiểm soát triệu chứng bằng cách kiêng gluten hoàn toàn. 

Hiện nay chưa có phương pháp điều trị triệt để, nhưng các triệu chứng có thể được kiểm soát hiệu quả nhờ tuân thủ chế độ ăn kiêng tuyệt đối không có gluten. Tổn thương niêm mạc ruột non không chỉ làm giảm khả năng hấp thu dinh dưỡng mà còn kéo theo hàng loạt biểu hiện như thiếu máu, đầy bụng, sụt cân và các biến chứng nghiêm trọng khác. Ở trẻ em, tình trạng này có thể ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất, đồng thời gây ra các triệu chứng tiêu hóa tương tự người lớn.

Bệnh Celiac là một rối loạn tự miễn khiến ruột non bị tổn thương khi nạp gluten

Nguyên nhân gây ra bệnh Celiac 

Bệnh Celiac có liên quan mật thiết đến yếu tố di truyền. Nếu trong gia đình có một người mắc bệnh, thì xác suất các thành viên khác cũng mắc phải có thể lên tới một phần mười.

Mặc dù bệnh có yếu tố di truyền, nhưng thường chỉ khởi phát khi gặp các điều kiện thuận lợi như: Ăn thực phẩm chứa gluten, chịu căng thẳng quá mức, mắc các bệnh nhiễm trùng đường tiêu hóa hoặc trải qua biến cố sinh lý như phẫu thuật hay sinh nở. Khi đó, hệ miễn dịch sẽ tấn công và gây tổn thương niêm mạc ruột non.

Những triệu chứng thường gặp khi mắc bệnh

Các biểu hiện của bệnh Celiac rất đa dạng và khác nhau ở từng bệnh nhân, vì vậy đôi khi khó phát hiện sớm.

• Nhóm triệu chứng tiêu hóa thường: đau vùng bụng, chướng hơi, táo bón, tiêu chảy và phân có mỡ.
• Nhóm triệu chứng liên quan đến thiếu máu thiếu sắt: Da xanh xao, mệt mỏi kéo dài, tay chân lạnh, móng tay dễ gãy hoặc có hình lõm, kèm theo tình trạng chóng mặt.
• Nhóm triệu chứng do suy dinh dưỡng: Sụt cân không mong muốn, chậm phát triển ở trẻ nhỏ, teo cơ, rối loạn kinh nguyệt hoặc khó mang thai, cùng với thay đổi tâm trạng như cáu gắt ở trẻ em hoặc trầm cảm ở người trưởng thành.

Khoảng 15% bệnh nhân có biểu hiện ngoài da gọi là viêm da dạng herpes, thường xuất hiện ở khuỷu tay, đầu gối, mông hoặc da đầu.

Người bệnh có cảm giác đau bụng và khó tiêu

Ảnh hưởng của bệnh Celiac đối với người bệnh

Tổn thương niêm mạc ruột non trong bệnh Celiac làm giảm khả năng tái tạo tế bào, khiến việc hấp thu dưỡng chất trở nên kém hiệu quả. Điều này không chỉ gây suy nhược cơ thể mà còn làm tăng nguy cơ biến chứng nặng nề cho hệ tiêu hóa.

Các biến chứng có thể gặp:

• Suy dinh dưỡng
• Xương yếu do thiếu canxi và vitamin D (dẫn đến loãng xương hoặc nhuyễn xương)
• Vô sinh và sảy thai
• Không dung nạp lactose
• Tăng nguy cơ mắc một số loại ung thư đường tiêu hóa như ung thư hạch ruột non.
• Ảnh hưởng đến hệ thần kinh, gây co giật hoặc bệnh thần kinh ngoại biên.

Xem thêm:

• Những điều cần biết về bệnh suy dinh dưỡng
  
• Vô sinh: Nguyên nhân, cách nhận biết và điều trị
  

Phương pháp chẩn đoán và điều trị bệnh

Phương pháp chẩn đoán

Xác định bệnh Celiac đòi hỏi sự kết hợp giữa khai thác bệnh sử, thăm khám lâm sàng và các xét nghiệm chuyên biệt. Trước hết, bác sĩ sẽ trao đổi về các triệu chứng, tiền sử cá nhân và gia đình, sau đó tiến hành khám tổng quát để tìm các dấu hiệu gợi ý.

Các xét nghiệm thường được sử dụng bao gồm:

• Xét nghiệm huyết thanh: Đây là bước đầu tiên nhằm phát hiện sự hiện diện của các kháng thể bất thường trong máu. Khi nồng độ một số loại kháng thể đặc hiệu tăng cao, điều đó cho thấy cơ thể có phản ứng miễn dịch đối với gluten.
• Nội soi và sinh thiết ruột non: Bác sĩ sẽ sử dụng một ống nội soi dài có gắn camera đưa từ miệng xuống thực quản và dạ dày để quan sát niêm mạc ruột non. Trong quá trình này, các mẫu mô nhỏ được lấy ra để phân tích dưới kính hiển vi, giúp xác định xem nhung mao ruột có bị tổn thương hay không.
• Xét nghiệm di truyền: Một số trường hợp cần xét nghiệm tìm kháng nguyên HLA-DQ2 và HLA-DQ8. Kết quả âm tính giúp loại trừ khả năng mắc bệnh, trong khi kết quả dương tính cho thấy nguy cơ cao nhưng không khẳng định chắc chắn.
• Sinh thiết da: Nếu người bệnh có phát ban nghi ngờ viêm da dạng herpes, bác sĩ có thể lấy mẫu mô da tại vị trí tổn thương và khu vực lân cận để kiểm tra. Kỹ thuật này giúp phát hiện những dấu hiệu đặc trưng của bệnh lý da liên quan đến Celiac.

Để xác định bệnh cần thực hiện các xét nghiệm quan trọng

Phương pháp điều trị

Hiện nay, chưa có biện pháp nào có thể chữa khỏi hoàn toàn bệnh Celiac. Tuy nhiên, việc tuân thủ chế độ ăn uống nghiêm ngặt không chứa gluten được xem là phương pháp điều trị hiệu quả nhất.

Khi loại bỏ hoàn toàn gluten khỏi khẩu phần ăn, niêm mạc ruột non sẽ dần hồi phục và khả năng hấp thu dưỡng chất sẽ cải thiện rõ rệt. Người bệnh cần duy trì chế độ ăn kiêng này suốt đời, bởi chỉ cần tái sử dụng thực phẩm có chứa gluten, tổn thương ruột non sẽ nhanh chóng tái phát.

Bên cạnh việc loại bỏ gluten, một số biện pháp bổ sung có thể được chỉ định:

• Bổ sung dinh dưỡng: Giúp cải thiện tình trạng thiếu hụt vi chất do kém hấp thu, đặc biệt là sắt, canxi, vitamin D và vitamin nhóm B.
• Điều trị viêm da dạng herpes: Sử dụng thuốc đặc hiệu như Dapsone để giảm nhanh các triệu chứng ngoài da.
• Corticosteroid: Được áp dụng cho những bệnh nhân có phản ứng viêm nặng, không cải thiện đủ nhanh chỉ với chế độ ăn kiêng.
• Theo dõi định kỳ: Người bệnh cần được xét nghiệm và tái khám thường xuyên nhằm đánh giá hiệu quả điều trị, phát hiện sớm biến chứng và điều chỉnh kế hoạch chăm sóc khi cần thiết.

Không bổ sung các thực phẩm chứa gluten trong chế độ ăn

Qua bài viết này của Bệnh viện Đa khoa Phương Đông, hy vọng đã cung cấp những thông tin hữu ích về bệnh Celiac. Nếu Quý khách xuất hiện những triệu chứng nghi ngờ mắc bệnh có thể liên hệ Bệnh viện Đa khoa Phương Đông qua Hotline 1900 1806 hoặc Đặt lịch khám để được nhân viên tư vấn và hướng dẫn chi tiết.